Несіпбаев Т., Исхан Қ. Ж., Несіпбаева А.Қ. ҚҰс физиологиясы
-т а р а у. Бөлу жүйесінің физиологиясы
жүктеу/скачать 0,92 Mb.
|
Ðан жÑйеÑÑ ÑизиологиÑÑÑ-emirsaba.org
| 6-т а р а у. Бөлу жүйесінің физиологиясы
Бөлу (экскреция) процесінің маңызы. Зат алмасу процесі барысында бір жағынан организмге қажетті жаңа қосылыстар түзілсе, екінші жағынан организм пайдалана алмайтын қажетсіз ыдырау өнімдері пайда болады. Олардың арасында белок пен нуклеин қышқылдарының ыдырау өнімдері - несепнәр, несеп қышқылы, креатинин, аммиак сияқты уытты өнімдер организмде көп жиналса, тіршілікке қауып төніп, организм уланады. Қалыпты жағдайда бөлу жүйесіне жататын органдар қызметінің нәтижесінде уытты ыдырау өнімдерінің мөлшері бір деңгейде сақталады. Организмнің зат алмасу процесінің уытты өнімдерінен, түрлі бөгде заттардан, су, тұз және органикалық заттардың шамадан тыс артық мөлшерінен арылуын қамтамасыз ететін процесті бөлу немесе экскреция деп атайды. Жануарлар организмі пайдалана алмайтын ыдырау өнімдерінің бөлінуі мына органдар арқылы іс жүзіне асырылады: өкпемен (газдар), ас қорыту жолымен (ауыр металдар, су, газдар, пигменттер, белокты заттар), терімен және тер бездерімен ( су, азотты және майлы заттар, тұздар), бүйрекпен (су, тұздар, азоттық алмасудың соңғы өнімдері, т.б.) бөлінеді. Құстарда тер бездері жетілмегендіктен, терінің бөлу процесіндегі рөлі мардымсыз. Құстарда негізгі бөлу органы бүйрек. Бүйректе зәр (несеп) түзіледі. Оның құрамында организмнен су мен зат алмасу процесінің ақырғы өнімдері, негізінен азотты заттар – несепнәр, несеп қышқылы, аммиак, креатинин, креатин бөлінеді. Бүйрек көпқырлы қызмет ақаратын орган. Организмнен азотты заттардың ыдырау өнімдері мен әр түрлі бөгде заттарды шығарумен қатар, ол денедегі сұйықтың мөлшерін, осмостық қысым деңгейін, қанның иондық құрамы мен қышқыл-сілтілік тепе-теңдігін, белоктардың, көмірсулардың, липидтердің, дәрмендәрілердің алмасуын реттеуде маңызды рөл атқарады. Құстардың зәр бөлу жүйесінің өзіндік морфологиялық ерекшеліктері болады: мальпиги шумақтары аз тармақталған, екінші реттік түтікшелер мен бүйрек емізікшелері жоқ, нефрондар бозғылт және қыртысты қабатта орналасқан, бүйрек астаушасы жетілмеген, қуығы жоқ, зәрағар бүйректің бөлікшелерінен басталып, саңғуырмен (клоакамен) аяқталады. Құстардың таза зәрін алу үшін келесі әдістер қолданылады:1) зәрағарды сыртқа шығарып алу; 2) зәрағарға канюланы енгізу; 3) жасанды анус жасау. Соңғы әдіс бойынша құрсақ қабырғасында нәжіс шығатын жасанды тесік жасалынады. Зәрағар орнында қалады және зәр нәжіспен араласпай саңғуырдан бөлінеді. жүктеу/скачать 0,92 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|