39.Оптикалық жүйелердің абберациясы.Оптикалык жуйе аберрациялары (латынша aberratіo – ауытку) – оптикалык жуйе аркылы алынган кескіндердін бурмалануы. Оптикалык жуйе аберрациялары оптикалык кескінді комескілендіреді, жиектерін турлі туске бояп, нысанмен уксастыгын бузады. Оптикалык жуйе абберциялары екі түрге болінеді: Геометриялык жане хроматтык.
Хроматтык аберрация ортанын сыну корсеткішінін жарык толкынынын узындыгына тауелділігінен пайда болады. Онын салдарынан кескін турлі туске боялып корінеді. Оптикалык жуйе аберрацияларын толык жою мумкін емес. Бірак ар турлі адістер аркылы оны азайтып, кескін сапасын арттыруга болады.
Геометриялык аберрациягасфералык аберрация, кома, астигматизм, дисторсия жатады. Сфералык аберрация – нысаннын бір нуктесінен шыгып оптикалык жуйе аркылы онын осіне жакын жане одан шеткері отетін саулелердін бір нуктеде киылыспауы. Оптикалык оське колбеу тускен саулелер оптикалык жуйе аркылы откенде нукте кескінінін сопак дак болып тусуі кома деп аталады. Егер оптикалык жуйе аркылы отетін сфералык жарык толкыны деформацияланып, бір нуктеден шыккан саулелер бір нуктеде киылыспай, озара перпендикуляр екі кесінді бойына бір-бірінен біраз кашыктыкта орналасса, ондай аберрация астигматизм деп аталады. Дисторсия– кескіннін турлі боліктерінін сызыктык улкеюінін ар турлі болуынан нысан мен кескін сайкестігінін бузылуы.
40.Монохроматтық абберациялар.Монохромат жарык – бір жиіліктегі жарык тербелістері. Монохромат жарыкка жакын жарыкты спектральдык приборлардын (монохроматор, жарыксузгілер, т.б.) комегімен спектрлік сызыкты немесе спектрдін жінішке болігін боліп алу аркылы алады. Монохроматтылыгы оте жогары жарыкты лазерлер, сонымен катар еркін атомдар шыгарады. Аберрация-суретті жуатын айналар немесе линзалардын жарык саулелерін жою. Сфералык аберрация айна немесе линзанын кисык фокустауына байланысты тузіледі. Сырткы жиектеріне тускен саулелер линза немесе айна ортасына тусіп фокусталатын саулелер нуктесінде фокусталмайды. Демек, айна немесе линза аркылы жасалган суреттердін жуылуына акеп соктырады.
Демек Монохроматты абберация дегеніміз бір жиіліктегі (бір түсті) линзалардын жарык саулесін жою кубылысы.
