Адам-компьютер өзара әрекеттестігі

 

            Компьютер (ағылшынша: computer — «есептегіш»), ЭЕМ (электрондық есептеуіш машина) — есептеулерді жүргізуге, және ақпаратты алдын ала белгіленген алгоритм бойынша қабылдау, қайта өңдеу, сақтау және нәтиже шығару үшін арналған машина. Компьютер дәуірінің бастапқы кезеңдерінде компьютердің негізгі қызметі — есептеу деп саналатын. Қазіргі кезде олардың негізгі қызметі — басқару болып табылады.Негізгі принциптері: Өзінің алдына қойылған тапсырманы орындау үшін компьютер механикалық бөліктердің орын ауыстырылуын, электрондардың, фотондардың, кванттық бөлшектердің ағынын немесе басқа да жақсы зерттелген физикалық құбылыс әсерлерін қолданады. Көбімізге компьютерлердің ең көп таралған түрі — дербес компьютер жақсы таныс.Компьютер архитектурасы алға қойылған мәселені, зерттеліп отырған физикалық құбылысты максималды айқын көрсетіп, модельдеуге мүмкіндік береді. Мысалы, электрондық ағындар бөгеттер салу кезіндегі су ағынының үлгісі ретінде қолданылуы мүмкін. Осылай құрастырылған аналогтық компьютерлер...

            XX ғасырдың 70-80-ші жылдарында болашақты супериндустриалды, технотронды, кибернетикалық, ақпараттық қоғамдар шеңберінде қарастырған бірнеше тұжырымдама пайда болды. Оларға мынадай екі алғышарт тән:

            1) қоғамның негізгі факторларының бірі ретінде ақпараттық техника аталады, соның арқасында "ақпараттық қоғам" ұғымы біртіндеп басқаларды ығыстырады;

            2) ақпараттық қоғамды техносфераның, қоғамның тарихи, мәдени және әлеуметтік-экономикалық дамуының ерекше кезеңі ретінде қарастырады. Тоффлердің айтуынша, техникалық өзгерістер үш кезеңнен өтеді: біріншісі аграрлық мәдениетпен байланысты, екіншісі - индустриалды, үшіншісі - ақпараттық. Жер, еңбек, капитал, шикізатқа қарағанда ақпарат аса маңызды мәнге ие болады, ал бұқаралық стандарттандырылған өндіріс информатика мен супертехнологияларға сүйенетін қолөнері, ой еңбегі негізінде жасалатын жеке "кәсіптік" жаңа жүйемен алмастырылады. Мұндай өндірістің соңғы өнімі стандарттандырылған миллиондаған бірдей тауарлар емес, жекелеген, қайталанбас тұтыну және қызмет өнімі болып табылады. Көптеген авторлардың пікірінше, мұндай қоғамды орнатудың ең жақсы тәсілі бюрократия емес, адхократия (қандай да бір нақтылы міндетті шешуге бағытталған уақытша ұйым).

            Тоффлердің пікірінше, ақпараттық қоғамға тән ең басты белгілер мыналар:

         экономикалық және әлеуметтік өмірдің барлық қырын бұқаралық және стандарттық сипаттардан арылту;

