атқосшы
болып барды
(Нұртуған).
Бағанағы
атқосшы
Әбді бала
күн шыққанша тесіктің аузында тұрды
(Нұртуған).
Көп дұшпанның ішінде
Атын айтсам білер деп,
Атқосшым,
кел! – деп шақырды
(«Қыз Жібек»).
Сұлтандар және басқа да ірі феодалдар жергілікті маңызы бар: сот шығындары,
пітір садақасы, орыс чиновниктерімен сөйлесетін тілмаштарға беретін ақша,
мал, сұлтанның қарауындағы
атқосшының
шығыны. Жылу сияқты көптеген
түрлі салықтар белгілеп отырған
(М. Елеусізов).
Атой
−
атой берді, белгі берді, хабарлады, білдіру
. Азулы аңмен
шайқаста «Бірлік!»
атой
ұраны, Кішік келіп, тимейді Ешбір жанға зияны.
Заңғар көкке ұмтылып, Білмекке құмар қияны
(Нұртуған).
Тоқта жібек, тоқта
деп, Айқай салып Сансызбай, Жібекке
атой
береді
(«Қыз Жібек»);
Атой салу // атойлау
–
ұран салып,
дабыл қағу, лап қою.
Исатайға ерген
осы қол
Атой салды
желігіп. Қожа песін болғанда, Орысқа тиді көрініп
(Нұртуған).
Отанды сақтауға, жауларды таптауға,
Атойлап
қойдық лап
(А.
Тоқмағамбетов).
Атсейіс
–
атбегі, ат сыншысы, атты баптап бәйгеге қосатын бапкер
.
Көркейіп көлеңкесі жапырақ жайып, Тіршілік сілкінеді сол бір уақта. Беде жем,
су орнына саумал беріп,
Атсейіс
кеулі тасып мінеді атқа
(Нұртуған).
Аты теріс
–
ескі наным бойынша қазақ әйелдері қайын ата, қайын
ағаларының атын атауға болмайды «күнә» деп есептеген. Сол кісілер аттас
кіші адамдар болса, олардың да аттарын атамай, аты теріс деп атайтын
әдет болған.
Достарыңызбен бөлісу: |
