Қожа Ахмет Яссауидің софылық философиясы
Экстенциализм философиясы
жүктеу/скачать 80,5 Kb.
|
?îæà Àõìåò ßññàóèä³? ñîôûëû? ôèëîñîôèÿñû
- Бұл бет үшін навигация:
- 31. Философиядағы негізгі бағыттар: материализм, идеализм, реализм.
| 30.Экстенциализм философиясы
Экзистенциализм (лат.т. өмір сүру, тіршілік деген мағынаны білдіреді) философиялық ағым ретінде XXғ. 20-жылдарында, ең алдымен, неміс жерінде пайда болған. Көрнекті өкілдерінің бірі - М.Хайдеггер (1889-1976) - неміс философы. 1927 ж. Болмыс пен уақыт кітабын шығарады. Бұл шығарманың өте ықпалды болуының себебі мұнда адамның белгілі жағдайға түсуі терең экзистенциалдық талдаудан өтеді. Бірақ сол кейінірек философ Болмыс пен уақытқа кіріспе жазып, ең басты назарды адамға емес, болмысқа аударады. Хайдеггерше, болмысты ұмыту Батыс философиясының тағдырына айналған, оны осы ұмытшақтығынан құтқару керек. Осы кезден бастап М.Хайдеггерге болмыс туралы ілім қалыптастыру өмірлік мақсатына айналады. М.Хайдеггер үшін философия - болмыс туралы ілім. Болмыс пен тірлік болу мүмкіндігі мен нақты бар болу бір емес. Болмыс - бар тіршіліктің өзгеру мүмкіндігі. Сондықтан болмыстың атойын тыңдау керек. Болмыс пен тірлік, мән мен мағына бір болмағандықтан, М.Хайдеггер Батыс философиясының классикалық философиясын сынап, деструкция ұғьмын енгізеді. Деструкция дегеніміз - философияның үйреншікті схемаларын бұзып, жаңаша пайымдау. Бұл тұрғыда, Хайдеггерше, ежелгі грек философтары ақиқатқа жақын болған. Сондықтан ол осы фи-лософияның көп қағидаларын қайта жаңғыртады. Экзистенциализм (лат. eksіstentіa – өмір сүру) – адам өмірінің мәні, оның тұлғалық болмысы жайлы батыс философиясындағы иррационалистік бағыт. Адамның өзіндік Менін тануы өмір мен өлімнің мәні, еркіндіктің мағынасы, адамгершілік, рахымдылық, сұлулық, әділеттілік пен ақиқат, адамның дүниеге келудегі мақсаты, қоғамдағы орны сияқты көптеген филос. мәселелердің шешімін табуға итермелейді. Экзистенциализм бағыты өкілдерінің көзқарасы бойынша: өзіндік Менін түйсіну және өзгемен санасу адамды саналы әрекетке жетелейді. 31. Философиядағы негізгі бағыттар: материализм, идеализм, реализм. Материализм («Демокрит желісі» деп аталатын) — философиядағы бағыт, оның жақтастары материя мен сананың қарым-қатынасында бастапқы материал болып саналады. Объективті идеализмнің негізін қалаушы Платон. Идеализмнің әлсіз шегі — «таза идеялардың» болуын шынайы (логикалық) түсіндірудің және «таза идеяның» нақты бір затқа (материя мен идеяның пайда болу механизмі) айналуының болмауы. Идеализм философиялық бағыт ретінде Платон Грециясында үстемдік етті, орта ғасыр, қазіргі уақытта АҚШ-та, Германияда, Батыс Еуропаның басқа да елдерінде кең таралған. Реализм –искусство мен көркем әдебиеттің негізгі методының бірі. Реализмнің негізі -өмір шындығы.Жазушы ақындардың бір алуаны шындықты көрсетуді негізгі нысанасы етеді де,өздеріндегі бар мүмкіншілікті пайдаланып ,шығармаларында өмірді толық ,кең түрде суреттеуге күш салады.Өмір, өмірдегі күрес ,тартыс,іс-амал,қарым-қатыстар шығармада айнаға түскен сәуледей әрі толық,әрі жанды болса деген тілек қояды.Бұл идея ,әдіс бір ақын не бір жазушы емес ,әлденеше жазушы ,ақындарға тән.Осыдан келіп,олардың пікірлестік ,әдістестігі,шындық өмір құбылысын әдебиетте творчестволық жолмен іске асыру мәселесі туады.Міне,осындай методпен жазуды реализм әдісі деп атайды. Философияда дәстүрлі түрде ойлаудың болмысқа, ал болмыс — ойлауға (санаға) қатынасы туралы мәселе саналады. Бұл сұрақтың маңыздылығы оның дұрыс шешілуіне қоршаған әлем және ондағы адамның орны туралы тұтас білімді құру байланысты, ал бұл философияның басты міндеті болып табылады. Материя мен сана (рух) — екі ажырамайтын және сонымен бірге болмыстың қарама-қарсы сипаттамалары. Осыған байланысты философияның негізгі мәселелерінің екі жағы бар — онтологиялық және гносеологиялық. Философияның негізгі мәселесінің онтологиялық (тұрмыстық) жағы проблеманы қою және шешу болып табылады: бастапқы — материя немесе сана не? Негізгі сұрақтың гносеологиялық (танымдық) жағының мәні: таным процесінде не бастапқы әлемді танимыз ба? 11 Онтологиялық және гносеологиялық жақтарға байланысты философияда негізгі бағыттар — тиісінше материализм мен идеализм, сондай-ақ эмпиризм мен рационализм ерекшеленеді. Философияның негізгі сұрағының онтологиялық (тұрмыстық) жағын қарастыру кезінде мынадай бағыттарды бөліп көрсетуге болады:: * объективті идеализм; * субъективті идеализм; * материализм; • вульгарлық материализм; * дуализм; * деизм; гносеологиялық (танымдық) жақтары: * гностицизм; * агностицизм; • эмпиризм (сенсуализм); * рационализм. 2. Философияның негізгі мәселесінің онтологиялық жағы: * материализм; * идеализм; * дуализм. Материализм («Демокрит желісі» деп аталатын) — философиядағы бағыт, оның жақтастары материя мен сананың қарым-қатынасында бастапқы материал болып саналады. Демек: * материя шынымен бар; * материя санасына қарамастан бар (яғни, ойлау және ол туралы біреу ойлайды немесе жоқ); * материя дербес субстанция болып табылады — өз өмір сүруді қажет етпейді; * материя бар және өзінің ішкі заңдары бойынша дамиды; * сана (рух) жоғары ұйымдастырылған материяның өзін (материяны) бейнелейтін қасиеті (модусы)); * сана материямен қатар өзіндік субстанция емес; * сана материямен анықталады • — Материалистическому бағыты құрамында болатын мұндай философтар, Демокрит; философтар Милет мектебі (Фалес, Анаксимандр, Анаксимен); Эпикур; Бэкон; Локк; Спиноза; Дидро және өзге де 12 француздық материалистер; Герцен; Чернышевский; Маркс; Энгельс; Ленин. Материализмнің қадір-қасиеті-ғылымға сүйенер. әсіресе нақты және табиғи (физика, математика, химия және т.б.), материалистердің көптеген ережелерінің логикалық дәлелденуі. Материализмнің әлсіз жағы — сананың мәнін жеткіліксіз түсіндіру, материалистер тұрғысынан түсініксіз қоршаған әлем құбылыстарының болуы. Материализмде ерекше бағыт — вульгарлық материализм бар. Оның өкілдері (Фохт, Молешотт) материяның рөлін абсолюттейді, физика, математика және химия тұрғысынан материяны зерттеумен, оның механикалық жағынан аса әуестенеді, сана-сезімді мәні ретінде елемейді және оның материяға жауапты әсер ету мүмкіндігі. Философияның басым бағыты ретінде Материализм демократиялық Грецияда, эллиникалық мемлекеттерде, буржуазиялық революция кезеңінің Англиясында (XVII ғ.), Франция XVIII ғ., КСРО және социалистік елдерде таралған. Идеализм — «Платон сызығы») — философиядағы бағыт, оның жақтаушылары материя мен сананың қарым-қатынасында сананы (идея, рух) бастапқы деп санаған. Идеализмде екі дербес бағыт бөлінеді: * объективті идеализм (Платон, Лейбниц, Гегель және т. б.)); • субъективті идеализм (Беркли, Юм). Объективті идеализмнің негізін қалаушы Платон. Объективті идеализм тұжырымдамасына сәйкес: * нақты идея ғана бар; * идея бастапқы; * барлық қоршаған шындық «идеялар әлеміне» және «заттар әлеміне» бөлінеді»; * «идеялар әлемі» (эйдосов) бастапқыда әлемдік ақылда (Құдайдың ойы және т. б.) бар • ); * «заттар әлемі» — материалдық дүниенің өз бетінше өмір сүруі жоқ және «идеялар әлемі»»; • әрбір жеке нәрсе — осы заттың идеясының (Эйдос) іске асырылуы (мысалы, жылқы — жылқының жалпы идеясының іске асырылуы, үй — үй идеясы, кеме — кеме идеясы және т. б.); * «таза идеяны» нақты нәрсеге айналдыруда Жаратушы Құдай үлкен рөл атқарады; * жеке идеялар («идеялар әлемі») біздің санамызға тәуелсіз объективті түрде бар • 13 Бұған қарама-қарсы объективті идеалистам субъективті идеалисты (Беркли, Юм және т. жүктеу/скачать 80,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|