Оќу-јдістемелік кешеніне кіріспе
– дәріс. Фонетика және оның салалары
жүктеу/скачать 272,55 Kb. Pdf көрінісі
|
| 4 – дәріс. Фонетика және оның салалары.
Фонетика (гр. phone – дыбыс, phonetikos - дыбыстық) – тілдің дыбыстық жүйесін зерттейтін тіл білімінің бір саласы. Фонетиканың қарастыратын мәселелері мыналар: тіл дыбыстарының пайда болуы, олардың іштей жіктелуі және бір – біріне әсері, буын, екпін, тілдің дыбыстық жағы мен жазудың арақатынасы, орфография, орфоэпия т.б. Фонетика – дегеніміз дыбыстар туралы ілім. Қазақ тілі фонетикасын зерттеушілер: Н.И.Ильминский, В.В.Радлов, А.Байтұрсынұлы, Қ.Жұбанұлы, Х.Досмұхамедұлы, Ж.Аралбаев, Ә.Жүнісбек,С.Мырзабеков т.б. Сипаттамалы фонетика. Тілдің өмір сүріп тұрған дәуірдегі дыбыстық жүйесін қарастырады. Мәселен, қазіргі кездегі мектептер мен жоғарғы оқу орындарында оқытылатын фонетика сипаттамалы фонетикаға жатады. Тарихи фонетика (диахрониялық фонетика) тілдің дыбыстық жүйесін Тарихи фонетика (диахрониялық фонетика) тілдің дыбыстық жүйесін тарихи тұрғыдан қарастырып, олардың даму тарихын өзгерістен айқындайды. Салыстырмалы фонетика белгілі бір тілдің дыбыс құбылыстарын өзге тілдердің дыбыс жүйесімен салыстыра зерттейді. Мысалы, М.Томановтың «Түркі тілдерінің салыстырмпалы фонетикасы» (1981), «Түркі тілдерінің салыстырмпалы тарихи фонетикасы» (Л., 1984) деп аталатын еңбектер. Эксперименттік фонетика белгілі бір тілдің дыбыстарын түрлі техникалық құралдар мен аспаптардың (спектрограф, осциллограф. Палатограф, рентгенограф т.б.) көмегімен зерттеп, тіл дыбыстары туралы нақтылы, дәл тұжырымдар жасайды. Физиологиялық фонетика. Тілдегі дыбыстардың артикуляциялық, акустикалық қасиеттерін зерттейді. Фонология немесе функционалдық фонетика. Тілдегі дыбыс құбылыстарын фонетикалық тұрғыдан зерттейтін сала. Студенттердің білімін тексеруге арналған сұрақтар: 1.Фонетика нені зерттейді? 2. Тарихи фонетика нені зерттейді? 3. Тілдегі дыбыс құбылыстарын фонетикалық тұрғыдан зерттейтін сала? Әдебиеттер тізімі: 1. Аханов К. Тіл білімінің негіздері. А., 1993. 213-217 б.. 2. Кеңесбаев С., Мұсабаев Ғ.Қазіргі қазақ тілі. Лексика, фонетика. А.,1975, 219-223 б.. 3.Аралбаев Ж. Қазақ фонетикасы бойынша этюдтер. А., 1988, 26-28 б. жүктеу/скачать 272,55 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|