§ 3. Азаматты іс-түссіз жогалган деп тану немесе кайтыс

маса (КР АК 28-бап), мүдделі түлғалардын арызы бойынша сот 
азаматты іс-туссіз жоталтан деп тануы немесе тургылыкты 
жерінде 
бес ж ш бойы
кайла кеткендіп туралы мәлімет бол маса 
(К.Р АК 31-бап), ал егер де 
а іт ы ай іш інде
өлім каупі төнген 
жагдайда жоғалып кеткен болса немесе онын өліміне белгілі бір 
кайгылы окиға себепші боллы деуге непз болган жагдайда оны 
кайтыс болды деп жариялануы мүмкін.
Әскери кнмылдарға байланысты іс-түссіз жоғалган кеткен 
түлга немесе әскери кызметкер әскери кимылдар аякталган 
күннен бастап екі жыл мерзім ішінде өлді деп танылуы мүмкін.
Адамнын кай кезде жоғалганын аныктау мүмкін болмаган 
жағдайда, одан ен сонғы рет мәлімет алынған айлан кейінп 
келесі айдын бірінші күні онын жоғалган күні деп саналады 
Бүл айды аныктау мүмкін болкш ан жагдайда - келесі жылдын 
I кантары болып табылады.
Азаматты іс-түссіэ жоғалгам тану немесе азаматты кайтыс 
болды леп жариялау туралы істі онын отбасы мүшелерінін. про- 
курордың, когамдык бірлеспктердін, камкоршы органдар мен 
баска да мүдделі адамоардын арызы бойынша тек сот козгайды
КР А К 8-бабына сәйкес, азаматты із-түссіз жогалды деп тану 
немесе кайтыс болды деп жариялау ж еке немесе мүліктік 
күкыктарын өзіертуге не токтатуга әкеліп соктыратын өзге 
түлт алардын күкыктары мен мүдделерін коргау туралы арызды 
беруіе күкылы занды және жеке гулі алар, мемлекетнк орган- 
дар мүдделі түлгалар деп танылады. Арызды арызданушынын 
тургылыкты жеріндегі не болмаса хабар-ошарсыз кеткен адам 
иы нсоніы түр<ан жершдеп сотка беріледі және галал кою арыз- 
дар у шін закда б ем п л і ен жалгіы талаптарға сай болуы т иіс, сон- 
дай-ак КР А ІЖ К 298-бабында карастырылган мәлімегтер бо­
луы 
Т І И С '
1) азам ап ы іс-түссіз жоіазнан деп тану немесе кайтыс бол­
тан деп жариялау туралы арыз келін түскен соттын атауы;
2) арыз берушінін атауы жене онын тургылыкты жері (егер 
арыз занды түлталардан келтп түссе, ормаласкан жері),
3) жогалган адамнын теп. аты. әкесінж аты. тугаи жері мен 
соттгы жүмыс орны;
4) азаматтын жургеи жерін білетін алтмаар*а баспасөз 
беттерінле жарияланіан күннен бастап үш ай мерзімле сотка 
ол туралы хабарлаүлы үсыну.
Арызда азаматтын хлбар-оніирсыз кетуін р&стайтим немесе 
олім каушн гонлірген пе ол кайтылы окяғаларлан кайтыс бот-
292

