Қоғам дамуының шешуі секторларында ақпараттық-коммуникациялық технологиялардың рөлі. Акт стандарттары
Бағдарламалық жасақтама. Операциялық жүйелер
жүктеу/скачать 135,08 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Бағдарлама
| Бағдарламалық жасақтама. Операциялық жүйелер.
Software. Operating systems.
1. Бағдарламалық жасақтама ұғымы; 2. Жүйелік БЖ, Аспаптық БЖ, Қолданбалы БЖ және түрлері. 3. ОЖ және оның қызметі, интерфейсі. Бағдарлама – магниттік тасымалдаушыда файл түрінде сақталып, қолданушының бұйрығы бойынша компьютер зердесіне жүктеліп, орындауға арналған машина тіліндегі нұсқаулар жиыны. Компьютердегі бағдарламалық жасақтама құрамын бағдарламалық конфигурация деп атайды. Бағдарламалар арасында, физикалық буындар мен блоктар арасындағы сияқты байланыс бар – көптеген бағдарламалар өзінен төмен деңгейдегі басқа бағдарламаларға сүйеніп жұмыс істейді . Бағдарламалық жасақтама (БЖ) Жүйелі БЖ Қолданбалы БЖ Аспаптық БЖ Аппараттық жабдықтар жұмысын басқарып, жұмыс істеп отырған адамды қолданбалы бағдарламалармен байланыстырады. Белгілі бір мамандық саласында нақты есептер шығара алатын программалар жиыны. Олар белгілі бір мақсатта пайдаланылатын және әмбебап болып екіге бөлінеді. Бұл жаңа бағдарлама жазуға арналған бағдарламалық жүйелер. Жүйелік бағдарламалық жасақтама (ЖБЖ) – ЭЕМ барлық ресурстарын басқаруды, пайдаланушымен интерфейсін ұйымдастыруды қамтамасыз ететін бағдарламалық құралдардың жиынтығы. Жүйелік бағдарламалық жасақтаманың негізгі бөліктері: - операциялық жүйе (ОЖ) MS-Dos, Windows, Unix, Linux; - сервистік бағдарламалық құралдар (антивирус, сервистік бағдарламалар); - желілік бағдарламалық құралдар. Жүйелі БЖ Базалық БЖ Операциялық жүйелер MS-DOS UNIX WINDOWS CP-M PC-DOS Сервистік БЖ Дискілерді басқару және архиваторлар Желіні қамтамасыз ету Диагностика құралдары mouse.com keyb.sys display.sys Операциялық қабыршықтар NC Windows 3.1 DOS Navigator Far Manager Антивирустық және т.б. Аспаптық бағдарламалық жасақтама – кез келген пәндік аумақта (сонымен қатар ЖБЖ және ҚБЖ) ерекше бағдарламалық құралдарды құруды автоматтандыруға арналған бағдарламалық жасақтама бөлігі. Оның негізін құрастырушылар: - бағдарламалау тілдері (Delphi, Visual Basic және т.б.); - компиляторлар; - интерпретаторлар; - стандарттық бағдарламалар библиотекалары (СПБ); - бағдарламаларды редактрлеу, жөндеу, тестілеу құралдары. Қолданбалы бағдарламалық жабдықтар — әртүрлі мәселелік аумақтардағы қоданбалы есептерді шешуді жасақтайтын жеке қолданбалы бағдарламалар мен қолданбалы дестелерден тұратын бағдарламалық жасақтама түрі (Word, Excel және т.б.). ҚБЖ ЭЕМ–ң адам өмірінің әртүрлі қызмет салаларында қолданылуын жүзеге асырады. Оның негізін қолданбалы бағдарламалар дестелері (ҚБД) құрады. Қолданбалы программалық жасақтама жалпы мақсаттағы ҚПЖ; мәселелік бағытталған ҚПЖ интегралданған ҚПЖ Жалпы мақсаттағы қолданбалы программалық жабдықтар құрамына әртүрлі қолданбалы есептерді шешуге жиі қолданылатын программалық құралдар енеді, олар: - мәтіндік редакторлар мен процессорлар; - графикалық редакторлар; - электрондық кестелер (ЭТ) процессорлары; - мәліметтер қорын басқару жүйелері; - электрондық презентациялар және т.с.с. Мәселелік бағытталған қолданбалы программалық жабдықтар - белгілі бір саладағы есептерді жүзеге асыруға мамандандырылған программалық құралдардың жиынтығы. Мұндай программалық құралдарға: - жобалауды автоматтандыру жүйелері (ЖАЖ); - таңбаларды айыру жүйелері; - статистикалық, қаржылық – аналитикалық жүйелер; - ғылыми зерттеулер жүйелері және т.с.с. жатады. Интегралданған ҚПЖ – қазіргі уақыттағы ҚПЖ-ның қарқынды және қуатты дамып жатқан бөлігі. Олар – көп функционалды, бірнеше қолданбалы программалық жабдықтарды бір ресурстық қор негізінде жинақтап объектілер деңгейінде әсерлесулерін жүзеге асыратын дестелер (Lotus Works, Microsoft Office және т.б.) Операциялық жүйе компьютер іске қосылғанда шақырылады, компьютер жұмысын басқарады, құрылғыларын, аспаптарын тексереді-тестілейді, жедел жад пен дискідегі орынды бақылайды, қолданбалы программаларды орындайды. Операциялық жүйелердің басты қызметі – бұл ресурстарды басқару, ол басқаратын негізгі ресурс – компьютер аппаратурасы Операциялық жүйе құрамы. базалық модуль (ОЖ ядросы) – файлдық жүйелер мен программа жұмыстарын басқарады, оған жетуге жол ашады және шеткі құрылғылар арасында файл алмасу; командалық процессор – пернетақта арқылы түсетін қолданушының бұйрықтарын ашып оқиды және орындайды; шеткі құрылғылар драйверлері – осы құрылғылардың жұмысының процессормен келістілігін программалы қамтамасыз етеді; қосымша сервистік программалар (утилиттер) – қолданушының компьютермен байланыс үрдісін көпжақты әрі ыңғайлы етеді. Қолданушы интерфейсін Қолданушы интерфейсін іске асыруы бойынша ОЖ іске асыруы бойынша ОЖ (Windows; BeOS; OS/2) (Windows; BeOS; OS/2) Графикалық ОЖ Графикалық ОЖ Графикалық емес ОЖ Графикалық емес ОЖ (MS DOS; Unix) (MS DOS; Unix) Басқаруда арнайы монипуляторлар қолдануға мүмкіндік береді (тышқан); Интерфейсі тәжірибесіз қолданушының пайдалануына өте ыңғайлы. ДК басқару “бұйрық жолына” пернелік арқылы арнайы бұйрықтарды енгізу арқылы жүргізіледі; Жұмысты ыңғайландыру үшін қабыршық-бағдарламалар қолданылады (DOS Novigator; Volkov Comander; DOS Shell). Бір есепті ОЖ әрбір кезеңде компьютерде адамға бір ғана есепті шешуге, яғни бір ғана іспен айналысуға мүмкіндік береді. ОЖ-ді негізгі ерекшеліктеріне ОЖ-ді негізгі ерекшеліктеріне байланысты жіктеу: байланысты жіктеу: Көп есепті ОЖ бір мезгілде бірнеше бағдарламаларды іске қосуға мүмкіндік береді (Unix). біресепті біресепті бірқолданушылы бірқолданушылы Бір қолданушылы ОЖ компьютерде тек бір ғана адамға жұмыс істеуге мүмкіндік береді. көпесепті; көпесепті; көп қолданушылы көп қолданушылы Көп қолданушылы жүйеде әрбір қолданушы барлық информацияға және пароль енгізіп қана өзіне қатысты жеке информацияға қатынайды. ОЖ жұмыс режимдері. - пакеттік режимде (операциялық жүйе берілген бұйрықтар тізбегін автоматты түрде орындайды). - сұхбаттық режимде (жұмысы процессорды үзу мен BIOS-ты үзуді қолдануға негізделген). Сұхбаттық режімде ож қолданушының бұйрығын күту жағдайында болады. Берілген бұйрықты орындап келесісін күту жағдайына көшеді. Осы аппараттық үзулерге сүйене отырып, операциялық жүйе өзінің жүйелік үзу кешенін құрады. Егер біз компьютерді қоспасбұрын қарайтынболсақ, ондажүйелік блокқақосылғанкөптегенқұрылғыларжиынтығынан тұратынын көреміз. Жүйелік блоктың құрамында үлкен пластина– жүйелік тақша орналасқан, оғанкомпьютерлікжүйенің құрауыштары қосылады. Іске қосылмағанкомпьютер темір мен пластмассадан дайындалған, бірақ оны іскеқосқансоң олтүрленіп, жанданады: оныменмәтіндертеруге, ойындар ойнауға, музыкатыңдауғажәнекөптегенбасқа амалдар орындауға болады. Мұның барлығы әр түрлі программалардыпайдаланғандықтан болады, олардың біреуікомпьютерді басқарады, екіншілерімәтінмен, графикаменжұмыс істеуге мүмкіндік береді, үшіншілерібасқа дамаңыздыфункцияларатқарады. ДКжәнеолардыңжүйелерініңархитектурасындаикемдіқұрылым болып бағдарламалықжасақтаматабылады. Бағдарлама – магниттіктасымалдаушыда, дискідефайлтүріндесақталып, қолданушыныңкомандасыбойыншакомпьютержадынажүктеліпорындауғаарналғанмашинатіліндегінұсқауларжиыны. Сонымен, бағдарлама– бұл командалардың ретке салғантізбектері. Кез-келгенкомпьютер бағдарламасының негізгі мақсаты – аппаратты құралдармен басқару. Егербағдарламасырттай қарағанда жабдықпенешқалайәрекетпеседе, енгізуқұрылымдарыменешқандайдамәндердіенгізуталапетпейдіжәне қорытындынықұрылымындағымәліметтішығаруы, бәрібіроныңжұмыстарынжүзегеасырмасада, бәрібіроныңжұмысыкомпьютердіңаппараттықұралдарынбасқаруданегізделген. Аппараттық жәнебағдарламалық жасақтама үнемі өзара тығыз байланыстаболады. Бағдарламалықжасақтама (Software) – компьютердешешілетінесептердіорындаудыжасақтайтынбағдарламаларжиынтығы. Бағдарламалықжасақтама – белгілі бір типтегі есептеуіш машиналар кластарына арналған, оныңаппараттыққұралдарыныңжан-жақты қызметін, сонымен қатар пайдаланушыныңоныңесептеу ресурстарынамұқтажкез-келгенесептерін шығаруынжүзегеасыратынбағдарламалар жиынтығы. Компьютердегі бағдарламалық жасақтама құрамын бағдарламалық конфигурациядеп атайды. Бағдарламалар арасындафизикалық буындар мен блоктар арасындағысияқтыбайланысбар – көптегенбағдарламаларөзінентөмендеңгейдегібасқабағдарламаларғасүйеніпжұмысістейді, демекбізаралықпрограммалықинтерфейстуралыайтааламыз. Мұндайинтерфейстіңболумүмкіндігідетехникалықшарттаржәнеөзараәрекеттесудіңхаттамаларыныңболуынанегізделген, алолісжүзіндебағдарламалықжасақтаманыңөзараәрекеттесетінбірнешедеңгейгебөлінуіменқамтамасызетіледі. Бағдарламалықжасақтама деңгейлері Бағдарламалықжасақтама келесідеңгейлердентұрады: базалықнемесенегізгі, жүйелік, қызметтікжәнеқолданбалы. Бағдарламалықжасақтаманыңдеңгейлеріөзкезегінде пирамидалық жүйеболып табылады. Әрбір келесідеңгейбағдарламалық жасақтаманыңөзіненбұрынғы деңгейлерге сүйеніпжұмысістейді. Бұлаймүшелеуесептеужүйесініңбарлықжұмыскезеңдеріүшіныңғайлы, бағдарламалардыорнатуданбастаппрактикалықпайдаланументехникалыққызметкөрсетугедейін. Әрбіржоғарыжатқандеңгейбүкілжүйеніңфункцоналдығын жоғарылатанынакөңілаударыңыз. Мысалы, базалық(негізгі) деңгейдіңбағдарламалықжасақтамасыбаресептеужүйесіфункциялардыңкөпшілігінорындауғақабілеттіемес, бірақжүйелікбағдарламалықжасақтамаорнатуғамүмкіндікбереді. Базалықдеңгей. Бағдарламалықжасақтаманыңеңтөменгідеңгейі–базалық. Базалықдеңгейбазалықақпараттыққұрылғыларменбайланысуғажауапбереді. Ережебойынша, базалықбағдарламаларбазалықсаймандарқұрамынакіредіжәнетұрақтыжадыдасақталады. Бағдарламаларжәнемәліметтержасау кезеңіндежеделжадығажазыладыжәнепайдалануүдерісінде(процесінде) өзгертілеалмайды. Базалықбағдарламалыққұралдардыпайдаланубағдарланатынтұрақтыестесақтайтынқұрылғыларыпайдаланылады. Бұлжағдайдажеделжадыныңмазмұнынөзгертуесептеужүйесініңқұрамындатікелейорындауғадаболады, оғантыстапрограммалаушыдепаталатынарнайықұрылымдардадаболады. Енгізу – шығарудың базалық жүйесі (BIOS) компьютердіңтұрақтыжадысындаорналасқан, бұлнегізі MSDOS-тыңбөлігіемесбірақбұныменторбайланысты. Biosқұрамынакомпьютердіңқұрылғыларынтексеруге, операциялықжүйеніңинициализациялауғаарналғанжәнемонитор, пернетақта, дискттер, принтермененгізушығаруамалдарынорындауғаарналғанбағдарламалар. Жүйелікдеңгей. Жүйелікдеңгей–өтпелі. Бұл деңгейдежұмысістейтінбағдарламаларбазалықдеңгейдіңбағдарламаларыменкомпьютерлікжүйеніңөзгедебағдарламаларыжәнетікелейаппараттықжасақтамаменөзараәрекеттесуінқамтамасызетеді, яғни«делдалдық»функцияныатқарады. Бағдарламалықжасақтаманың бұлдеңгейіненкөбіндебарлықесептеужүйесініңпайдаланукөрсеткіштерітәуелді. Мысалы, жүйелікдеңгейдеесептеужүйесінежаңажабдыққосқандабасқабағдарламаларүшіносыжабдықпенбайланыстықамтамасызететінбағдарламаорнатылуытиіс. Нақтықұрылғылармен өзараәрекеттесудіқамтамасызететіннақтыбағдарламаныдрайверқұрылғысыдейміз. Олбағдарламалықжасақтаманыңжүйелікдеңгейініңқұрамынакіреді. Жүйелікдеңгейбағдарламаларының басқа класы қолданушыменөзара әрекетесуге жауап береді. Солардыңарқасында ол есептеу жүйесінемәліметтердіенгізуге,оныңжұмысын басқаруға жәненәтижесін өзіне ыңғайлы формада алуға мүмкіндік алды. Бұлпрограммалыққұралдаринтерфейстіңпайдаланушылыққамтамасызетуқұралдарыдепаталады. Оларданкомпьютерменжұмыстыңыңғайлылығыменжұмысорнындағыеңбекөнімділігітікелейтәуелді. Жүйелікдеңгейдің бағдарламалық қамсыздануыныңжиынтығыкомпьютердіңамалдықжүйеядросынқұрастырады. Амалдықжүйеядросыныңбарболуы–адамныңесептеужүйесіменпрактикалықжұмысыныңмүмкіндігі үшінміндеттішарт. Қызметтікдеңгей. Бағдарламалықжасақтаманыңбұлдеңгейібазалықдеңгейдегібағдарламаларменде, жүйелікдеңгейдегібағдарламалармендетығызбайланыстаболады. Қызметтікбағдарламаларкомпьютерлікжүйенітексеру, баптаужәнежөндеужұмыстарынавтоматтандырады. Соныменқатароларжүйелікбағдарламалардыңқызметінжақсартужәнекеңейтуүшінқолданылады. Өңдеудежәнеқызметтік бағдарламаларды пайдалануында екі талғаулыбағыт бар: амалдықжүйеменбіріктіружәнеавтономдыжұмысжасау.Бірінші жағдайдақызметтікбағдарламаларжүйелікбағдарламаныңтұтынушылыққұрамынпрактикалықжұмысқаөтеыңғайлығыпөзгертеалады. Екіншіжағдайдаоларжүйелікбағдарламалыққамсыздануыменәлсізбайланысқан, біраққолданушығааппараттықжәнебағдарламалыққамсыздануыменолардыңөзараәрекеттесуіндербескүйгекелтіруүшінкөпмүмкіндікбереді. Қолданбалы деңгей. Қолданбалыбағдарламалардыңкөмегіменөндірістік, шығармашылық, оқытужәнет.б. мақсаттанақтыжұмыстаратқарылады. Қолданбалыбағдарламалыққұралдарғамәтіндікредакторлар, мәтіндікпроцессорлар, графиктікредакторлар, электрондықкестелер, мәліметтербазасынбасқаружүйелері, автоматтандырылғанжобалаужүйелері, баспаханажүйелері, Web-редакторлар, браузерлержәнет.б. жатады. Мәтіндіинформацияларды даярлау мен өңдеуге арналғанпрограммалармәтінредакторыдепаталады. Кез-келгенЭем-дежұмысістейтінадамдарәртүрліесеп-қисаптарменқұжаттардайындау, мақалажәнебасқажазбаларжазусияқтымәтіндайындауменайналысады. ДЭЕМ-дердіосымақсаттарғапайдаланса, басқамашинкасынақарағандажұмысөнімділігікүртөсетінінталастудырмасакерек. Мәтінредакторларыэкрандамәтіндердітүзетуге, қателерінуақытындатабуға, абзацтардыңсолжақ, оңжақшеттерінтуралауға, мәтіндердідискілердеұзақуақытсақтап, қажетболғандабірдентауыпалуға, бірнешеалфавиттіқатарпайдалануға, құжаттардықағазғабірнешеданаетіпбасыпшығаруғамүмкіндікбереді. КеңтаралғанмәтінредакторларынаMicrosoftWord, PageMaker, WordPerfectт.б. жатады. Графиктікредакторлар – графиктікинформацияныдайындау мен өңдеугеарналғанпрограммаболыптабылады. Олардаөмірдежиікездесетінесептеунәтижелерінграфиктүріндешығарудаөтеыңғайлы. Графикалықредакторларбейнелердіәртүрліетіп–схемалар, сызбалар, суреттержәнет.б. түрлердебереалады. Электрондықкестелержүйесіндемиллионнанасаторларболады, оларпернелерменинформацияныенгізуарқылынемесеформулаларөрнегінесептеунәтижесібойыншакомпьютердежазуарқылытолтырылады. Мұндакестелікмәліметтердітүзету, олардыдискілердежазыпсақтау, түрлендіру, қағазғабасыпалусияқтыкөптегенәрекеттерорындалады. Ойын программаларыдербес ЭЕМ-дердегіқызғылықты, кез-келгенжанәуестенетінтопқажатады. Оқытупрограммалары оқу-үйренусабақтарынұйымдастырады, олардыңмектепте не үйдетарихтан, информатикадан, тілден, биологиядан, математикадан, физикадансабаққадайындаукезіндеөтеыңғайлы. Компьютерлерсабақоқудаэлектрондықоқулықжәнетренажерлертүрінде, лабораториялықаспап, әріинформациялықанықтамалықжүйеесебіндекеңіненпайдаланылады. Институттарғақабылдауемтихандарынөткізукезіндекомпьютерлер«қазы»роліндеәділатқараалады. Информациялықжүйелер информацияныңкөптегентүрлерінсақтау, іздеу, жалпыұйымдастыружұмысындақолданылады. Бұлармәліметтербазасы, кітапханада информация іздеужүйелері, театрларда, әуежолындажәнетеміржолдағыбилетсатуменолардытіркеутәсілдеріжатады. жүктеу/скачать 135,08 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|