         қоғамда болып жатқан өзгерістердің қарқындылығы, инновациялардың жоғары деңгейлілігі. Қалыптасыпкележатқанғаламдықақпараттыққоғамдаақпараттыңрөлі мен мәніартыпотыр. Ақпараттықтехнологиялардыңтөңкерістікіс-әрекеттеріақпараттыққоғамдатаптардыәлеуметтікжіктелмеген "ақпараттыққауымдастықтармен" алмастыруғаалыпкеледі (Е. Масуда). Тоффлердәстүрліепетейсізкорпорацияларға "шағын" экономикалыққалыптарды - үйдегіжекеиндивидуалдықызметті, "электрондыкоттеджді" қарсықояды. Оларақпараттыққоғамның инфо, техно жәнеадамтұрмысыныңбасқа да салаларыныңжалпықұрылымынаенгізілген. Теледидар, компьютер қызметіжәне энергетика синтезінегізінде "Ғаламдықэлектрондықөркениет" жобасы - «телекомпьютерэнергетика» жасалуда (Дж. Пелтон). "Компьютерліктөңкеріс" біртіндепдәстүрлібаспаны "электрондықкітаптармен" алмастыруда, идеологияныөзгертіп, жұмыссыздықты, бос уақытынқызықтыөткізугеайналдыруда (X. Эванс). Әлеуметтікжәнесаясиөзгерістерақпараттыққоғамтеориясында "микроэлектрондытөңкерістің" тікелейнәтижесіретіндеқарастырылады. Демократияныдамытуболашағыақпараттықтехниканытаратуменбайланыстырылады. Тоффлержәне Дж. Мартин оныңбастырөліназаматтар мен үкіметтітікелейбайланыстыратын, шешімқабылдаудаолардыңпікірінесепкеалатынтелекоммуникациялық "кабельдікжеліден" көреді. Ақпараттыққоғамтұжырымдамасытехнологиялық детерминизмнің әлсіздігін, қоғамдыкомпьютерлендірудіңжағымсызқырларыналғатартқангуманистікбағыттыұстанатынфилософтар мен ғалымдардыңтарапынансынғаұшырады

            Процессор мен жад Компьютер  сипаттамасыныңбасында, әдеттегідей, орталық процессордың (centralprocessingunit, CPU) типі мен жиілігінкөрсетеді. Оданәрі жедел жадтың (randomaccessmemory, RAM) сипаттамасы беріледі. Компютердің  бұл құрауыштары – еңбастылары, өйткені оныңжұмысының жылдамдығын  осыларанықтайды. Компьютерге әлемдегіеңүлкен қатқылдискіні, еңкүшті  бейнеадаптердіжәнекеремет дыбыстықжүйеніорнатуғаболады, бірақ баяу процессор мен мардымсыз жад  кезінде барлық осы байлықпайдасызболады. Процессор, немесе, оны тағы микропроцессор деп атағандай, компьютер  мәліметтерінөңдеудіңорталық құрылғысы  болып саналады. Процессор микорсхемаретінде көрінеді де жедел жадпенқатар аналықтақшада тұрады. ПроцессорларMicrosoftWordнемесеNetscapeCommunicatorсияқтыбағдарламалар  жұмысыүшінқажетті есептеулердіорындайды. Процессор неғұрлымжылдамболғансайын, солғұрлым компьютердіңжұмыс істеу  жылдамдығыүлкен болады. Процессордыңжылдамдығымегагерцтерде (МГц) немесегигагерцтерде (ГГц) өлшенетін оныңырғақтықжиілігіменанықталады. 1 МГц секундынабір миллион ырғаққатең, ал 1 ГГЦ — бірмиллиардқа; 1 ГГц = 1000 МГц. Процессорлардыаналықтақшағаорнатады, сондықтаноларкомпьютерлердіңерекшеішкіқұрауыштарыболыпсаналады. Процессорғаүстінен радиатор орнатылады. Оларәртүрлітиптіболады. Базардаеңарзаны, жалпымойындалғаныжәнекеңтаралғаны «Экструзиондық» (пресстелген) радиаторларболыпсаналады. Олардыөндіругепайдаланылатыннегізгі материал — алюминий. Сондай-ақрадиаторлардымыстан да жасайды, оларқымбаттаутұрғанымен, өтетиімді. Радиаторғаүстіненжелдеткіш (кулер) орнатады. Желдеткішпроцессордысалқындатуүшінқызмететеді. Желдеткішжұмысістеуүшін оны аналықтақшағақосуқажет.

