Название презентации

Тақырып:Әр түрлі жас кезеңдерінде сенсорлық жүйелердің функцияларын өзгерту

Қазақстан Республикасының білім және ғылым министірлігі   Павлодар педагогикалық университеті Жарылытыстану жоғары мектебі  

Мақсаты: Сенсорлық жүйенің жас ерекшеліктерімен танысу және білім қалыптастыру

Негізгі терминдер мен ұғымдар: анализатор,ақ қабық, қасан қабық, тамырлы қабық

Дәрістің негізгі сұрақтары

• Сенсорлық жүйерелдің жалпы құрылысы, қызметі
• Көру анализатор, құрылысы, қызметі, жасқа сай ерекшеліктері
• Есту анализатор, құрылысы, қызметі, жасқа сай ерекшеліктері

ІШКІ ЖӘНЕ СЫРТҚЫ ОРТАЛАРДЫҢ ӘСЕРЛЕРІН ҚАБЫЛДАП, ТАЛДАП, ТАЛҚЫЛАП ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ ЖАҒДАЙЛАРЫ ТУРАЛЫ СЕЗІМ ТУДЫРАТЫН КҮРДЕЛІ МОРФОФУНКЦИОНАЛДЫҚ ЖҮЙЕНІ АНАЛИЗАТОР ДЕЙДІ.

БАРЛЫҚ АНАЛИЗАТОРЛАР ҮШ БӨЛІМНЕН ТҰРАДЫ

өткізгіш бөлім (сезгіш нерв, қыртыс асты ядролары);

КӨРУ АНАЛИЗАТОРЫ

Көздің құрылысы. Көз алмасының пішіні шар тәрізді. 2/3 бөлігі бас сүйектегі көз шарасымен қоршалады. Көз алмасын солға, оңға, жоғары, төмен қозғалысқа келтіретін бұлшық еттер арқылы көз шарасына бекінеді. Ақ қабық көз алмасына пішін береді. Алдыңғы бөлігі қасаң қабыққа жалғасады. Қасаң қабық жарықты өткізеді. Тамырлы қабықта қан тамырлары көп. Ол көздің барлық ұлпасын қоректік заттармен, оттекпен қамтамасыз етеді. Тор қабықта жарыққа сезімтал рецепторлар: құтышалар мен таяқшалар орналасқан. Қарашыққа қарсы жиналған құтышалар сары дақ, көру жүйкесі шығатын жерді соқыр дақ дейді.

Көру қызметі. Жарық көз алмасына қарашық арқылы түседі. Қарашық жарық сәулесін тоғыстау қызметін атқарады. Көзбұршақ жарық сәулесін сындырады да, оларды шыны тәрізді дене арқылы аударылған күйінде көздің тор қабығына бағыттайды. Көзді қимылдататын бұлшық ет заттың кескіні көздің тор қабығына, сары даққа дәл түсетіндей етіп көз алмасын қозғайды.

Аккомодация деп көзден әртүрлі қашықтықта орналасқан заттардың бейнесін қабылдау қабілетін айтады.

Аккомодация деп көзден әртүрлі қашықтықта орналасқан заттардың бейнесін қабылдау қабілетін айтады.

КӨЗДІҢ ЖАС ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ

Дәм талдағышы

- Дәм рецепторлары – дәм сезу баданасы тілдің түпкі жағында, жұмсақ таңдайда, тілше мен жұтқыншақтың шырышты қабықшасында орналасқан.

Иіс талдағышы

- Иіс сезім жүйесінің рецепторлары жоғарғы мұрын кеуілжірінде орналасқан. Иіс рецепторларының ауданы шамамен 5-8 см2.

Ауа неғұрлым таза болса, иіс талдағышының сезімталдығы соғұрлым жоғары болады.

Тері талдағышы

- Терморецепторлар теріде, көздің қасаң қабығында, шырышты қабықшаларында, сонымен қатар орталық жүйке жүйесіндегі гипоталамуста, таламуста, жұлында орналасады. Олар жылу және суық рецепторларыболып екі түрге бөлінеді. Бет пен мойын терісінде терморецепторлар көп орналасқан.

Материалды өзін-өзі бақылауға арналған сұрақтар

 

1. Талдағыштардың құрылысы және жіктелуі.

2. Талдағыштардың ортақ қасиеттері.

3. Ерте балалық шақта сенсорлық қабылдаудың рөлі.

4. Көру және есту талдағыштарының құрылысы және қызметі.

5. Дәм, иіс талдағыштары, қызметтері.

 

Ұсынылатын әдебиеттер тізімі

• Дүйсенбин К., Алиакбарова З. Жасқа сай физиология және мектеп гигиенасы: оқулық .- Алматы, 2003
• Югова Е.А. Возрастная физиология и психофизиология: учебник для студентов. Учреждений высш. Проф. Образования/ Е.А.Югова, Т.Ф. Турова.-2-е изд., стер.-М.: Издательский центр «Академия», 2012. -336 с.
• Каташева А.Ч. Жас ерекшелік физиологиясы мен мектеп гигиенасы: Оқу құралы/А.Ч. Каташева-Алматы: Альманах,2016.-89 б.
• Сарсекеева Г.Ж. Возрастная физиология человека: учебно-методическое пособие/Г.Ж. Сарсекеева; АТУ.-Алматы:Нур-Принт,2016
• Лысова Н.Ф. Возрастная анатомия и физиология: уч. пособие для вузов/Н.Ф.Лысова, Р.И.Айзман.-М.:Инфра –М,2016.-352 с.
• Резник Л.В. Возрастная физиология и школьная гигиена. Электронное пособие - Павлодар: ПГПИ, 2012.
• Обухова Л.Ф. Возрастная психология: учебник для бакалавров / Л.Ф. Обухова – М.: Издательство Юрайт, 2016-460 с._ серия Бакалавр. Базовый курс

Назарларыңызға рақмет

жүктеу/скачать 5,58 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: