Өмірбаяны И. Ньютонның ғылыми жаңалықтары Қорытынды
жүктеу/скачать 32,28 Kb.
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Кембридждағы өмірбаяны
- Шығармашылығы
- «Табиғи философияның математикалық бастамалары»
- Табиғи философияның математикалық бастамалары
- Готтфрид Лейбницпен қатар дифференциалдық және интегралдық санақты ойлап шығарды
Жеке өмір .Ньютон бүкіл өмірін бойдақ ретінде өткізді. Ол тек қана ғылымға ден қойды. Өмірінің соңына дейін физик ешқашан дерлік көзілдірік кимейтін, бірақ оның шамалы миопиясы болған. Ол сирек күлетін, ешқашан ашуланбайтын және эмоцияларға берік болмайтын.Ньютон ақшаның есебін білетін, бірақ ол сараң емес еді. Ол спортқа, музыкаға, театрға немесе саяхатқа қызығушылық танытпады. Ньютон өзінің барлық бос уақытын ғылымға арнады. Оның көмекшісі ғалымның әрбір бос минутты пайда табуға жұмсау керек деп есептеп, демалуға тіпті мүмкіндік бермейтінін еске түсірді. Ньютон тіпті ұйықтауға көп уақыт жұмсағанына ренжіді. Ол өзіне әрдайым қатаң ұстанатын бірқатар ережелер мен өзін-өзі тежеуді қойды. Ньютон туысқандары мен әріптестеріне жылулықпен қарады, бірақ ол ешқашан достық қарым-қатынасты дамытуға тырыспады, оларға жалғыздықты артық көрді. Өлімінен екі жыл бұрын Ньютонның денсаулығы нашарлай бастады, нәтижесінде Кенсингтонға көшті. Дәл осы жерде ол қайтыс болды.Исаак Ньютон 1727 жылы 20 (31) наурызда 84 жасында қайтыс болды. Барлық Лондон ұлы ғалыммен қоштасуға келді.Кембридждағы өмірбаяны 1664 жылы Кембридж университетінің бөлімшесі Тринити колледжін бітірді 1665 жылы бакалавр дәрежесін алды 1669 жылы Кембридж университетінің профессор және физика-математика кафедрасының меңгерушісі болды 1672 жылы 1 қаңтарда Лондон Корольдік қоғамының мүшесі болып сайланды (1703 жылдан өмірінің соңына дейін президенті болды) Шығармашылығы 1687 жылы “Табиғат философиясының математикалық негіздері” 1704 жылы “Оптика” 1672 жылы ″Жарық пен түстің жаңа теориялары” 1684 жылы ″Дененің орбитадағы қозғалысы″ 1707 жылы “Әмбебап арифметика” 1728 жылы “ Әлем жүйесі ” 2. Ньютон деген кезде естеріңізге бірден басына алма түсіп, оның тартылыс заңын ашқаны түсетін шығар. Алайда оның ғылымға әкелген жаңалығы тек мұнымен шектелмейді. Олай болса, назарларыңызға ұлы ғалымның ғылымға енгізген жаңалықтарын ұсынамыз. Бала күнінен механика саласында қабілеттілігімен көзге түседі. Мұнымен қатар жаңа ақпаратты жылдам қабылдайтын болған. Өзінің ақылды екенін білсе де, мектептегі құрбы-құрдастарынан ерекшеленгісі келмеген. Ал анасы баласын болашақта ауыл шарушылығымен айналысады деп оқудан шығарып алады. Көп ұзамай жасы он сегізге толғанда Кембридж университетіне оқуға түсіп, сол жерде математика, жаратылыстану ғылымдарымен айналысады. Ньютон 21-28 жасында өзінің негізгі теориялық дерегімен ғылым тарихында үлкен төңкеріс жасады. Осындай жетістіктерді ескере отырып, XVII ғасырдың орта кезеңі Өркендеу уақыты саналды. Сол дәуірдегі телескоптың ашылуы астрономия ғылымына жаңалық болды. Ағылшын философы Фрэнсис Бэкон мен француз философы Рене Декарт Еуропаны жеке ізденістермен айналысуға шақырды. Ал Галилейдің телескоппен жасаған зерттеуі мен тәжірибесі Исаакты Ньютонды механиканың бірінші заңын ашуға итермеледі. Бұдан өзге тарих ғылымына елеулі өзгеріс алып келгендердің саны артты. Мысалы, Гарвей медицина саласында қан айналымын, Кеплер Күнді айналатын ғаламшар қозғалысы заңын ашты. Осылайша ғалымдар ғылымның әлемді түпкілікті өзгерте алатынына көз жеткізді. Жоғарыда көп ғалымды атасақ та, Ньютон үнемі қоғамға өзі жасаған тәжірибе қорытындысын жариялап отырды. Ең алғаш құрастырған тұжырымы 1669 жылы шығып, артынша оған өзгертулер енгізді. Құрастырған басты концепциялары 1669 жылы шықты, ал өзге зерттеулері кешірек жарық көрді. Алғашқы жұмысы ретінде табиғат жарығы туралы керемет кітабы өмірге келді. Көптеген зерттеу сынағын жүргізіп, Ньютон жай ақ түстің өзі кемпірқосақ түстерінің қосындыларынан құралғанын анықтады. Мұнымен қатар 1668 жылы рефрактор телескопын жасап шығарды. Оны қазіргі таңда аспан денелерін зерттейтін обсерваторияда қолданады. Ұлы ғалым барлық ғылыми жаңалығы мен ашылуларын 29 жасында Британия корольдік ғылыми қоғамында баяндайды. 