1-сурет Сфералық айна заттың құрылымын және жарық шоғының бағытын өзгерте отырып жалған және шын кескін береді.
Сфералық айнаның негізгі сипаттамалары: С – айнаның сфералық центрі; О –айнаның полюсі; ОС – басты оптикалық ось; R – айнаның сфера радиусы; F – айнаның фокусы; OF – фокус ара қашықтығы.
(1); (2); (3) R
d – зат пен айна арасындағы қашықтық;
f – кескін мен айна арасындағы қашықтық; O F C
k– айнаның ұлғаюы;
«+» - шын нүктедегі;
«-» - жалған нүктедегі.
Сфералық айнада кескін салу үшін үш сәуле қолданылады:
1) айнаның басты оптикалық осіне параллель сәуле, айнадан шағылғаннан кейін бас фокус арқылы өтеді;
2) бас фокус арқылы өтетеін сәуле, айнадан шағылғаннан кейін басты оптикалық оське параллель өтеді;
3) айнаның оптикалық центрі арқыыл өтетін сәуле, шағылғаннан кейін сол бағытта кері қарай жүреді.
Екі ортаның шекарасында жарық өзінің таралу бағытын өзгертеді, яғни жарық сынады.
Жарықтың сыну заңы: Т үскен сәуле, сынған сәуле және түсу нүктесіне
тұрғызылған перпендикуляр бір жазықтықта жатады.
Сауленің қандай ортадан қайсысына өтетініне байланысты,сыну бұрышы түсу бұрышынан кіші не үлкен болады. Түсу бұрышының синусының сыну бұрышының
синусына қатынасы екі орта үшін де тұрақты шама
болады, ол сынудың салыстырмалы көрсеткіші
деп аталады. n21:
=n ; (4) n = = ; (5)
мұндағы, n1 – бірінші ортаның абсолюттік сыну көрсеткіші ( вакуумға қатысты);
n2 – екінші ортаның абсолюттік сыну көрсеткіші ( вакуумға қатысты);
– бірінші ортадағы жарық жылдамдығы; -екінші ортадағы жарық жылдамдығы. ~ с ( - ауадағы жарық жылдамдығы), ауаға қатысты сыну көрсеткіші n = 1,000292 ~ 1.
Екі сфералық немесе сфералық және жазық бетпен шектелген мөлдір денені линза деп атайды.
Линзалар дөңес ( жинағыш) және ойыс ( шашыратқыш) болып бөлінеді.
Дөңес линза, параллель сәулелер шоғын бір нүктеге жинап, тоғыстырады. Сондықтан дөңес линзаны жинағыш линза деп атайды. (2-сурет а)
Ауа мен шыны шекарасында сынған сәулелер, ойыс линзадан тарамдалып, шашырап шығады.Сондықтан ойыс линзаны- шашыратқыш линза деп атайды. (2- сурет б)
