2.3 Тауарлы-материалдық қорлардың есебі
Өндіріс процесіндегі функционалдық рөлі мен мақсаты бойынша барлық қорлар екі түрге бөлінеді:
1. негізгі – бұл өндірілетін өнімге материалдық жағынан кіретін, оның материалдық негізін құрайтын материалдар;
2. көмекші – бұл шығарылатын өнімнің құрамына кіретін материалдар, бірақ негізгі материалдардан айырмашылығы олар өндірілетін өнімнің материалдық негізін жасамайды.
"Marjan qurulys" ЖШС-де тауарлы-материалдық қорлардың есебі орташа өлшенген құн бойынша бағалауда жүргізіледі. Тауарлы-материалдық қорлар қозғалысының аналитикалық есебі сандық-сомалық әдіс бойынша жүргізіледі.
Тауарлы-материалдық қорлар мына түрдегі активтер болып табылады:
1) өндірісте немесе қызметтерді көрсетуде пайдалануға арналған жем, материалдар, отын, қосалқы бөлшектер, басқа да материалдар қорлары;
2) аяқталмаған өндіріс;
3) дайын өнім, серіктестік қызметі процесінде өткізуге арналған тауарлар.
Өткен есептік кезеңнің соңындағы тауарлы-материалдық құндылықтардың құны осы есептік кезеңнің басына ауыстырылады. Оған берілген есепті кезеңде сатып алынған немесе жасалған тауарлық-материалдық қорлардың құны қосылады.
Алынған сома сатылған өнімнің өзіндік құны мен есепті кезеңнің соңындағы тауарлық-материалдық қорлардың қалдықтары арасында бөлінеді.
Өткізілген өнімнің өзіндік құны No 2 нысандағы қаржылық көрсеткіштер туралы есепте, тауарлы-материалдық қорлардың қалдықтары – баланста көрсетіледі.
TMҚ есебі қысқа мерзімді активтер 1-бөлімінің шоттарында жүргізіледі:
1300 шот – босалқылар:
1310 шот – шикізаттар
1311 шот – сатып алынған жартылай фабрикаттар, бөлшектер
1312 шот – ыдыстар, ыдыс материалдары
1313 шот – қосалқы бөлшектер
1350 шот – басқа қорлар, материалдар
1315 шот – өңдеуге берілген материалдар.
1316 шот – құрылыс материалдары.
1340 шот – орындалу үстінде
1341 шот – негізгі өндіріс
1342 шот – өз өндірісінің жартылай фабрикаттары
1343 шот – көмекші өндіріс
1330шот – тауарлар:
1320 шот – дайын өнім
1331 шот – сатып алынған тауарлар
1332 шот – басқа тауарлар
Тауарлы-материалдық қорлар есебін ұйымдастыруда бастапқы құжаттар маңызды рөл атқарады:
- шот-фактураны алу үшін жол құжаты,
- салық шот-фактурасы,
- жеткізуші шарты.
Тауарлы-материалдық қорлардың кірісі кіріс шоттарымен ресімделеді, онда жеткізуші, қордың атауы, ҚҚС-сыз қорлардың саны мен бағасы, ҚҚС қосылған сомасы және қорлардың жалпы сомасы көрсетіледі.
Кіріс шоттарына материалдарды қабылдаған қоймашы және оны тапсырған басшы қол қояды.
Қоймадан шығару қоймадан цехтарға ішкі аударуға арналған шот-фактуралар негізінде жүзеге асырылады.
Бұл шот-фактуралар келесі деректерді көрсетеді:
- қоймадан шикізатты шығаратын материалдық жауапты тұлға;
- шикізатты қабылдайтын материалдық жауапты тұлға;
- шикізат жіберілетін цех,
- шикізатты алудың негізі;
- аты,
- өлшем бірлік,
- саны, бағасы және сомасы.
Жол парақтарына қоймашы мен шикізатты қабылдаған материалдық жауапты адам қол қояды.
Зауыттан тыс материалдар шығарылған кезде шот-фактуралар мен жүкқұжаттар жасалады.
Жүкті алып жүретін қаржылық жауапты тұлғаға сенімхат беріледі.
Осы сенімхат негізінде материалдық жауапты тұлға жүкқұжат алады.
Жол құжаты мен шот-фактура екі данада ресімделеді. Жүкпен бірге бір данасы сатып алушыда қалады, ал екінші экспедитор сенімхатпен бухгалтерияға береді.
Қоймалардағы материалдық қорлардың есебі «1300-шот карточкаларында» жүргізіледі.
Бұл карталарда шикізаттың қоймадан шығарылған күндері, құжат нөмірі, операциялар, дебеттік, кредиттік және ағымдағы сальдо көрсетіледі, кезең соңындағы қалдық көрсетіледі.
Карточкаларды қоймашы бухгалтерияға осы операцияға жауапты бухгалтерге береді.
1300 шот картасынан барлық мәліметтер компьютерге баланстарда беріледі, онда ай ішінде тауарлық-материалдық қорлардың қозғалысы туралы барлық ақпарат жинақталады.
Айдың аяғында «1300 шотының карточкалары» негізінде 1300 шотының балансы жасалады.
Онда материалдардың атауы, кезең басындағы қалдық, кезеңдегі айналым, кезең соңындағы қалдық көрсетіледі.
Тауарлы-материалдық қорлардың барлық түрлері 1300 – «Тауарлы-материалдық қорлар» шотында жүргізіледі.
1300 шотының дебеті бойынша ай басындағы және аяғындағы қалдық, тауар кірісі көрсетіледі. Несие бойынша – олардың шығыстары.
Түгендеу тұрақты түрде тоқсанына кемінде бір рет жүргізіледі. Түгендеуді кәсіпорын басшысының бұйрығымен тағайындалған комиссия жүргізеді.
Түгендеу нәтижелері «Түгендеу тізімінде» көрсетіледі. «Түгендеу тізімі» тауарлық-материалдық қорлардың атауын, бағасын, есеп деректерін және нақты қолжетімділігін қамтиды.
Егер сәйкессіздіктер болса, онда қорлардың жетіспеуі немесе артықтығы анықталады, олар түгендеу ведомосінде көрсетіледі.
Бухгалтерлік баланстағы шикізат пен материалдар, отын, ыдыстар, ыдыс материалдары, қосалқы бөлшектер және басқа да тауарлық-материалдық қорлар олардың нақты өзіндік құны бойынша көрсетіледі.
Аналитикалық есеп шоттарды талдау карталарында әрбір тауарлық-материалдық қорлар шоты бойынша жеке жүргізіледі.
Тауарлы-материалдық қорлардың келіп түсуі және жойылуы бойынша келесі шаруашылық операциялары жүргізіледі.
Кесте 4 Тауарлы-материалдық қорларды есепке алу бойынша шаруашылық операциялары
Кесте 4
№
|
Операцияның қысқаша мазмұны
|
Шоттардың корреспонденциясы
|
Дебет
|
Кредит
|
1.
|
Берілген есептілік бойынша материалдарды сатып алуға
|
1300
|
1250
|
2.
|
Заңды және жеке тұлғалар үшін
|
1300
|
3310
|
3.
|
Түгендеу кезінде анықталған материалдардың артығы
|
1300
|
6200
|
4.
|
Жалпы және әкімшілік шығыстарға материалдар беру
|
7210
|
1300
|
5.
|
Негізгі, қосалқы өндіріс қажеттіліктері үшін материалдарды есептен шығару,әлеуметтік сала, үстеме шығындар,
|
8010,8020,8030,8040
|
1300
|
Достарыңызбен бөлісу: |