23-24 жасында математика саласындағы басты еңбегі – дифференциалды және интегралдық есеп. Бұдан кейін ғалымдардың барлығы дерлік Ньютонның осы зерттеуіне сүйенеді. Бәрін айт та, бірін айт демекші, Ньютон басты жаңалығын механика ғылымына енгізген болатын. Ол классикалық физиканың негіздемесі болып есептелетін механиканың екінші заңын ойлап тапты. («F=mа» - денеде туындайтын үдеу оған әрекет етуші күшке тура пропорционал, ал оның массасына кері пропорционал). Және оның үшінші заңы әрекет етуші күшке әрқашан қарсы бағыттағы күш бар және тең болатынын дәлелдеді. Бұдан өзге 1687 жылы жарық көрген «Табиғи философияның математикалық бастамалары» деген кітабында бүкіләлемдік тартылыс және қозғалыс заңын тұжырымдап, қазіргі инженерлік ғылымның негізі болып табылатын классикалық механиканың негізін қалады. Исаак Ньютонның 1687 жылы жарық көрген Табиғи философияның математикалық бастамалары (латынша: «Philosophiæ Naturalis Principia Mathematica») деген кітабы ғылым тарихындағы ең ықпалды шығарма болып саналады. Осы еңбегінде Ньютон бүкіләлемдік тартылыс заңын және қозғалыс заңдарын тұжырымдап, содан кейінгі үш ғасырда үстемдік еткен және қазіргі заманғы инженерлік ғылымның негізі болып табылатын классикалық механиканың негізін қалады. Ньютон өзінің тартылыс заңы мен Кеплердің ғаламшарлар қозғалысының заңдарының арасындағы сәйкестікті дәлелдеп, жер бетіндегі заттардың қозғалысы мен аспан денелерінің қозғалысы бірдей заңдарға бағынатынын көрсетті. Осылайша ол гелиоцентризм туралы соңғы күмәнды сейілтіп, ғылыми революцияның басын бастап берді. Механикада Ньютон импульстың және бұрыштық импульстың сақталу заңын алға тартты. Оптикаға қосқан үлесі: ол рефлекторлы телескоп жасап шығарып, үшбұрышты призманың жарықты көзге көрінетін жеті түске бөлетінін ашты. Ол Ньютонның суу заңын тұжырымдап, дыбыстың жылдамдығын зерттеді. Математикада Ньютон Готтфрид Лейбницпен қатар дифференциалдық және интегралдық санақты ойлап шығарды. Сонымен қатар ол биномдық теореманы көрсетіп, функцияның нөлін шамалауға қолданылатын Ньютон әдісін тапты. Дәрежелік қатарларды зерттеуге де үлес қосты. Ньютонның дінге деген қызығушылығы да зор болды, оның діни еңбектері көлемі жағынан ғылымға қосқан үлесінен үлкен. Денелердің Орталық күш әсерінен қозғалу траекториясы конустық қима болатынын, оған себеп барлық планеталар мен кометалардың Күнге, ал планета серіктерінің өз планеталарына ара қашықтықтың квадратына кері пропорционал күшпен тартылуы екенін дәлелдеп, бүкіләлемдік тартылыс заңын тұжырымдады. Физикада Ньютон қызған денелердің суыну заңын, ақ жарықтың монохромат сәулелерге жіктелуін, сфералық мөлдір денелердің түйіскен нүктесінің айналасында интерференц. сақиналардың пайда болатынын, т.б. ашты. Ол – термометрді ойлап шығарған алғашқы ғалымдардың бірі. Астрономияны телескоптық бақылау мен математикаға сүйенетін жаңа ғылыми сатыға көтерді. Өзі жасаған екі айналы телескоп арқылы (1668 жылғы) аспан құбылыстарын тікелей бақылады. Аспан денелерінің қозғалыс теориясын жасап, аспан механикасының негізін салды. Ньютонның астрономиялық еңбектері механика мен физикадағы табыстарына ұштасып жатады. Математикада дифференциалды және интегралдық есептеулерді (Готфрид Вильгельм Лейбницке тәуелсіз) ойлап тапты, шамалардың ең үлкен және ең кіші мәндерін табу, қисық сызыққа жанама жүргізу, қисық сызықтың ұзындығын, жазықтықтағы тұйық сызықтың қоршайтын ауданын табу, функцияларды қатарларға жіктеу, т.б. жаңалықтар ашты. Бұлар математикалық анализдің негізі болып табылады. Ньютонның ғыл. шығармаларының жинағы 5 том болып 1779 – 85 жылы Лондонда латын тілінде басылған. 2005 жылы өткізілген сауалнамаға сұралғандардың көпшілігі Ньютонның ғылым тарихына жасаған ықпалы Альберт Эйнштейндікінен әлдеқайда күшті болған деп ойлайтындарын айтқан. 3.Ньютонның атақ-даңқы оның табиғатты зерттеуде математикалық әдістерді жүйелі түрде қолданудағы, сондай-ақ тартылыс заңын ашудағы басымдығымен ажырамас байланысты. Ньютон және оның заңдарын аспан құбылыстарын қолдану арқылы әлемнің механикалық бейнесінің сенімді тірегі ретінде динамика негіздерін нығайтты. Ньютонның шексіз қатарларды қолданудағы және дифференциалдық және интегралдық есептеулердегі жетістіктері оған дейін жасалған барлық нәрселерден әлдеқайда асып түседі, сондықтан Ньютон осы талдау әдістерінің негізін салушы болып саналады. Физика тарихында Ньютон механикасын жасаудан асқан ерекше оқиға болған жоқ. Физикада 250 жылға жуық уақыт бойы астрономдар мен инженерлер өз жұмыстарында Ньютон заңдарына сүйенді, тек 20 ғасырдың басында тағы бір ұлы физик Альберт Эйнштейн қозғалыстың жаңа заңдарын ашты. Бірақ Эйнштейннің теориясы Ньютон механикасына қайшы келмейді, тек оны толықтырып, нақтылайды. Іс жүзінде, балалар ойыншықтарын жасаудан алып ғарыш кемелерін жасауға дейін Ньютон механикасы әрқашан өз құндылығын сақтайды. Ньютонның механикадағы жетістіктерін Г.Галилей, Х.Гюйгенс және басқа ғалымдардың еңбектері дайындады. Ол жоғарыда аталған «Натурфилософияның математикалық принциптері» атты еңбегінде өзіне белгілі қозғалыс пен күш туралы барлық мәліметтерді және қозғалыс пен күш туралы өзі тапқан мәліметтерді бір дедуктивті жүйеге келтірді. Механиканың бірнеше негізгі заңдарын (инерция заңы, күштердің тәуелсіз әрекет ету заңы, әрекет пен реакция теңдігі заңы) бекіткен Ньютон механиканың барлық басқа теоремаларын солардан шығарды. Ньютон бүкіләлемдік тартылыс заңын ашты, денелердің құлауы, Айдың Жер және планеталардың Күн айналасында айналуы, кометалардың қозғалысы, толқындар және т.б. сияқты әртүрлі құбылыстардың негізгі себебі болып табылатын жалпы күшті көрсетті. . Әрине, Ньютонның аспан механикасы саласында да предшественниктері болды (Борелли, Р. Гук және т.б.), бірақ ол бүкіләлемдік тартылыс заңының ең тамаша тұжырымын таба алды. Ол бұл заңның дұрыстығын сол кезде белгілі барлық астрономиялық фактілермен дәлелдеп, соның негізінде гравитациялық өрісте әртүрлі жағдайда қозғалатын денелердің траекториясын есептеді. Сонымен қатар, Ньютон кедергілі ортадағы денелердің қозғалысын зерттеді. Оның оптикадағы іргелі жаңалықтары бар, атап айтқанда, ол жарықтың шашырауының себебін анықтады, призмадан өткенде әртүрлі түсті сәулелердің әртүрлі сынуынан ақ жарықтың кемпірқосақ түстеріне ыдырайтынын көрсетті және түстердің дұрыс теориясының негізін қалады. Ньютонның «Натурфилософияның математикалық принциптері» (1687) планеталар мен кометалардың қозғалысын зерттеуге қажетті конустық қималардың дамыған теориясын қамтиды. Ньютон механиканың негізгі заңдарын тұжырымдап, алманың ағаштан құлауын да, жұлдыздардың айналасындағы планеталардың қозғалысын да анықтайтын бүкіләлемдік тартылыс теориясын ұсынды. Ньютон 17 ғасырдағы ағартушылықтың бас кейіпкері болды. жүктеу/скачать 32,28 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|