Оқу-ҽдістемелік материалдар «алгоритмдеу жҽне бағдарламалау негіздері» Баспа



Pdf көрінісі
бет10/11
Дата28.01.2017
өлшемі1,33 Mb.
#2921
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11

Program p1; 
 
VAR LA,LB,LC,P,S,HA:REAL; 
 
BEGIN 
 
   WRITELN (‗ВВОДИТЕ LA,LB,LC‘) 
 
   READLN (LA,LB,LC); 
 
   P:=(LA+LB+LC)/2; 
 
   S:=SQRT(P*(P-LB)*(P-LC)); 
 
   HA:=2*S/LA; 
 
   WRITELN (‗ВЫСОТА HA=‘,HA); 
END. 
 
ÏÐÎÃÐÀÐÐÀ±À Ó¶ÑiÍiÊÓÅÐÅ. Áiðiìøi øû¹àðñ îïåðàòîðû ýêðàì¹à ВВОДИТЕ 
LA=4, LB=7, LC=5 ò¶ðiìäiðíå òåêðòiì øû¹àðàäû. Êëàâèàòñðàäà í¸ìäåð READLN 
(LA,LB,LC) îïåðàòîðûìû» êµíåãiíåì åìãiçiëåäi. Êåëåði îïåðàòîð WRITELN ò¶ðiìäiðíå 
òåêðòi æ¸ìå ÍÀ àéìûíàëûðûìû» í¸ìiì øû¹àðàäû. 
´çäiê æ´íûð òàïðûðíàëàðû: 

 
ëàáîðàòîðèÿëûº æ´íûð ðèïàòòàíàëàðûíåì òàìûðû»ûç; 

 
ëàáîðàòîðèÿëûº  æ´íûð  åðåáiì    æ¸ìå  åðåïòiê  òàïðûðíàëàðäû,  òµíåìäåãi 
ð´ðàºòàð¹à æàñàï áåðå îòûðûï º´ðàðòûðû»ûç. 
 
Åðåïòiê òàïðûðíàëàð: 
1.
 
х=3 áîë¹àìäà у=(7х+4)(2х-2) åðåïòå»iç. 
2.
 
¶øá´ðûøòû»  àñäàìûì  Ãåðîì  óîðíñëàðû  áîéûìøà  åðåïòå»iç.  LA,LB,LC  áåëãiëi  äåï 
åðåïòå»iç.. 
3.
 
Ïàðàáîëàìû»  òµáåëåðiìi»  êîîðäèìàòòàðûì  åðåïòå»iç    у=ах
2
+вх+с(а

0).  а,в,с 
коэффициентòåði áåðiëãåì (х=(-в)/2а) 
4.
 
Ïèðàíèäàìû»  êµëåíiì  åðåïòåñ  ïðîãðàííàðûì  º´ðû»ûç.  Áèiêòiãi  h=3,5  см,  а=2см. 
(V=h*s/3;    S=a
2
)  
 
Баºûëàñ ð´ðàºòàðû 
1.
 
Ïðîãðàí
ма  á¼ëiíäåðiì  æ¸ìå  îëàð¹à  æàòàòûì  ºûçíåòòiê 
ñ¼çäåðäi àòà»ûç. 
2.
 
Êîííåìòàðèé äåãåìiíiç ìå? 
3.
 
WRITE  æ¸ìå    WRITELN,  READ  æ¸ìå  READLN  îïåðàòîðëàðûìû»  æ´íûðûìäà 
ºàìäàé àéûðíàøûëûº áàð?  
 

ПОҼК 042-11.1.20/03-2014
 
Баспа  №1 кҥні 11.09.2014 ж. 
121 беттің 102-
сі 
 
 
102 
№ 2 ëàáîðàòîðèÿëûº æ´íûð 

 
²àðàïàéûí àéìûíàëûëàðäû ºîëäàìûï, òàðíàºòàë¹àì º´ðûëûíäû æ¸ìå ôèêëäiê 
º´ðûëûíäû àëãîðèòíäåðäi ïðîãðàííàëàñ
 
 
 
Æ´íûðòû»  íàºðàòû:  ÝÅÐ-äà  æ´íûð  iðòåñ  ò¸ðiëäåðiíåì  òàìûðñ,  Ïàðêàëü  òiëiìäå 
ïðîãðàííàëàð º´ðûï ¶éðåìñ. 
 
1.Òàðíàºòàë¹àì àëãîðèòí 
Ïàðêàëü  òiëiìäå  òàðíàºòàë¹àì  àëãîðèòíäi  IF  øàðòòû  æ¸ìå  GOTO    øàðòðûç  êµøñ 
îïåðàòîðûìû» êµíåãiíåì æàçñ¹à áîëàäû. Øàðòòû îïåðàòîðûìû» åêi æàçûëñ ò¶ði áîëàäû: 
 IF <òåêðåðiëåòiì øàðò>THEN S1 ELSE S2: 
 IF <òåêðåðiëåòiì øàðò>THEN S1 : 
Òåêðåðiëåòiì øàðò ðåòiìäå êµáiìåðå åêi îïåðàôèÿëûº µðìåêòi ðàëûðòûðñ 
îïåðàôèÿðû ºîëäàìûëàäû. Ðûðàëû, 
 
 
А>2; A+B<=SIN(X). 
Ñàëûðòûðñ îïåðàôèÿëàðû: = (òå»), <> (òå» åíåð), < (êiøi),  > (¶ëêåì), <= (êiøi 
ìåíåðå òå»), >= (¶ëêåì ìåíåðå òå»).  
Øàðòòû îïåðàòîð êåëåði æîëíåì òàðàòûëàäû. Åãåð òåêðåðiëåòiì øàðò àºèºàò áîëðà, 
îìäà  S1  îïåðàòîðû  òåêðåðiëåäi,  àë  åãåð  øàðò  àºèºàò  áîëíàðà  S2  îïåðàòîðû 
îðûìäàëàäû.  Á´ë  îïåðàòîðëàð  º´ðàíà  ìåíåðå  øàðòòû  îïåðàòîðëàð  áîëñû  í¶íêiì. 
Øàðòòû  îïåðàòîðäû»  æàçûëñûìû»  åêiìøi  óîðíàðû ºûðºàðòûë¹àì ò¶ðäå  áåðiëiï  îòûð. 
Á´ë æà¹äàéäà åãåð øàðò ºàìà¹àòòàìäûðàðëûº áîëíàðà, îìäà S1 îïåðàòîðû îðûìäàëàäû, 
àë åãåð îðûìäàëíàðà îìäà áàðºàðñ IF îïåðàòîðûìàì êåéiìãi îïåðàòîð¹à áåðiëåäi.       
 
GOTO øàðòðûç êµøñ îïåðàòîðû íûìàäàé ò¶ðäå áåðiëåäi:  
GOTO <áåëãi> 
Øàðòðûç  êµøñ  îïåðàòîðû  ïðîãðàííàìû»  îðûìäàëñû  áåëãiëåìãåì  îïåðàòîðäàì 
æàë¹àðàòûìûì êµððåòåäi. 
 
 
Ðûðàë 2.1 Åêi óèãñðàìû», ÿ¹ìè äµ»ãåëåê ïåì òµðòá´ðûøòû» ºàéðûðûìû» àñäàìû 
¶ëêåì  åêåìiì  êµððåòåòiì  ïðîãðàííà  º´ðû»ûç.  Óµðòá´ðûøòû»  æà¹û  à  æ¸ìå 
äµ»ãåëåêòi»  ðàäèñðû  r  áåëãiëi.  Æàñàáûìà  ¶ëêåì  óèãñðàìû»  í¸ìiì  æ¸ìå  àòûì 
øû¹àðû»ûç.  
 а=7,1; r=4. 
 
 
 
 

ПОҼК 042-11.1.20/03-2014
 
Баспа  №1 кҥні 11.09.2014 ж. 
121 беттің 103-
сі 
 
 
103 
Óµðòá´ðûøòû»  àñäàìû    S
кв
  =а

,  äµ»ãåëåêòi»  àñäàìûS
кр
  =πr

îðû 
óîðíñëàëàðíåì  àìûºòàëàäû.  Îäàì  ðî»  åðåïòåëãåì  àñäàìäàðäû»  í¸ìiì  ðàëûðòûðûï, 
¶ëêåì àñäàììû» í¸ìiì áàðàäû. 
 
Áåëãiëåñëåð åìãiçåíiç: À-òµðòá´ðûøòû» æà¹û à; R- äµ»ãåëåê ðàäèñðû r;  
SA-  òµðòá´ðûø  àñäàìû  S
кв
  ;  SR-  äµ»ãåëåê  àñäàìûS
кр
  ;  PI-  ò´ðàºòû 
π=3,1415. 
PROGRAM EX1; 
CONST PI=3.1415; 
VAR A,R,SA,SR:REAL; 
BEGIN 
  WRITELN (‗ÏÐÎÁÅË ÀвÛË۠аÍÄÅÐÄI ÅÍÃIÆI³IÆ А, R‘); 
  READLN (A,R); 
  SA:=A*A; 
  SR:=PI*R*R; 
IF SA>SR THEN WRITELN (‗Ò´ÐÒÁµÐÛØ ÀÑÄÀÍÛ=‘,SA); 
ELSE WRITELN (‗Ä´³ÃÅËÅÊÒI³ ÀÑÄÀÍÛ=‘,SR); 
END. 
ÏÐÎÃÐÀÐÐÀ±À  Ò¶ÑIÍIÊÒÅ.  Îðû  ïðîãðàííàäà  òµðòá´ðûøòû»  àñäàìû  íåì 
äµ»ãåëåêòi»  àñäàìûì  ðàëûðòûðñ  ¶øiì  IF  øàðòðûç  îïåðàòîðû  ºîëäàìûëàäû.Åãåð 
òµðòá´ðûø  àñäàìû  äµ»ãåëåêòi»  àñäàìûìàì  ¶ëêåì  áîëðà,  îìäà  êåëåði  îïåðàòîð 
îðìûäàëàäû. WRITELN (‗Ä´³ÃÅËÅÊÒI³ ÀÑÄÀÍÛ=‘,SR); 
åãåð òµðòá´ðûøòû» àñäàìû äµ»ãåëåêòi» àñäàìûìàì ¶ëêåì åíåð áîëðà, îìäà êåëåði 
îïåðàòîð îðûìäàëàäû:  
WRITELN (‗Ò´ÐÒÁµÐÛØ ÀÑÄÀÍÛ=‘,SA); 
ELSE îïåðàòîðûìàì êåéiì « ; »  ¶òið ì¶êòå ºîéûëíàéäû. ¶òið ì¶êòå ºîéûëàòûì áîëðà 
ïðîãðàííàìû æ¶êòåñ êåçiìäå ðèìòàêðèðòiê ºàòå æµìiìäå í¸ëiíåò áåðiëåäi. 
Ïðîãðàííàìû îðûìäà¹àììàì êåéiì ýêðàìäà êåëåði æàñàïòàð áåðiëåäi. 
 
Turbo Pascal  Version 7.0  Copyright (c) 1983,92 Borland International 
ÏÐÎÁÅË ÀвÛËÛ Ð°ÍÄÅÐÄI ÅÍÃIÆI³IÆ А, R  
7.1 4 
Ó´ÐÓÁµÐÛØ ÀÑÄÀÍÛ= 5.04099999999744E+0001 
 
2.Öèêëäiê àëãîðèòí 

ПОҼК 042-11.1.20/03-2014
 
Баспа  №1 кҥні 11.09.2014 ж. 
121 беттің 104-
сі 
 
 
104 
 
Öèêëäiê  àëãîðèòíäåð  áiðºàòàð  îïåðàòîðëàðäû»  ºàéòàëàìûï  îðûìäàëñûì 
´éûíäàðòûðàäû. Åãåð ºàéòàëàìñ ðàìû àëäûì-àëà áåëãiëi áîëðà FOR ºûçíåòòiê ðµçi áàð 
ôèêëäiê  îïåðàòîðûì  ºîëäàì¹àì  û»¹àéëû,  àë  ºàéòàëàìñ  ðàìû  áåëãiðiç  áîëðà  WHILE  и 
REPEAT  ºûçíåòòiê  ðµçäåði  áàð  ôèêëäiê  îïåðàòîð  ºîëäàìûëàäû.  FOR  и  WHILE 
ôèêëûìäà¹û  ºàéòàëàìàòûì  îïåðàòîðëàð  º¶ðàíà  îïåðàòîðëàð  ðåòiìäå  ´éûíäàðòûðûëàäû. 
Öèêëäiê îïåðàòîð æ¸ìå º´ðàíà îïåðàòîð ôèêë äåìåðiì º´ðàéäû. FOR ôèêëäûº îïåðàòîðû 
êåëåði ò¶ðäå áîëàäû: 
FOR<ôèêë îïåðàòîðû>:=<áàðòàïºû í¸ì>TO< ðû í¸ì> 
 
FOR<ôèêë îïåðàòîðû>:=<áàðòàïºû í¸ì>DOWNTO< ðû í¸ì > 
 
Öèêëäåð áàðëûº ºîëäàìûëàòûì ïðîãðàííàëàðäû» º´ðàíà áµëiêòåði áîëûï òàáûëàäû 
æ¸ìå  REPEAT,  WHILE,  FOR  îïåðàòîðëàðûìû»  êµíåãiíåì  ´éûíäàðòûðûëñû  í¶íêiì. 
²àéòàëàìñ  ðàìäàðû  áåëãiëi  åíåð  ôèêëäåðäå  REPEAT  и  WHILE  îïåðàòîðëàðû 
ºîëäàìûëàäû. REPEAT ôèêëäiê îïåðàòîðû êåëåði ò¶ðäå áîëàäû: 
 
REPEAT  

UNTIL    e 
дìäà  REPEAT  –  ºûçíåòòiê  ðµç  (ºàéòàëàñ);  S-  оператор  ìåíåðå  îïåðàòîðëàð  òîáû; 
UNTIL – ºûçíåòòiê ðµç (пока не); е – ôèêëäàì øû¹ñ øàðòû. 
 
Оператор S îïåðàòîðû ôèêëäàì øû¹ñ øàðòû àºèºàò áîëíàéûìøà ºàéòàëàìûï îðûìäàëà 
áåðåäi.  WHILE ôèêëäiê îïåðàòîðûìû» æàëïû ò´ði: 
 WHILE e DO S 
дìäà    WHILE  –  ²ûçíåòòiê  ðµç  (пока),  е-  ôèêëäi»  æàë¹àðñ  øàðòû,  DO-  ºûçíåòòiê 
ðµç (выполнить), S- ôèêëäà îðûìäàëàòûì îïåðàòîð. Åãåð ôèêëäà áiðìåøå îïåðàòîðëàð 
îðûìäàëàòûì áîëðà, îìäà îëàðäû BEGIN æ¸ìå END îïåðàòîðëûº æàºøà¹à àëñûíûç ºàæåò.  
Ðûðàë 2.2 
Òñìêôèÿìû» í¸ìiì åðåïòåñ ïðîãðàííàðûì º´ðû»ûç. 
 Y=(5-20x)/(10x
2
-12x+2.7) 
Õ-òi» x

 -ìåì x
k
 -¹à dx ºàäàííåì µçãåðñiì àìûºòà»ûç. Í¸òèæåëåðäi х æ¸ìå у í¸ìäåðiì 
êµððåòåòiì êåðòå ò¶ðiìäå áàðûï øû¹àðû»ûç. Áåðiëãåìäåð:     
 
x

 - х –
òi» áàðòàïºû í¸ìi; x
k
 –х –ðû í¸ìi, dx- х –òi» µçãåðñ ºàäàíû. 
program p2;                                                                  
const pi=3.1415;                                                          
         tab='*******************************';                                 
var                                                                           
   XN,XK,DX,X,Y:REAL;                                                         
BEGIN                                                                         
     WRITELN('ÏÐÎÁÅË ÀвÛËÛ ÅÍÃIÆI³IÆ XN,XK,DX');                      

ПОҼК 042-11.1.20/03-2014
 
Баспа  №1 кҥні 11.09.2014 ж. 
121 беттің 105-
сі 
 
 
105 
     READLN(XN,XK,DX);                                                        
WRITELN(' ',TAB);                                                        
     WRITELN('*       X       *           Y       * ');                       
     REPEAT                                                                   
     Y:=(5-20*X)/(10*X*X-12*X+2.7);                                           
     WRITELN('*',' ':5,X:5:1,' ':5,'*',' ':5,Y:9:3,' ':5,'*');                
     X:=X+DX;                                                                 
     UNTIL X>XK;                                                              
     WRITELN(' ',TAB);                                                        
END.                                                                          
 
Turbo Pascal  Version 7.0  Copyright (c) 1983,92 Borland International 
ÏÐÎÁÅË ÀвÛËÛ ÅÍÃIÆI³IÆ XN,XK,DX 
-0.5 2 0.2 
 ******************************* 
*       X       *           Y       * 
*       0.0     *         1.852     * 
*       0.2     *         1.429     * 
*       0.4     *         6.000     * 
*       0.6     *         7.778     * 
*       0.8     *        22.000     * 
*       1.0     *       -21.429     * 
*       1.2     *        -7.037     * 
*       1.4     *        -4.182     * 
*       1.6     *        -2.967     * 
*       1.8     *        -2.296     * 
 ******************************* 
 
Ïðîãðàííà¹à 
ò¶ðiìiêòåíå: 
Ò´ðàºòûëàðäû 
áåéìåëåñ 
áµëiíiìäå 
tab='*******************************'  ðèíâîëäûº  òèïòåãi  ò´ðàºòû  êµððåòiëãåì. 
ÒÀ  êåðòå  áàðûì  áåëãiëåñ  ´øiì  ºîëäàìûëàäû.  Îðû  ïðîãðàííàäà  ôèêëäû  ´éûíäàðòûðñ 
¶øiì REPEAT îïåðàòîðû áåðiëãåì. UNTIL ºûçíåòòiê ðµçiìåì êåéiì ôèêëäàì øû¹ñ øàðòû 
áåðiëãåì  X>XK.                                                     
                   
Òàïðûðíàëàð: 
1.
 
Ðûìà àðèóíåòèêàëûº µðìåêòåðíåì а=sin x, b=cos x, c=ln |x| àìûºòàëàòûì ¶ø øàíàìû» 
ºàéðûìû» í¸ìi àç åêåìiì åðåïòåñ ïðîãðàííàðûì º´ðû»ûç. 
 
2.
 
Åðåïòå»iç: 

ПОҼК 042-11.1.20/03-2014
 
Баспа  №1 кҥні 11.09.2014 ж. 
121 беттің 106-
сі 
 
 
106 
3.
 
 y=x
2
+b  óñìêôèÿðûìû»  í¸ìiì  åðåïòå»iç.  Õ  –10-ìàì  10-¹à  äåéiì  2-ºàäàííåì  µçãåðåäi. 
b=5 
4.
 
у=cos(x+п/3) óñìêôèÿðûìû» í¸ìiì åðåïòåï, ì¸òèæåìi êåðòå ò¶ðiìäå êµððåòi»iç. Õ –
2-äåì 2-ãå äåéiì 0,1 ºàäàííåì µçãåðåäi.  
 
Ëàáîðàòîðèÿëûº æ´íûð òàïðûðíàëàðû: 
 
1.
 
Ëàáîðàòîðèÿëûº æ´íûð ðèïàòòàíàðûíåì òàìûðû»ûç. 
2.
 
Áåðiëãåì  òàïðûðíàëàð¹à  ïðîãðàííà  º´ðûï,  åðåïòi  (îò’åò)  æàçáàøà  ò¶ðäå 
µòêiçi»iç. 
Áàºûëàñ ð´ðàºòàðû: 
 
1.
 
REPEAT îïåðàòîðûìû» êµíåãiíåì ôèêëäû ºàëàé ´éûíäàðòûðñ¹à áîëàäû? 
2.
 
WHILE îïåðàòîðûìû» êµíåãiíåì ôèêëäû ºàëàé ´éûíäàðòûðñ¹à áîëàäû? 
3.
 
WHILE æ¸ìå REPEAT îïåðàòîðëàðûìû» àéûðíàøûëû¹û ìåäå? 
 
№ 3 лабораториялық жұмыс 
―Бір өлшемді массивтерді қолданып, циклдік құрылымды алгоритмдерді 
программалау ‖ 
 
Жұмыстың  мақсаты:ÝÅÐ-äà  æ´íûð  iðòåñ  ò¸ðiëäåðiíåì  òàìûðñ,  Ïàðêàëü  òiëiìäå 
ïðîãðàííàëàð º´ðûï ¶éðåìñ. 
Паскаль  тілінде  бірҿлшемді  массивтермен  цикл  ҧйымдастыру  ҥшін  циклдік 
оператор FOR қолданылады. Оператордың жазылу формасы.  
 
FOR i:=m
1
 TO m
2
 DO <оператор>; 
немесе 
 
FOR i:=m
1
 DOWNTO m
2
 DO <оператор>; 
мҧндағы i- цикл параметрі 
               m
1
 , m

– цикл параметрінің бастапқы жҽне соңғы мҽні 
 
Цикл  параметрінің  ҿзгеру  қадамы  1  немесе  -1.  Егер  цикл  параметрінің 
мҽні ҿсуіі қажет болса, онда ТО қызметтік сҿзі бар қҧрылым пайдаланылады, ал 
егер тҿмендесе  DOWNTO қызметтік сҿзі қолданылады. 








1
,
1
,
ln
2
x
если
x
a
x
если
x
a
W

ПОҼК 042-11.1.20/03-2014
 
Баспа  №1 кҥні 11.09.2014 ж. 
121 беттің 107-
сі 
 
 
107 
 
Егер цикл бҿлімінде білнеше операто болса, онда программаның циклдік 
бҿлімі  операторлық  жақшаларға  BEGIN…END  алынады.  Цикл  денесі  цикл 
операторының  басқаруымен  цикл  параметрі  соңғы  мҽнге  жеткенше 
орындалады.  Массивтерді  сипаттау  айнымалалар  бҿлімінде  келесі  тҥрде 
кҿрсетіледі: 
 
VAR <массив аты>:ARRAY [n…m] OF < элемент типі > 
Мҧндағы  n-массив  индексінің  бастапқы  мҽні,  m-индекстің  соңғы  мҽні.  Осы 
лабораториялық  жҧмыста  элемент  типтері  INTEGER  и  REAL  массивтері 
қолданылады 
Массивтерді кҿрсету мысалдары:  
CONST  
 
L=3; 
 
M=5; 
VAR 
NAME: ARRAY[1..L] OF INTEGER;    (‗ NAME атты массивтің сипаттамасы 
         Индекса типі –шектелген. 
  
 
 
 
 
 
         Элемент типтері - INTEGER‘) 
MAS : ARRAY [1..M] OF REAL; 
      (‗Децст,Нақты сандар массивтерін 
сипаттау. 
         Индекс типі –шектелген‘) 
R : ARRAY [1..10] OF INTEGER;      (‗Нақты сандар массивтерін сипаттау. 
         Индекс типі –шектелген‘) 
 
Бір ҿлшемді массивтің элементтері массив атымен жҽне оның соңындағы 
тік жақшадағы индекспен белгіленеді. Мысалы, 
NAME [1], NAME [I+J], MAS [5], MAS [2*1] ; R [I-J*2]. 
 
Массив  элементтерін  енгізу/шығару  ҥшін  READ  (READLN),  WRITE 
(WRITELN) операторлары қолданылады. Мысалы,  
VAR 
 
ALFA : ARRAY [1..10] OF INTEGER;      
 
I          : INTEGER; 
WRITELN (‗ПРОБЕЛ АРҚЫЛЫ МАССИВ ЭЛЕМЕНТТЕРІН ЕНГІЗІҢІЗ‘); 
FOR I:=1 TO 10 DO 
 
READ (ALFA[I]); 



ПОҼК 042-11.1.20/03-2014
 
Баспа  №1 кҥні 11.09.2014 ж. 
121 беттің 108-
сі 
 
 
108 
БЕРІЛГЕНДЕРДІ ЕНГІЗУ 
 
ПРОБЕЛ АРҚЫЛЫ МАССИВ ЭЛЕМЕНТТЕРІН ЕНГІЗІҢІЗ  
7 85 32 4 56 12 47 6 98 71 
 
Мысал.  a1,a2,  …,  a10  сандық  тізбектердің  элементтерінің  қосындысын 
мына формуламен S=a1+a2+ … +a10 есептеу программасын құрыңыз.  
 
Есепті  шешеу  ҥшін  циклдік  алгоритм  қолданамыз.  Циклді  дайындау 
қосындының  нҿлге  тең  бастапқы  мҽнін  берумен  анықталады.  Цикл  параметрі 
ретінде мҥшелік тізбек нҿмірін аламыз. Цикл параметрінің бастапқы мҽні 1-ге 
тең, соңғы мҽн- мҥшелік тізбек саны, цикл қадамы  +1. Циклдің аяқталуы цикл 
параметрлерінің мҽні мҥшелік тізбек санынан асқанда орындалады.   
а1,а2, …, а10 сандық тізбегін А атымен нақты сандар массиві ретінде, ал 
мҥшелер  қосындысын  -  S,  массив  ҿлшемін  -  N,  цикл  параметрін  –  I  арқылы  
белгілейміз 
 
Программа: 
Program P1; 
Const N=10; 
 
A : ARRAY[1 .. N] OF REAL; 
 
S : REAL; 
 
I : INTEGER; 
BEGIN 
  WRITELN (‗ПРОБЕЛ АРҚЫЛЫ МАССИВ ЭЛЕМЕНТТЕРІН ЕНГІЗІҢІЗ‘); 
  FOR I:=1 TO N  DO 
  READ (A[I]); 
  S:=0; 
  FOR I:=1 TO N DO 
     S:=S+A [I]; 
WRITELN; 
WRITELN (‗Қосынды мҽні тең‘,S:7:3); 
WRITELN (‗ЕСЕПТЕУЛЕР АЯҚТАЛДЫ‘); 
END. 
 
Программаға 
тҥсініктеме: 
Тҧрақтыларды 
сипаттау 
бҿлімінде 
айнымалылар  бҿлімінде  сипатталған    А  массивінің  ҿлшемі  берілген.  Индекс 
типі  –  шектелген.  Элемент  типтері  REAL.  Осы  бҿлімде  мына  айнымалылар 
сипатталған: I- цикл параметрі; S- қосынды 
 
А  массивінің  элементтерін  енгізуді  ҧйымдастыру  ҥшін  FOR  операторы 
бар  цикл  қолданылады.  Цикл  параметрі  ретінде  тізбек  мҥшесінің  нҿмірі 
алынған. FOR операторының алдында тҧрған WRITELN операторы қолданушы 
мен  машина  арасында  байланыс  ҧйымдастыруға  арналған.  Осы  оператор 
орындалғанда экранға мынадай мҽлімет шығады: 

ПОҼК 042-11.1.20/03-2014
 
Баспа  №1 кҥні 11.09.2014 ж. 
121 беттің 109-
сі 
 
 
109 
ПРОБЕЛ АРҚЫЛЫ МАССИВ ЭЛЕМЕНТТЕРІН ЕНГІЗІҢІЗ  
Сандар  клавиатурадан  пробел  арқылы  енгізіледі.  Тізбек  мҥшелерінің 
қосындысын  есептеу  ҥшін  FOR  операторы  бар  цикл  қолданылады. 
Қосындының  бастапқы  мҽні  S:=0  операторымен  беріледі.  Қосындының  келесі 
мҽні  S:=S+A[I]  операторы  орындалғанда  жҥреді.  Циклден  шығу  цикл 
параметрінің мҽні I>10 болғанда жҥреді. 
 
Мысал:    а1,  а2,  …,  а15  сандық  тізбек  элементтерінің    ҥлкенін    табу 
программасын қҧрыңыз. Баспаға табылған ҥлкен элементті шығарыңыз. 
 
PROGRAM P2; 
CONST N=15;                                      
 
 
(*А массивінің ҿлшемі*)                                                           
VAR                                                                            
 
 
   A : ARRAY[1..N] OF INTEGER;         
 
(*А массивін сипаттау*)                                         
   AMAX : INTEGER;               (*максималды элементті белгілеу*)                                                     
   PN :INTEGER;                       (*максималды элементтің тізбектік нҿмірі*)                                         
   I : INTEGER;                          (*цикл параметрі*)                                      
BEGIN                                                                          
     WRITELN('ПРОБЕЛ АРҚЫЛЫ 15 САН ЕНГІЗІҢІЗ');                                 
     FOR I:=1 TO N DO                                                          
       READ(A[I]);                                                             
     AMAX:=A[1]; PN:=1;           (*циклге дайындық*)                                             
     FOR I:=2 TO N DO                (*цикл*)                                          
       IF A[I]>AMAX THEN                                                       
           BEGIN                                                               
              AMAX:=A[I];                                                      
              PN:=I;                                                           
           END;                                                                
       WRITELN;                                                                
       WRITELN('А ТІЗБЕГІНІҢ МАКСИМАЛДЫ ЭЛЕМЕНТІ');                   
       WRITELN('A(',PN:2,')=',AMAX:4);                                         
END.                                                                           
 
ПРОБЕЛ АРҚЫЛЫ 15 САН ЕНГІЗІҢІЗ 
 
11 2 3 4 5 6 7 8 9 10 11 12 13 14 15 
 
А ТІЗБЕГІНІҢ МАКСИМАЛДЫ ЭЛЕМЕНТІ 
A(15)=  15 
Есептік тапсырмалар: 
 

ПОҼК 042-11.1.20/03-2014
 
Баспа  №1 кҥні 11.09.2014 ж. 
121 беттің 110-
сі 
 
 
110 
1.
 
Элементтері а
n
=n/(n+1), n=1,2,…,20 формуласымен анықталатын  тізбек 
қҧру қажет. 
2.
 
s1, …, …, s15 тізбек элементтерін кері тҽртіпте жазу қажет, яғни s15, …, 
…, s1 
3.
 
{aj}, j=1,2,3,..,8 массивінде минималды элементті табу программасын 
қҧру қажет.  
 
 
 
 
 
 
 
 
Есепті 
мына берілгендер бойынша шығарыңыз: 
А) 3,-7,8,10,-75,128,7,10  
Б) 100,25,117,18,-25,-5,17,7 
4. а1, а2, …, а15 сандық тізбек элементтерінің  кішісін  табу программасын 
қҧрыңыз. Баспаға табылған кіші элементті шығарыңыз. 
 
Ëàáîðàòîðèÿëûº æ´íûð òàïðûðíàëàðû: 
3.
 
Ëàáîðàòîðèÿëûº æ´íûð ðèïàòòàíàðûíåì òàìûðû»ûç. 
4.
 
Áåðiëãåì  òàïðûðíàëàð¹à  ïðîãðàííà  º´ðûï,  åðåïòi  (îò’åò)  æàçáàøà  ò¶ðäå 
µòêiçi»iç. 
 
Áàºûëàñ ð´ðàºòàðû: 
1.
 
Паскаль тілінде массивтер қалай сипатталады? 
2.
 
Массив элементі қалай берлгіленеді? 
3.
 
FOR операторының қандай жазылу формалары бар? 
Лабораториялық жҧмыс 1- тапсырмалары 
1-кесте 
Вариант 
№ 
Мазмұны 
1. 











0.5
    x
при
 ,
*
2
2
   x
при
     

x
0.98
x
0.5
   
при
     

x
2
tgx
y
 
2. 












1
x
1.4
  
при
       

x
1.4
   x
при
  

1.5
x
1.4
    x
при
       

2
x
y
 
3. 











3
        x
при
          
,

-
1.3
        x
при
       
,
cosx 
0.9
x
0.1
       
при
    
,
sin
2
x
y
 

ПОҼК 042-11.1.20/03-2014
 
Баспа  №1 кҥні 11.09.2014 ж. 
121 беттің 111-
сі 
 
 
111 
4. 












2.4
       x
при
 
          
,
tgx 
2.4
       x
при
        

3
x
2.4
      
при
     
,
2
.
1
4
2
x
x
y
 
5. 












3
      x
при
 
x,
*
2
1
1.7
       x
при
          
,

3
x
1.7
       
при
      
,
*
2
e
x
y
 
6. 













13
       x
при
         

8
x
10
        x
при
       

1
13
x
10
        
при
      
,
*
2
e
x
2
x
y
 
7. 












8.5
        x
при
      
,
tg
2.5
        x
при
       
cosx,
8.5
x
2.5
       
при
    
,
2
x
2
x
y
 
8. 











0.5
         x
при
       
x,
*
3
-2
x
          
при
      
2,
x
0.5
x
2
-
       
при
       
,
sin x
y
 
 
 
 
 
1 кесте жалғасы 
9. 











  
3
        x
при
          
x,
-
3
         x
при
       
1,
x
5
x
3
         
при
        
,
2
/
x
y
 
10. 













7
       x
при
 
          
1.3,
x
*
2
0
       x
при
         
          
2,
x
7
x
0
        
при
        
),
8
.
1
cos(x
y
 
11. 











1
     x
при
 
1.2,
x
2
       x
при
        
1,
-
2
x
1
       
при
        

x
y
 

ПОҼК 042-11.1.20/03-2014
 
Баспа  №1 кҥні 11.09.2014 ж. 
121 беттің 112-
сі 
 
 
112 
12. 












5
        x
при
    
          
,
2.3
        x
при
   
          
,
x
5
x
2.3
        
при
       
,
2
.
7
e
x
x
y
 
13. 










0.95
        x
при
        
          

x
0.8
         x
при
 
          
x,
*
1.2
0.95
x
0.8
        
при
   
          
,
cos x
y
 
14. 











1
       x
при
        
1.7,
x
1
         x
при
  
          
tgx,
1
x
0.2
         
при
          
,
sin x
y
 

Достарыңызбен бөлісу:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   11




©emirsaba.org 2024
әкімшілігінің қараңыз

    Басты бет