Оқытудағы инновациялық технология – білім берудің жаңа сапасымен қамтамасыз етудің кепілі

ҚЫЗМЕТКЕРЛЕРДІҢ БІЛІКТІЛІГІН АРТТЫРУ ИНСТИТУТЫ

Осыған байланысты қазіргі таңда еліміздің білім беру жүйесіндегі реформалар мен сындарлы саясаттар, өзгерістер мен жаңалықтар әрбір педагог қауымының ойлауына, өткені мен бүгіні, келешегі мен болашағы жайлы толғануына, жаңа идеялармен, жаңа жүйелермен жұмыс жасауына негіз болары анық. Олай болса, білімнің сапалы да саналы түрде берілуі білім беру жүйесіндегі педагогтердің, зиялылар қауымының деңгейіне байланысты. Дәстүрлі білім беру жүйесінде білікті мамандар даярлаушы кәсіби білім беретін оқу орындарының басты мақсаты – мамандықты игерту ғана болса, ал қазір әлемдік білім кеңістігіне ене отырып, бәсекеге қабілетті тұлға дайындау үшін адамның құзырлылық қабілетіне сүйену арқылы нәтижеге бағдарланған білім беру жүйесін ұсыну – қазіргі таңда негізгі өзекті мәселелердің бірі. Құзырлылық ұғымы - соңғы жылдары педагогика саласында тұлғаның субьектілік тәжірибесіне ерекше көңіл аудару нәтижесінде ендіріліп отырған ұғым. Құзырлылықтың латын тілінен аудармасы «competens» белгілі сала бойынша жан – жақты хабардар білгір деген мағынаны қамти отырып, қандай да бір сұрақтар төңірегінде беделді түрде шешім шығара алады дегенді білдіреді.

Құзырлылық деп тұлғаның өзіндік өмірінде табысты болуын қамтамасыз ететін танымдық қасиет пен тәжірибеге ие бола алатындай бір топ мәселелерді түсінемез. Құзырлықтың маңызды белгісіне үнемі өзгеріп отыратын қоғамда үлкендердің табыстылыққа қарай өзгеруімен байланысты болатын үнемі болып тұратын өзгерістер жатады. Құзырлылық нақты жағдайда өзінің мүмкіндігін дәл бағалау арқылы таңдаулы жүзеге асыра алу іскерлігінде көрініс табады және үздіксіз білім алуды уәждеумен байланысты.

«Құзырлылық» ұғымын құрайтын элементтер: өзекті(ключевые), негізгі(базалық) және функциональды. Өзекті құзырлылық- адам өміріне қажетті құзырлықтар және олар тез өзгермелі қоғамдағы адамның кәсіби қызметіндегі жетістіктермен байланысты, басқаша айтқанда, негізгі құзырлықтар деп қоғамның әрбір мүшесіие болатын және әртүрлі жағдайларда қолданыс табатын құзырлықтарды айтамыз. Негізгі құзырлылықтар әртүрлі жағдайларда қолданылатын әмбебап болып келеді. Негізгі құзырлылық деп нақты кәсіби қызмет ерекшеліктерін бейнелейтін құзырлылықтарды түсінеміз.

Функционалдық құзырлылық нақты қызмет сипаттамаларының жиынтығы және ол берілеген жұмыс орнына тән функциялардың жиынтығын бейнелейді. Сонымен, құзырлылық тұлғаның нақты заттар мен үдерістерге қатысты болатын өзара байланыстығы сапалар жиынтығын қамтиды. Ал құзыреттілік адамның құзырлылыққа және қызмет мәніне жеке тұлғалық қатынасын қамтитын сәйкес құзырлылықтарды игеру болып табылады. Қазіргі таңда, дайын білімді беруден білімді игеруге, монологтан-интерактивті қарым-қатынасқа көшу, «нені оқыту керектігін мұғалім біледі» формуласынан-«оқушы неге үйрену керегін таңдайды» формуласына көшу маңызды роль атқарады.

Қазақстан Республикасының 12 жылдық білім беру тұжырымдамасында педагог кадрлардың кәсіби- тұлғалық құзыреттілігін қалыптастыру басты мақсат екенін анықтай келе, 12 жылдық білім беруде педагог төмендегідей құзыреттіліктерді игеруі міндетті деп көрсетілген.

