Нуо казахстанско российский медицинский
жүктеу/скачать 0,55 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- МЕББМ ҚАЗАҚСТАН- РЕСЕЙ МЕДИЦИНАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ НУО КАЗАХСТАНСКО РОССИЙСКИЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ
|
Екі рет сынған жарықтың поляризациясы Кейбір мөлдір кристалдар екі рет сындырушы қабілетке ие, оларға түскен жарық екіге жіктеледі. Сәулелердің біреуі сыну заңына бағынады да ол кәдімгі сәуле деп, ал екіншісі кәдімгі емес деп аталады. Кристалл бетіне тура түскен жарықтың екі рет сынуы 7-суретте көрсетілген: (О) кәдімгі сәуле, сыну заңына сәйкес тура өтеді, ал (е) — кәдімгі емес, бағытын өзгертеді.Екі рет сыну болмайтын, екі сәуле де бірдей жылдамдықпен таралатын бағыт кристалдың оптикалық осі деп аталады (7-суреттегі үзік сызық). Егер мұндай бағыт біреу болса, ондай кристалдарды бір ості деп атайды.Оларға исланд шпаты , кварц, турмалин т. б. жатады.Оптикалық ось және түсетін сәуле арқылы өтетін жазықтық негізгі деп аталады.Кәдімгі сәуленің тербелісі негізгі жазықтыққа перпендикуляр, ал кәдімгі емес сәуленікі негізігі жазықтықта жатады, яғни олар өзара перпендикуляр жазықтықтарда поляризацияланған. МЕББМ ҚАЗАҚСТАН- РЕСЕЙ МЕДИЦИНАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ НУО КАЗАХСТАНСКО РОССИЙСКИЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ 9-сурет Екі рет сыну электромагниттік толқындардың анизотропты ортада таралу ерекшелігіне негізделген: электрондардың еріксіз тербелістерінің амплитудасы осы тербелістердің бағытына тәуелді. Кристалдардағы кәдімгі және кәдімгі емес сәулелер жүрістерін толқындық беттер көмегімен көрсетуге болады. Айталық, кристалл ішінде жарық ұшқыны пайда болып, барлық бағытта екі толқын- кәдімгі және кәдімгі емес таралсын. Қандай да бір уақыт мезетінде олардың толқындық беттері 8-суреттегідей көрініс береді ( а- оң кристалдар үшін, б- теріс кристалдар үшін ) . Сфералар барлық бағытта бірдей 0 жылдамдықпен таралатын кәдімгі толқындарға ; эллипсоидтар жылдамдығы е таралу бағытына тәуелді кәдімгі емес толқындарға сәйкес келеді. Оптикалық ось ОО/ бойындағы кәдімгі және кәдімгі емес толқындардың жылдамдығы бірдей және мынаған тең: , / 0 0 n с (6) мұндағы 0 n - әртүрлі кристалдар үшін мәні әртүрлі болатын кәдімгі сәуленің сыну көрсеткіші. Екі рет сындырушы кристалдар кәдімгі және кәдімгі емес сәулелер шоғы өте аз, тіптен бір-бірін жауып қалатындықтан тікелей поляризатор ретінде қолданылмайды. Алайда мұндай кристалдардан арнайы поляризациялық призмалар дайындайды. Біздер У. Николь ұсынған, көбірек таралған призманы ( Николь призмасы немесе жай николь ) қарастырамыз. Николь диагоналі бойынша кесіліп, канада бальзамымен К желімделген исланд шпатынан жасалады ( 9-сурет ). Ол үшін n = 1,550; бұл мән исланд шпатындағы кәдімгі және кәдімгі емес сәулелер сыну көрсеткішінің аралығында жатыр. Бұл призма бұрышын сәйкесінше таңдап алып, кәдімгі (О) сәулесінің канада бальзамы шекарасында толық шағылуына мүмкіндік береді. Бұл жағдайда шағылған сәуле қарайтылған бөліктің төменгі жағында жұтылады немесе кристалдан шығарылады. Кәдімгі емес (е) сәуле никольдің төменгі бөлігіне параллель бағытта шығады. Поляризацияланған жарықтың қандай да бір заттан өтуі кезінде поляризация жазықтығының айналуы байқалады Мұндай заттар оптикалық белсенді деп аталады. Олардың қатарына кристалл денелер (кварц киноварь және т.б.), таза сұйықтар (скипидар, никотин және т.б.) және кейбір заттардың ерітінділері (қанттың судағы ерітіндісі және т.б.) жатады. Поляризацияланған жарықты оптикалық белсенді заттың ерітіндісі арқылы өткізгенде толқын ұзындығы әртүрлі толқындардың поляризация жазықтығы әртүрлі бұрыштарға бұрылады. Егер поляризатор мен анализатордың ортасына (поляризация жазықтықтары өзара перпендикуляр) оптикалық актив заттың ерітіндісі бар ыдысты орналастырсақ, онда көру өрісі жарықталады. Қайтадан толық қараңғыланған көру өрісін алу үшін, ерітіндісі бар кюветадан өткенде жарықтың поляризация жазықтығының бұрылу бұрышында анализаторды бұру қажет. Заттың меншікті айналуын және кюветаның ұзындығын біле отырып ерітіндінің концентрациясын анықтауға болады: 7-сурет 8-сурет |