Нуо казахстанско российский медицинский
жүктеу/скачать 392,32 Kb. Pdf көрінісі
|
| МЕББМ ҚАЗАҚСТАН-
РЕСЕЙ МЕДИЦИНАЛЫҚ УНИВЕРСИТЕТІ НУО КАЗАХСТАНСКО РОССИЙСКИЙ МЕДИЦИНСКИЙ УНИВЕРСИТЕТ Бу түзілуінің қарқындылығы I деп, ауданы 1 м 2 ылғал беттің бір секундта жоғалтқан сұйығының массасын атайды. Бу түзілуінің қарқындылығы булану қарқындылығы мен жұтылу қарқындылығының айырмасына тең: I = I и – I п . Ылғалдылықтың кемуін булану мен конденсацияға емес, будың түзілуіне қарап анықтайды. Мысалға, ылғалдылық 100 %-ға тең болған кезде, сұйықтың булануы мен будың жұтылуы бірін-бірі теңгеріп тұрады, сол себептен будың түзілуі болмайды. Керісінше, ылғалдылықтың нөлге тең болуы кезінде будың жұтылуы болмайды, сондықтан бу түзілудің қарқындылығы булану қарқындылығына тең болады. Жалпы жағдайда будың түзілу қарқындылығы ауаның температурасына, оның салыстырмалы ылғалдылығына және ылғал беттің температурасына тәуелді. Егер ауа мен ылғал беттің температураларының бір-бірінен айырмашылығы аз ғана (бірнеше градусқа) болса, онда салыстырмалы ылғалдылық төмендегідей сапалы мағынаға ие болады. Ауаның % салыстырмалы ылғалдылығы кезінде буланған судың әрбір жүз молекуласының молекуласы қайта оралады. Бұл қасиетті ауаның бірдей температурасы, бірақ ылғалдылықтың әртүрлі мәні кезіндегі ылғал матаның кебу уақытын дөрекі түрде салыстыруға қолдануға болады. АТМОСФЕРЕАДАҒЫ БУДЫҢ КОНДЕНСАЦИЯСЫ, ШЫҚ НҮКТЕСІ Әртүрлі үдерістердің әсерінен атмосферадағы су буы тұман, бұлт, тұнба, шық, қырау және т.б. түзе отырып конденсацияланады. Тұман, шық және қыраудың пайда болу үдерістерін қарастырайық. Айталық күндізгі сағаттарда t 1 температура кезіндегі ауаның ылғалдылығы 1 –ге тең болсын. Онда су буының серпімділігі мына теңдікпен Р = Р н1 /100 % анықталады. Түнде температура t 2 шамасына дейін төмендейді, бұл кездегі қаныққан будың тығыздығы парциал қысымнан Р кем болады (Р қ2 < Р). Температураның төмендеуімен қандай жағдай орын алды? Атмосфера қысымы мен оның құраушысы парциал қысым сол жердегі ауа бағанының салмағынан пайда болады және өзгеріссіз қалады (ауа құрамы өзгергенше). Осыған байланысты будың парциал қысымы температураның төмендеуі кезінде өзгеріссіз қалады. Дәл осы кезде қаныққан будың серпімділігі төмендейді (1-сурет). 1-сурет. Шықтың түсуі: Р — t 1 температура кезіндегі атфосферадағы будың серпімділігі; t ш — шық нүктесі Сәйкесінше ылғалдылық та артады. График түрінде немесе сәйкес кестеден табылатын қандай да бір t ш температура кезінде қаныққан будың серпімділігі будың парциал қысымымен теңеседі және ылғалдылық 100 %-ға жетеді. Ауаның құрамындағы су буының қаныққан күйге жетуіне қажетті ауаның салқындау температурасы шық нүктесі (t ш ) деп аталады. Шық нүктесі атмосферадағы су буының парциал қысымымен бірмәнді анықталады (5.9-суретті қараңыз). Р қ t 1 Р t ° C Р қ1 Р қ2 t 2 t ш |