Орта Азия ұғымының тарихи және географиялық негіздері
жүктеу/скачать 102,5 Kb.
|
|
Орта Азия ұғымының тарихи және географиялық негіздері Орта Азия саяси географиялық аймақ ретінде қамтыған мемлекттер саны:5(бес) Орталық Азия саяси географиялық мемлекет ретінде мына мемлекеттерді қамтиды:Қазақстан,Өзбекстан,Түркіменстан ,Тәжікстан және Қырғызстан. Орталық Азия ұғымы қолданыла бастады: 1991 жыл КСРО кезінде Орталық Азия аймағына кірмеген мемлекет: Қазақстан Ресей империясы кезінде Орта Азия қамтыған жерлер: Қазақстан мен Ауғаныстан арасындағы далалы аймақтар Орта Азия ұғымымен қатар қолданылған ұғым: Түркістан Орталық Азия кең ауқымдағы физикалық және географиялық мағынасы Қазақстаннан басқа мына мемлекеттерді қамтиды: Монғолия, Солтүстік батыс Қытай,Ауғаныстан,Солтүстік Шығыс Иран, Повольже,Орал, Оңтүстік Сібір Орталық Азия Азия ұғымы алғаш рет қолданылды: ХІХ ғасыр ортасында Орта Азия ұғымын алғаш рет кеңінен қолданғандар:Карл Риттер,Александр фон Гумбольдт Орта Азияны Евразияның «ішкі биік аудандары » деп атап ондағы түбектер мен ойпаттарды бөлек қарастырған : Риттер Орталық Азияны Алтайдан оңтүстікке Памирден Шығысқа қарайғы аумағы деп атаған : неміс зерттеушісі Гумболдт Орта Азияны ішкі ағымды өзендермен анықтауды енгізген: Ф.фон Рихтгофен Орталық Азияның дәстүрлі өркениеттерін зерттеу тарихы Ежелгі дәуірлік,ежелгі шығыстық , орта ғасырлық өркениеттердің атауы: дәстүрлі Дәстүрлі мәдениеттердің белгілері: бірсарындылық ,дәстүрдің дәріптелуі Дәстүрлі мәдениетердің белгілері : адамның өз әлеуметтік тобымен тығыз байланысы, діни немесе діни-мифологиялық сана. Көшпелілер өркениеті жатады: дәстүрлі мәдениет Қазіргі замандағы дәстүрлі мәдениетті зерттеу әдісі : «қосылып бақылау әдісі» Ертедегі дәстүрлі мәдениетті зерттеу: археологиялық деректермен жазба деректерді салыстыру арқылы зерттеледі. Ежелгі адамдардың сыртқы келбетін анықтайтын ғылым:Палеоантропология Жазуы болмаған қоғамның рухани мәдениетін анықтауда :болжам, гипотеза Орта Азияның ежелгі тарихы жазба деректерде кездеседі: б.з.б. І ғасырдың екнінші жартысы-б.з. І ғасырдың І жартысы Геродотың «Тарихында» баяндалады: Ұлы Кирдің Орталық Азияға жасаған соңғы жорығы Орталық Азия туралы мәліметтер кездеседі: грек,рим тарихшыларының жазбаларында Страбоның ХІ ғасырдағы еңбегі : «География» Үлкен Плинидің еңбегі:«Жаратылыстану тарихы» Птолемей еңбегі: «География» Птолемейдің География еңбегінде баяндалды: Александр Македонскийдің жорықтары туралы Рим тарихшысы Аммиан Марцеллин баяндайды: Ғұндардың Еуропаға жорықтары туралы Орта Азияның ежелгі тарихы нақты дерекетер береді: Қытай деректері Орта Азияның туралы деректер б.з.б ІІ ғасырда белгілі болды: Чжан Цяньның деректерінде б.з.бҚытай саяхатшысы Чжан Цяньның саяхат жасаған елдері: Ферғана,Жетісу,Қаңлы, Бактрия б.з.б ІІ ғасырдың соңы мен б.з.б І ғасырдың басында өмір сүрген қытай тарихшысы: Сыма Цянь Сыма Цянның еңбегі :Тарихи жазбалар(Ши-цзи) Қытайлар мен көшпелі Ғұндар арасындағы бірнеше ғасырлық күрес туралы жазылды:Қытай деректерінде Ирандық деректерше жатады: Қасиетті кітап Авеста, ежелгі парсының сына жазуы, эпиграфика Арилер мемлекетін толық сипаттаған еңбек: Авеста Авестанның ежелгі мәтіндерінде мәлімет береді: Қола дәуірлеріндегі Орта Азиялық жауынгерлер мен малшылардың өмір салты туралы І Дарий патшаның бехистундық жазбаларында кездеседі: Орта Азия халықтарының парсыларға қарсы күресі Орта ғасырдың алғашқы кезеңінде пайда болған дерек: Түркі деркетері Ирандық соғдылардың жазуын пайдаланып,соның негізінде дүниеге келген жазу: Түркі жазуы Көне түркі жазуын атайды: Түркілік руна, Орхон-Енесей жазуы Тасқа қашалып,ағашқа ойып түсірілген жазу: Түркі жазуы руна б.з І мың жылдықта өмір сүрген ежелгі түркі мемлекеті туралы аса құнды жазба дерек болып табылады: Түркілік руна ескерткіштері 1893 жылы ежелгі түркі қолжазбаларының құпиясын ашты: В.Томсен Ежелгі түркі қолжазбаларының аудармасын жасаған : В.В. Радлов Қазіргі кездегі руналық ескерткіштер саны : 255 Орта Азияның ертедегі дәстүрлі өркениеті туралы жазба деректердің топтары : антикалық,ирандық,ежелгі қытайлық,ежелгі түркілік Қазақстандағы археологиялық қазба жұмыстары басталды.1826 жыл Алтайдағы мұздықтарға айналған қорғандарға қазба жұмыстарын жүргізген археолог:В.В.Радлов Бірінші тастарға қашалған кескіндер(петроглифтер) туралы жазып суретке түсірген: Н.Н. Пантусов Жетісудағы 3 қорғанға қазба жұмыстарын жүргзді: 1889 ж 1893-94 ж В.В.Бартольд зерттеген аймақтар: Шу,Іле,Талас алқаптарындағы ескерткіштер ХХ ғасыр басында Қазақстандағы ескерткіштерді зерттеуге құрылған комиссия: Орынбор мұрағат комиссиясы 1920-30 жылдары археологиялық зерттеулер:Қола дәуірі 500-ден астам қоныс пен қорған зерттелген облыс: Ақтөбе Сарыарқаның ежелгі есерткіштерін зерттеуде әрі ежелгі кен істері мен мыс қорыту өндірісіне өндірісін анықтаула аса маңызды рол атқарған тұлға:Қаныш Сәтбаев Іле археологиялық экспедициясы өз жұмысын бастады: 1954ж Іле археологиялық экспедициясына жетекшілік жасады: К.Ақышев Кемал Ақышев жетекшілік еткен экспедиция ашқан ескерткіштер:Сақ және үйсін дәуіріне тиесілі тас қорғандары,Бесшатыр «патша қорғаны»,Тамғалы шатқалындағы петроглифтер Әлемдік ғылымда үлкен жаңалық болды:Алтын Адамның табылуы 1970 жылы петроглифтерге зерттеу жұмыстарын жүргізді: М.Қадырбаев 1970-1980 жылдары қазба жұмыстары жүргізілген орта ғасырлық қалалар:Отырар, Қостөбе,Түркістан Қазақстаның далалы аймақтарында жаңалықтар ашылып, ғылымға қосылған мәдениеттер:Ботай,Терсек Бір аумақ пен дәуірдегі ортақ ұқсастықтары бар материалдық ескерткіштер жиынтығы:Археологиялық мәдениет Мал шаруашылығы алғаш дамыған аймақтардың бірі: Қазақстан Энеолиттік Ботаймәдениеті зерттеген ғалым: В.Ф.Зайберт Энеолиттік Ботай мәдениетін зерттеуді бастаған жыл:1980 жыл Жетісудың таулы аймақтарында зерттелген сақтардың археологиялық ескерткіші : Көлсай археологиялық мәдениеті Тамғалы ЮНЕСКО-ның Дүниежүзілік мәдени мұраларының тізіміне енді: 2004 жыл Көшпелі мал шарушылығының бағыты мен көшпелі қоғамның барлық қырын зерттейтін кешенді ғылым : номадистика (көшпеліліктану) ХХ ғасырдың ортасынан дами бастаған ғылымының жаңа бағыты: номадистика «Қазақтардың ХІХ ғасырдың бірінші жартысындағы қоғамдық құрылысы» атты еңбектің авторы:С.Зиманов «Қазақтың жайылымды-көшпелі қоғамы» кітабының авторы : Шахматов.В.Ф «ХVІІ-ХХ ғасырлардың басындағы қазақтардың көшпелі қоғамы» атты еңбектің авторы: С.Толыбеков Д.Кішібековтың еңбегі : «Көшпелі қоғам ;шығуы,дамуы,құлдырауы» Н.Масановтың еңбегі : «Қазақтардың көшпелі өркениеті» жүктеу/скачать 102,5 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|