ЖүйелікөрімКомпьютердіңалуан түрлі операцияларды орындау  жылдамдығыжүйелік өрімнен тәуелді  болады. Жүйелік өрімнің жылдамдығын, процессор сияқты, мега- и гигагерцтерде  өлшейді. Егердепроцессорды автомобильмен  салыстырсақ, ондаөрімдіолқозғалатынжол ретінде елестетугеболады. Баяужүйелік өрімнің жұмыс істеуімашиналарменкептелген тар көшедегіқозғалыспен парапар, ал жылдамжүйелік  өрімнің жұмыс істеуі – сегізқатарлыавтомагистральдағыдай. Жад Жад  деп мәліметтердің кез келгенқоймасынайтады, бұл көбінесе тез (еркін) қатынас құруғаболатын мәліметтердіуақытша сақтауғаарналғанқұрылғы. Егердепроцессорға әрбір бит  үшінқатқылдискіге қатынауға тура келетін болса, онда компьютер өте  баяужұмыс істеген болар еді. Осыныңорнынамәліметтер, процессор  әлдеқайда тез жұмыс істейтін, жедел жадта сақталады. Жад түрлерініңкөпшілігі мәліметтердіуақытша  сақтауғаарналған. Жедел жад (RAM)

Компьютердің жедел жады (қысқартылғантүрде – ОЗУ немесе RAM) мәліметтердіқысқа мерзімгесақтауүшінқызмететеді. Кез келгенбағдарламаның, ОЖ-ніқамти отырып, жұмыс істеуіүшініскеқосукезінде бағдарламаның  бірбөлігінжүктеугежетелжадтыңбіршамакөлеміталапетіледі. Бұлқатқылдискігеқатынамастанбағдарламаныңмаңыздымәліметтерінеқатынасқұрумүмкіндігінқамтамасызетеді. Компьютердебірмезгілденеғұрлымкөпбағдарламажұмысістесе, солғұрлымүлкенжеделжадталапетіледі. Бағдарламаныңжұмысыаяқталғанкезденемесекомпьютердіағытқандажеделжадтасақталынатынмәліметтерөшіріледі. Жеделжадішкіжадболыпсаналады да сыртқыжадтыңмысалдары бола алатынқатқылдискінемесежинақы-дискіденерекшеленеді. Тіпті компьютер ағытылғаннанкейін де ақпаратсыртқыжадтасақталады. Жеделжадтыңкөлемімегабайтармен (Мб) өлшенеді. Қазіргізаманғықосымшабағдарламалардыңкөпшілігіжұмысістеуүшін, еңшектіөлшемде, іскеқосылғанбағдарламалардыңәрбірданасы 64 Мб жеделжадталапетеді. Пәрмендіпайдаланылатынбейнелікжәнедыбыстықүлкенбағдарламаларға (мысалы – компьютерлікойындарға) одандаүлкенжадталапетіледі. Жаңакомпьютерлергеқазірең аз дегенде 256 Мб-тықжеделжадорнатады. Егердекомпьютердеорнатылғанжадтанүлкенжаттыталапететінбағдарламаныіскеқосатынболсақ, ондаоныңжұмысістеужылдамдығыбірденқұлдырайды, тіптен компьютер мүлдем «тұрыпқалады». Өнімділіктұрғысынан, компьютерденеғұрлымүлкенжадорнатылса, солғұрлымжақсы.  

            Аналық тақша (Плата материнская; motherboard) — орталық процессор, жеделжадмикросхемалары, кеңейтуқуыс- орындарыжәнеесептеуМашинасыныңбасқа да кейбіржүйеліксыңарларыорналастырылғаннегізгімөрлітақша. Кезкелгенкомпьютердіңнегізгіқұрамдасбөлігі. Ӏшкібайланыстардыбасқарадыжәнебасқақұрылғыларменүзілімдерарқылыәрекеттеседі. Кейде бас немесежүйеліктақшадеп те аталады.