Сыртқы ортамен кез-келген ерекше байланыс адамнан бейімделуді талап етеді. Мұндай бейімделу синдромы – бұл бізге түсінікті әдеттегі ұғым стресс болып табылады. Теріс стресспен сәтті күресу үшін оның механизмін зерттеп, себептерін жою қажет.
Стресс-ағзаның тітіргендіргішке қайтаратын жауабы. Адамдар көбінесе стрессті ашуланғанда, аштықта, суықта, ыстықта, ауырғанда және жабайы жануарлармен күрескенде, олардан қашқанда алады. Бірақ жер бетінде тіршіліктің пайда болғанына мыңдаған, миллиондаған жылдар болса да адам ағзасының қиын және экстремальді жағдайларға жауап қайтаруы өзгермеген. Стресс биологиялық қабылдау және жауап қайтаруға бейімделген.
Стресстің себептері, түрлері, кезеңдері
Адам өмірінде жаңа нәрсе неғұрлым көп болса, стресстік жағдай соғұрлым жиі дамиды. Күшті ақпарат ағынымен ми стресс-факторларын жинақтайды, олар ағзаны жоя бастайды. Мұндай факторлар бірнеше топқа бөлінеді:
Сыртқы – тұрғылықты жерінің немесе жұмысының өзгеруі, жақын адамдарының жоғалуы, материалдық қиындықтар, даулар, отбасылық қатынастардың шиеленісуі және т. б.
Ішкі – ақталмаған тілектер, қауіптену мен қорқыныш, қызғаныш, көңілсіздік, өмірлік жағдайларға субъективті адекватсыз реакциялар.
Әр түрлі сипаттамаларға байланысты стресс келесі түрлерге бөлінеді:
Эмоционалды бояу түрі бойынша – оң және теріс.
Ұзақтығы бойынша – өткір және созылмалы.
Дененің жауап түрі бойынша – физиологиялық және психологиялық (ақпараттық және эмоционалды).
Теріс салдары: ұзақ мерзімді стресстің қауіптілігі неде?
Өзгерістер, тіпті оң болса да, адамды жаңа жағдайларға тез және тиімді бейімделу үшін проблемаларға назар аударуға мәжбүр етеді. Көптеген ғасырлар бойы ағза төтенше жағдайдан шығу үшін ресурстар бөлуге мүмкіндік беретін бірқатар биохимиялық реакцияларды жасады.
Стресс – бұл жүйке жүйесінің қысымы ғана емес, сонымен қатар бүкіл физиологиялық аппаратты белсендіру. Ұзақ мерзімді стресстің себептеріне қарамастан, оның салдары тек психикалық күйде ғана емес, сонымен қатар ағзаның сарқылуына байланысты аурулардың дамуына себеп болады. Денсаулықтың бұзылуының алғашқы симптомдары:
