Омоним, синоним, сөз варианттары, антоним, табу, эвфемизм, дисфемизмдер

Ұяның түрлері

• 1.Ұя-сөз. Яғни бір сөздің ғана ұясы. Негіз сөз жаңа сөз жасауға қатыспайды. 2. Ұя-қосақ. Негізден бір ғана туынды сөз жасалады. Мысалы: асау-асаулық, апта-апталық, т.б.
• 3.Ұя-тізбек.Туынды сөз бірінен кейін бірі туындап отырады.
• Мысалы, жаттықтырушы сөзі оған дәлел.
• 4.Жарыспалы ұя. Туынды сөздер негізден жарыса таралып жатады. Мысалы: сурет-суретші-суреткер,т.б.
• 5.Аралас ұя. Мұнда тізбекті ұя мен жарыспалы ұя катар, араласып отырады. Мысалы: біл-білім-білгір, білгірлік білімді-білімсіз-білу-білгіш-білгіштік,т.б. Мұндағы біл-білім- білімді -білімділік-тізбекті ұя болса, білім-білу, білдір-т.б. жарыспалы ұя болып табылады.

Сөзжасамдық тарам және саты

• "Сөзжасамдық тарам (парадигма) деп тік қатардағы бір сатыда бір негіз сөзден өрбіген туынды сөздердің жиынтығы аталады" [Оралбай, 97 б.]
• А.Н. Тихонов: "Словообразовательная парадигма - это совокупность всех непосродственно производных того или иного производящего" [61, 41 б.].

Сөзжасамдық тарамның ерекшелігі

• Ұяның түп негіз сөзі сөзжасамдық тарамның құрамына кірмейді, ал ол ұяның құрамына кіреді, сондықтан ұяның құрамы тарамнан кең деп санайды.
• Ұя бір түп негіз сөзден жасалады, бір ұядағы тарам әр негізден жасалады. Бұл ретте тарам мәні ұядан кең.
• Сөзжасамдық тарам тек тік қатардағы сатыда жасалады, ал ұя әрі тік қатарда, әрі көлденең қатарда жасалады, сондықтан ұя тарамнан үлкен болады.

Сөзжасамдық саты -

• Бір негізден тараған көлденең қатардағы ұядағы сөздердің жиынтығы.

Негіз	1-саты	2-саты	3-саты	4-саты
біл	білім	білімді білімдар білімпаз білімсіз	білімділік білімдарлық білімпаздық білімсіздік
	білгір	білгірлік
	білгіш	білгіштік
	білік	білікті біліксіз	біліктілік біліксіздік
	4	8	6

Перифраз

• Туынды сөздің мағынасын түсіндіру жолын сөзжасамдық перифраз деп атауға болады. Мысалы: балықшы - балық ау лайтын адам, бағым-мал бағатын орын, т.б.

жүктеу/скачать 456,5 Kb.

Достарыңызбен бөлісу: