31. ҚОСЫМША БІЛІМ БЕРУ ҰЙЫМДАРЫНДА ОҚУ-ТӘРБИЕ ПРОЦЕСІН ҰЙЫМДАСТЫРУДЫҢ ЕРЕКШЕЛІКТЕРІ
Қазақстан Республикасының білім беру саясаты міндеттерінің қатарында - адамгершілік-рухани тұлғаны қалыптастыру үшін тиісті жағдайлар жасау, патриотизмге, толеранттылыққа, азаматтық сана-сезімге тәрбиелеу, жалпы адами құндылықтарды, шығармашылық қабілеттерді, креативті ойлауды және өскелең ұрпақты әлеуметтендіруді дамыту.
Балалар мен жастардың шығармашылық мүмкіндіктерін кеңейтудің, оларды өзін-өзі табысты жүзеге асыруға тартудың тиімді тәсілі балаларға қосымша білім беру болып табылады. Қосымша білім беру-білім алушылар мен тәрбиеленушілердің жан-жақты қажеттіліктерін қанағаттандыру мақсатында жүзеге асырылатын тәрбиелеу және оқыту процесі (ҚР «Білім туралы» Заңының 1-бабының 39-тармақшасы).
Балаларға қосымша білім беру жүйесі ашықтыққа, ұтқырлыққа және икемділікке ие бола отырып, баланың, отбасының, қоғамның, мемлекеттің мүдделері үшін «уақыт сындарына» тез және дәл жауап бере алады.
Балаларға қосымша білім берудің құндылығы-бұл жалпы білімнің өзгермелі компонентін күшейтеді, жасөспірімдерге кәсіби өзін-өзі анықтауға көмектеседі, балалардың мектепте алатын күштері мен білімдерін жүзеге асыруға ықпал етеді.
Балаларға қосымша білім беру мектептен тыс қосымша білім беру ұйымдарында да, сондай-ақ мектепте, мектепке дейінгі ұйымдарда, колледждер мен жоғары оқу орындарында, мәдениет, спорт ұйымдарында, жеке ұйымдарда бюджет қаражаты есебінен, сондай-ақ ақылы қызметтер есебінен іске асырылады.
Балаларға қосымша білім берудің білім беру бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдарында білім алушылардың жан-жақты қажеттіліктері балаларға қосымша білім берудің әлеуметтік-педагогикалық, ғылыми-техникалық, туристік-өлкетану, экологиялық-биологиялық, көркемэстетикалық, музыкалық, әскери-патриоттық, спорттық-сауықтыру және басқа да бағыттары бойынша қамтамасыз етіледі.
Заңнамалық және нормативтік құқықтық база
Балаларға қосымша білім берудің тиімділігін қамтамасыз ету үшін Республикада келесі заңнамалық және нормативтік құқықтық актілер қолданылады:
– «ҚР бала құқықтары туралы» Қазақстан Республикасының Заңы (әрбір баланың жасына, денсаулығы мен қажеттіліктеріне сәйкес демалуға және бос уақытын пайдалануға құқығы айқындалған. Мемлекет балалардың демалуға, сауығуға және бос уақытын пайдалануға құқығын қамтамасыз ету жөніндегі ісшараларды жүзеге асырады);
«Кәмелетке толмағандар арасындағы құқық бұзушылықтардың профилактикасы және балалардың қадағалаусыз және панасыз қалуының алдын алу туралы» Қазақстан Республикасының Заңы (12-бап) (білім беру органдарының кәмелетке толмағандардың жазғы демалысын, бос уақытын және жұмыспен қамтылуын ұйымдастыру жөніндегі құзыреті көзделген);
Қазақстан Республикасының «Білім туралы» заңы (мақалалар 1, 4, 5, 6, 11, 14, 23, 28, 37, 51, 52, 62, 63, 65) (білім беру саласындағы уәкілетті органның және жергілікті атқарушы органдардың құзыреті:
балаларға қосымша білім беруді қамтамасыз ету;
білім беру сапасын басқаруды жүзеге асыру, білім беру ұйымдары ұсынатын білім беру қызметтерінің сапасын әдістемелік және әдіснамалық қамтамасыз ету;
Республикалық маңызы бар мектептен тыс іс-шараларды ұйымдастыру және өткізу;
педагогикалық кадрлардың біліктілігін арттыру және ұйымдастыру;
жалпы білім беретін пәндер бойынша мектеп олимпиадаларын және ғылыми жобалар конкурстарын, облыстық ауқымдағы орындаушылар конкурстары мен кәсіби шеберлік конкурстарын ұйымдастыруды және өткізуді қамтамасыз ету.).
Қосымша білім беру саласындағы тиімді реттеу үшін тиісті органдардың балалар музыка мектептерінің, балалар көркемөнер мектептерінің және балалар өнер мектептерінің үлгілік оқу жоспарлары мен білім беру бағдарламаларын әзірлеу және бекіту туралы өкілеттіктері айқындалды (тт. 7-1) ҚР «Білім туралы» Заңының 5 бабы).
Білім алушыларға қосымша білімнің білім беру бағдарламалары бойынша білім беру қызметтерін бастауыш, негізгі орта және жалпы орта білімнің жалпы білім беретін оқу бағдарламаларын іске асыратын білім беру ұйымдары шарт негізінде ұсынады («білім туралы» ҚР Заңының 37-бабының 1-тармағы).
Барлық балалардың тең қолжетімділігі үшін жағдай жасаудағы жетістіктердің бірі балаларды мектептен тыс қызметпен қамтуды ұлғайту балаларға қосымша білім беруге мемлекеттік тапсырысты орналастыру туралы норма болды (тт. 43) 5-бап, 62-бап).
Балаларға қосымша білім берудің білім беру бағдарламаларын іске асыратын ұйымдардың бейіні бойынша педагогтер мен мамандарға, оларды әдістемелік сүйемелдеуге көмек ретінде Қазақстан Республикасы Үкіметінің 7 қаулысы, оның ішінде «сапалы білім беру» «Білімді ұлт» ұлттық жобасы, Қазақстан Республикасы Білім және ғылым Министрлігінің 18 бұйрығымен бекітілді, олар ҚР БҒМ сайтында орналастырылған.
Балаларға қосымша білім берудің құндылықты-мағыналы, мақсатты, мазмұнды және нәтижелі басымдықтары ҚР-да балаларға қосымша білім беруді дамытудың тұжырымдамалық тәсілдерінде көрсетілген (ҚР БҒМ 2019 жылғы 19 ақпандағы № 81 бұйрығы)