Қосылғыштардың

жүктеу/скачать 197,67 Kb.

бет	2/2
Дата	29.09.2022
өлшемі	197,67 Kb.
	#40805

1 2

А з а й т у ж ә н е о н ы ң қ а с и е т т е р і
Ондықтан аттап жазбаша қосу және азайту

1 қосылғыш 2 қосылғыш қосындының мәні

2 + 3 = 5
қосынды

Қосудағы ең үлкен сан – қосынды.
Бір сан екінші саннан қанша артық немесе кем екенін білу үшін үлкен саннан кіші санды азайту керек.
Егер қосылғыштың біреуі 0 тең болса, онда қосынды екінші қосылғышқа тең болады. Мысалы: 4 + 0 = 4 яғни, а + 0 = а.
Қосылғыштардың орындарын ауыстырғаннан қосынды ӛзгермейді:

2 + 9 = 9 + 2, а + b = b + a;
34 + 18 + 6 = 34 + 6 + 18, а + b + с = а + с + b.

Кӛршілес екі қосылғышты олардың қосындысымен алмастыруға болады: (80 + 17) + 3 = 80 + (17 + 3),

2 + 98 + 804 + 96 = (2 + 98) + (804 + 96).

Белгісіз қосылғышты табу үшін, қосындыдан белгілі қосылғышты шегереді.
Мысалы:

6 + х = 8
х = 8 – 6
х = 2

6 + 2 = 8
8 = 8.

А з а й т у ж ә н е о н ы ң қ а с и е т т е р і

Санды бірнеше бірлікке кеміту – азайту.
1 – азайту дегеніміз, алдыңғы санды атау.

3.	азайғыш	азайтқыш	айырманың мәні
	5	– 2	= 3

айырма

Азайтудағы ең үлкен сан – азайғыш.
Егер азайтқыш 0 тең болса, онда азайғыш айырмаға тең болады. Мысалы: 6 – 0 = 6, яғни а – 0 = а.
Егер азайғыш азайтқышқа тең болса, онда айырма 0 тең. Мысалы: 8 – 8 = 0, яғни а – а = 0.
Белгісіз азайғышты табу үшін, азайтқышқа айырманың мәнін қосады.

Мысалы:

х – 2 = 6

х = 2 + 6

х = 8

8 – 2 = 6

6 = 6.
Белгісіз азайтқышты табу табу үшін, азайғыштан айырманың мәнін азайтады. Мысалы:

8 – х = 6

х = 8 – 6

х = 2

8 – 2 = 6

6 = 6.

Ондықтан аттап жазбаша қосу және азайту

Жазбаша қосу алгоритмі: 43 + 18.

+

43

18

«Баған» түрінде жазып:

Бірліктерін қосамыз. 3+8=11, бұл 1 ондық және 1 бірлік. 1 бірлікті бірліктердің астына жазамыз. 1 ондықты ұмытпас үшін ондықтың үстіне жазып, кейін ондықтардың қосындысына қосамыз (бұл тәсілді оқушылар жаттыққанша ғана пайдаланады, кейін, жазбаша кӛбейтуді ӛткенде оқушылардың қателеспеуін қадағалау керек):

׀

+

43

18

1
Ондықтарды қосамыз. 4 онд. + 1 онд. = 5 онд. және ойдағы 1 ондықты қоссақ, 6 ондық болады. 6 ондықты ондықтардың астына жазамыз:

	׀
+	43
+	18
	61

Жауапты оқимыз: қосындының мәні 61-ге тең.
Жазбаша азайту алгоритмі: 61 – 43.

–

61

43

«Баған» түрінде жазып:

Бірліктерін азайтамыз. 1-ден 3-ті азайтуға болмайды. Азайғыштың ондығынан 1 ондықты аламыз. Есте сақтау үшін, бір ондықты алғанымызды кӛрсетіп, 6 ондықтың үстіне нүкте қоямыз:

1 ондық + 1 бірлік = 11бірлік.
11 – 3 = 8, 8 бірлікті бірліктердің астына жазамыз:

	•
–	61
–	43
	8

Ондықтарды азайтамыз. 6 ондық болған, 1 ондық алынған, енді 5 ондық қалды. 5 онд. – 4 онд. = 1 онд. 1 ондықты ондықтың астына жазамыз:

	•
–	61
–	43
	18

	•
–	61
–	18
	43

	׀
+	43
+	18
	61

Азайту амалының қалай орындалғанын тексереміз:

Жауапты оқимыз: Айырманың мәні 18-ге тең.

Ескерту. Егер, жекелеген үлгерімі нашар оқушылардың сәйкес есептеу алгоритмдерін игере алмағандары байқалса, онда «ұсақтау»,

	01
+	43
+	18
	61

	01
–	61
–	43
	18

«ірілеу» сияқты түрлендірулерді анығырақ түсіндіруге кӛңіл бӛлінуі тиіс және мына сияқты жазуларды пайдалануға болады:

және

Амалдарды түсіндіре отырып шығаруға жаттықтыру және оқушылардың есептеу дағдыларын қалыптастыруға тӛмендегідей мысалдар құрастыру:

7 + 6 = 13

15 – 6

15 + 7

16 – 7

48 + 5

2 3

74 + 9

96 – 9

₊37
53

_–90
53

_–90
37

жүктеу/скачать 197,67 Kb.

Достарыңызбен бөлісу:

1 2