бекзатын, Қамалға хан кіргізген [Н.К.Іт].
Әлсізге етпес ықтият Атақты сіздей асылзат! [Н.К.Іт].
Таққа мінген ханша енді Жабысып келеді сауырға. Пәк жаралған перизат, «Кірем, − деп, − мұсылман қауымға» [Н.К.Іт].
Ей, Алла, сансыз шүкір, әміріңе бас, Түзетсін пендеңе нешік пәкизатты-ай! [E.К].
Хан
Бек
сөзжасамдық бір типке жатады. Ер
сөзжасамдық сыңар, мағына – ортақ .
Бұл жердегі –
зада тұлғасы иран тілінде
«тұқым, тегі, нәсілі» деген дербес
мағынада қолданылса, қазақ тілінде жұрнақ қызметін атарады (
ханзада – арғы
заты, тегі хан тұқымынан тараған адам, ханның ұлы,
бекзада – ақсүйек, бек
тұқымы;
ерзада – батыр тұқымы). Тілімізде
Айзада, Гүлзада, Нұрзада, Шаһизада сияқты антропонимдердің құрамында жиі ұшырасады. Сол сияқты,
Бек
Асыл
Пери
сөзжасамдық бір типке жатады. Шаһи
сөзжасамдық сыңар, мағына – ортақ . Паки
Мұндағы
бекзат –
1) бекзаданың қысқарған түрі; ақсүйек, бектер тұқымы. 2) ауыс. асыл, жақсы ;
асыл зат –
білімді, асыл адам ;
перизат −
өте көркем, асқан сұлу (ақындар тілінде перінің қызы және ауыс мағынада сұлу қыз
дегеннің орнына қолданылады);
шаһизат –
құлпырған, жайнаған ;
пәкизат –
таза, адал, кіршіксіз деген мәнде қолданылады.
Күрделі аталымдардың құрамындағы сөздердің лексикалық сипаты, қай
сөз табына жататындығы және тірек сыңардың негізгі ұғымға ие жалпылық
сипаты, мәні, тегі, жасайтын материалдары, орны, атқаратын қызметі,