Ендеше құзыреттілік дегеніміздің өзін қазіргі заман талабына сай педагог қауымының өзін-өзі өзгерте алу қабілеттілігі деп түсінуге болады. Білім саясатындағы түбегейлі өзгерістерді күнделікті оқу үрдісінде берілетін тапсырмалардан бастау қажет екендігі айқын көрсетілген. Оқушылар ұстаздар қауымынан тек білімге ғана емес, өмірге де үйрететін қабілеттілікті қажет етіп отыр. Демек, болашақ педагогтеріміз осы ақпараттық қоғамнан қалыспай: жедел ойлаушы; жедел шешім қабылдаушы; ерекше ұйымдастырушылық қабілетті; нақты бағыт – бағдар беруші болып шығуы – бұл қазіргі заманның талабы. Міне, құзыреттілік қалыптастыру дегеніміздің өзі болашақ мұғалім – қазіргі оқушылардың шығармашылық қабілеттерін дамыта отырып ойлаудың, интелектуалдық белсенділіктің жоғары деңгейіне шығу, жаңаны түсіне білуге, білімнің жетіспеушілігін сезуіне үйрету арқылы ізденуге бағыттауды қалыптастырудағы күтілетін нәтижелер болып табылмақ. Бұның өзі өз кезегінде қазіргі ұстаздардан шәкіртті оқытуда, білім беруде, тәрбиелеп өсіруде белгілі бір құзыреттіліктерді бойына сіңірген жеке тұлғаны қалыптастыруды талап етеді. Мұндай құзырлылықтың қатарына мыналар жатады: бағдарлы құзыреттілік; мәдениеттанымдық құзыреттілік; оқу-танымдық құзыреттілік; коммуникативтік құзыретілік; ақпараттық- технологиялық құзыреттілік; әлеуметтік- еңбек құзыреттілігі; тұлғалық өзін- өзі дамыту құзыреттілігі.

Аталған құзыреттілік қасиеттерді тұлға бойына дарытуда педагог қауымның арнайы әлеуметтік білім беру құзыреттілігінің жан – жақты болуы талап етіледі. Егер педагог өзінің кәсіби өсу жобасын дұрыс жолға қоя отырып, өзінің кәсіптік қызметіне нақты берілу арқылы тұлғаның алған білімін өмірде қолдана білетіндей тапсырмалар жүйесін ұсына алатын жағдайда болғанда ғана студент құзыреттілігін қалыптастыруға мүмкіндік табады. Бір сөзбен айтқанда, тұлғаға бағытталған білімдер жүйесі білім стандартына сай тұлғаның жан – жақты дамуына негізделген, алған білімін өмірдің қандай бір жағдаяттарында қолдана алатындай дәрежеде ұсыну педагогтің құзыреттілігіне байланысты болады.

Қазіргі аса қарқынды өзгерістерге толы әлеуметтік – экономикалық жағдайда білім беру жүйесінде педагогке қойылатын талап та ерекше екендігі түсінікті. Бұл мынандай фактілерге байланысты:

• 
  оқытудың әр алуан түрлері мен әдістерін қолдану,
  
• 
  топтық жұмыс дағдыларын дамыту,
  
• 
  әрекеттерге үйрету,
  
• 
  нақты ситуацияларды талдау.
  

Психологтер де, педагогтер де адамның рухани интеллектуалдық, кәсіби шығармашылықпен өзін – өзі дамытуы өмірінің әр кезеңінде әрқалай деп көрсетеді. Мысалы, ұлы педагогтар А.Дистервег, К.Ушинский, А.Макаренко, В.Сухомлинский, т.б. мұғалімдік еңбекті адамтану ғылымы, адамның жан дүниесі, рухани әлеміне бойлай алу өнері дей отырып, педагогикалық шеберліктің дамуына зор үлес қосқан. Осы тұрғыдан алып қарағанда педагогикалық шеберлік – кәсіби әрекетті жоғары деңгейге көтеретін мұғалімнің жеке қасиеттерінің, оның білімі мен білігінің жүйесі. Осы мәселені терең зерттеген А.Маркова мұғалімнің кәсіби деңгейге көтерілуінің төмендегідей психологиялық критерийлерін анықтаған. Объективті критерийлер: мұғалімнің өз мамандығына қаншалықты сәйкес әлеуметтік тәжірибеге қосар үлесі қандай екендігі. Жоғарғы еңбек көрсеткіші, әртүрлі мәселелерді шығармашылықпен шеше алу біліктері;

Субъективті критерийлер: адамның мамандығы оның табиғатына байланысты. Оның еңбегіндегі бұл критерийлерге кәсіби-педагогикалық бағыттылық, кәсіптің маңыздылығын, құндылығын түсіну, маман ретінде өзіне позитивті көзқарастың болуы;

Нәтижелі критерийлер: оқыту нәтижесінде баланың психологиялық функциясының жетіліп, алған білімдерін өмірлік мәселелерді шешу барысында қолдана білуі;

1. 
   Қазақстан Республикасының Білім туралы Заңы. Астана, 2000.
   
2. 
   Қазақстан Республикасында Білім беруді дамытудың 2011-2020 жылдарға арналған мемлекеттік бағдарламасы.
   
3. 
   Ж..Б. Қоянбаев, Р. М. Қоянбаев. Педагогика. – Алматы, 2002.
   
4. 
   Ж.Ж.Қобдикова. орта мектепте білім алуды технологияландыру.-Алматы,2002.
   
5. 
   Қ.Ж.Бұзаубақова «Жаңа педагогикалық технология» тренингі/оқу әдістемелік құрал. Алматы-2005.
   
6. 
   Қ.А.Сарбасова. Инновациялық технологиялар. Алматы,2006
   
7. 
   К.Өстеміров, А.Айтбаева Қазіргі білім беру технологиялары. Алматы-2002.
   
8. 
   Инновационные обучение: Стратегия и практика. /Под.ред.В.Я.Ляудис.-М.-1994/
   
9. 
   Педагогика.-Алматы,2003
   
10. 
    Т.Мейірманқұлова. Білім берудегі инновациялық технологиялар. Алматы.,2005.