ды деуге п е п з болаты н мэн жайлар болуы тиіс. Э скери 
кимылдарга байланысты хабар-ошарсыэ кет кем тулга немесе 
өскери кызметкерге катысты берілген арызда эскери кимыл- 
дардын аякталған күні көрсетіледі (KJ* АІЖК 297-бап). Арыз- 
данушы К.Р АІЖ К 150-бабыішағы арызды беру турі мен мазму- 
ны бойынша талапзарды орынламаған жаідайда, сот арызды 
караусыз каддырады (КР АІЖК 155-бап).
Арызда азаматты іс-түссіз жоғалган деп тану немесе оны 
кайтыс болды деп жариялау 
қандаймаксат
үішн кажет екендіп 
көрсстілуі тиіс. Арызданушынын.сотка жүпнуі әртүрлі максатта 
болалы: хабар-ошарсыз кетті деп тануда - ажырасуды рәсімдеу; 
кайтыс болды легенде — некені токтатуды көздейді. Арыздану- 
шыларға сот иіешімдері мүраіерліктт алу, зейнетакы. тагайын- 
дау және баска да макса п ар үшін кажег болып табылады.
Сот арызды сот ісіне кабылдай отырып, сот талкылауына 
түпкш кті дайыішалады. Бүл р еп е ол мынадай міндепсрді ат- 
каруы тиіс:
- жоғалган адам туралы мәлімеі беруі мүмкін адамдарды 
аныктау. Бул бағы па сот жогалған адамнын соңгы жұмыс ор- 
нынан, туылған жерінен, турган жерінен, әке-шешесішн турган 
жерінен және жакын туыстарынан жауап алынуы мүмкш;
- сонғы белгілі болған тургылыкты жері және жүмыс орны 
бойынша тиісті уйымдардан ол туралы білетін мәлімеперді 
сүрау;
- арыз кабыддағаннан кейін, жергілікті газетке (арыз беру- 
шінін есебінен) азам апы іс-түссіз жоға.чған деп тану немесе 
кайтыс болды деп хабарлау жәнінде іс козгалганын 
жарияіау
туралы үйғарым шығару. Баспасөз бепнде татап кою сипатын- 
дагы істерге каж епі барлык мөлімепер болуы т т с - камкорға 
ату орғанына жогалып кеткен азам апы н мүлкш күзету мен 
баскару үшін камкоршы тағайындауды усыну (К.Р А1ЖК 298- 
бап).
Осы санапағы істерді карау кезінпе ҚР АІЖК 297-бабынын 
татаптарын орындамау, Қазакстан Республикасынын Жоғаргы 
Сотынын 1968 жылғы 25-кыркүйектеп №9 «Азаматты іс-туссіз 
жогаптан деп тану немесе азаматты кайтыс болды деп жариялау 
туралы» нормативті каулысынла атапған зансыз және непзсіз 
шешімдерге әкеп соктырады. Істі 
дайыгшау 
барысында сот іске 
барлык мүдделі түлғаларды, көп жағдайда КР А1ЖК 299-бап 
сәйкес міндегті болтандыктан прокурорды катыстыру керек.
Азаматты кайтыс бодды деп хабарлау ту разы сот шешімі 
занды күшіне енген күн азаматтын кайтыс болтан куні деп
393

есеп тел ед і. Ө лім кауп і тө н іп х а б а р -о ш а р с ы з ж о ғал ы п к етк ен
адам ды кай ты с болды деп тануды со т о н ы н кай ты с болуы ы кти- 
мал күнді кабьиідайды ( К Р А К 31-бапты н 1-бөліп).
А зам атгы іс-түссіз ж огалган таны тан сот ш еш імі хаб ар-о ш ар ­
сы з кеткен ад ам н ы н м үлкі о р н а л а ск ан ж ерде осы м үл ік к е кам - 
к о р га алу о р ган ы н ы н к ам ко р ш ы татай ы н д ау ы н а н е п з болы п 
табы лады .
А зам атты кай ты с болды деп ж ар н ял аған со т ш еш імі азам ат- 
т ы к хал акттлерін ж азу о р ган ы н ы н азам атгы н кай ты с болтаны
турал ы азам атты к хал актілерін ж азу кітабы на ж азуга негіз б о ­
лы п табы лады (К Р А К 300-бап).
Іс-түзсіз ж огалы п кеткен нем есе кайты с болтан деп таны л- 
тан азам ат табы лган немесе он ы н коны станган ж ері ан ы ктал- 
ган ж агдай со т үш ін ж ан а аш ы лган м ән -ж ай л ар болы п таб ы л а­
ды. Д еген м ен де, сот шеші.мін кадагалау тәртіб ім ен емес, істі 
каратан сот ж о к к а ш ыгарады. С о т ж ан а ш еш ім ш ытара оты ры п, 
ө з ін ін б ү р ы н г ы ш ы га р т а н ш е ш ім ін ж о к к а ш ы г а р а д ы . ол 
мүліктен кам корлы кты алута ж ән е азам атты к хал ак тіл ер ж жазу 
кітабы наағы о н ы н кайты с болтандыты туралы жазуды ж окка 
ш ытаруга н е п з болады (К Р А ІЖ К 301-бап).
А зам атты н табы луы өзге түлтага тетін өткен м үл кж кайта- 
рып алу күкы гы н береді. Егер де, м ү л ік п иелену с ә п н д е олар 
кай зы с болды деп х аб ар л аш ан м енш ік и е с ж ж тірі ек е н д іп н
білгендігі дәлелденсе, келісім ш артпен тетж өткен мүлік иесіне 
кай тары лад ы . Ө з іе н ін и е л ігж е өтіп к етк ен м үлікті кай тару 
мүмкін болмаган жаагдайда, мүліктін күны кайтарылады. Егер 
де м ү л ік м ү р а іе р л ік к ү к ы к б о й ы н ш а м ем л ек ет м е н ш іг ж е
өтш кеткен б олса, оган м үл іктш өткен батасы кайтары лады
(К Р А К 31).

жүктеу/скачать 12,05 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: