Несіпбаев Т., Исхан Қ. Ж., Несіпбаева А.Қ. ҚҰс физиологиясы

Ішкі секреция бездері қызметі мен жүйке жүйесі әрекеттерінің байланысы. Гипоталамус – гипофиздік жүйе

жүктеу/скачать 0,92 Mb. бет 55/103 Дата 25.11.2023 өлшемі 0,92 Mb. #126940 түрі Оқулық

Ішкі секреция бездері қызметі мен жүйке жүйесі әрекеттерінің байланысы. Гипоталамус – гипофиздік жүйе. Гормондар дербес жеке реттеуші жүйе құрмайды. Олар нысана органдар торшаларына не тікелей, не жүйке жүйесі арқылы әсер етеді. Гормондардың әсері ферменттік жүйе арқылы жүреді. Гормон ферменттердің концентрациясы мен белсенділігін өзгерте отырып, торша қабығының оларға өтімділігін күшейтеді, не әлсіретеді, сол арқылы ферменттердің субстратқа ықпалын арттырып, не тежеп отырады. Организмде орталық жүйке жүйесі мен ішкі секреция бездері тығыз байланыста әрекет етіп, әртүрлі функциялардың үйлесімділігін қамтамасыз етеді. Ішкі секреция бездері рефлекс доғасының эффекторлық (орындаушы) бөлігі болып табылады. Әрбір без вегетативтік жүйке жүйесінің рецепциялық және эффекторлық талшықтарымен жабдықталады. Жүйке талшықтарымен таралған тітіркеніс гормондардың түзілуі мен олардың белсенділігін өзгертеді де, ішкі секреция бездеріне тікелей әсер етеді. Гормондар қан арқылы орталық жүйке жүйесінің қызметіне әсер етеді. Өз кезегінде ішкі секреция бездерінің қызметін реттеуде орталық жүйке жүйесі, оның аралық мида орналасқан аймағы (гипоталамус) маңызды рөл атқарады. Гипоталамус гипофиздің қызметін, ал гипофиз барлық ішкі секреция бездерінің әрекетін реттейді. Осымен байланысты бұл екі құрылымды күрделі нейроэндокриндік кешен – гипоталамус-гипофиздік жүйеге біріктіреді. Гормондар жүйке жүйесімен салыстырғанда нысана мүшелерге бапты әсер етіп, олардың әрекетінен туындайтын өзгерістер баяу дамиды. Сондықтан гормондар ұлпалардың жіктелу процесін, мүшелердің қалыптасуын реттеуде маңызды қызмет атқарады. Гипоталамус ядроларының нейросекрециялық торшаларында нейросекреттер түзіледі. Олар гипофиздің артқы бөлігіне жүйке талшықтары бойымен, ал алдыңғы бөлігіне - гипофиздің қақпалық жүйесі деп аталатын арнаулы қан тамырлары арқылы тасымалданады. Гипоталамустың супраоптикалық және паравентрикулярлық ядроларының ірі торшаларында вазопрессин (антидиурездік гормон) және окситоцин түзіледі. Олар гипоталамус-гипофиздік жолды құрайтын, капиллярлармен тығыз жанасатын нейросекрециялық торшалар аксоны бойымен ірі полипептид - нейрофизиннің құрамында түйіршіктер түрінде нейрогипофиз капиллярларына тасымалданады. Нейросекрециялық торшалар қозған кезде осы түйіршіктер бұзылып, гормондар босанып шығады. Гипоталамустың ұсақ торшалардан құралған аймағында релизинг гормондар деп аталатын нейрогормондар түзіледі. Олар гипофиздің алдыңғы бөлігінің гормондарының түзілуін не күшейтіп, не әлсіретіп, отырады. Гормондардың түзілуін күшейтетін нейросекреттерді либериндер, ал әлсірететіндерін - статиндер деп атайды. жүктеу/скачать 0,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу: