118
Ба қы лау сұ рақ та ры
1. Де не лер дің элект рле нгені қа лай білінеді?
2. Де не ні қан дай әдіс термен электрлеу ге бо ла ды?
3. Ат тас за ряд тар дың өза ра әрекетте суі қа лай бо ла ды? Әр ат тас за ряд тар дың ше?
4. Элект рос коп тың элект ро ме тр ден ай ыр ма шы лы ғы қан дай?
5. Өт кіз гіш тер ге жә не диэлектр лер ге мы сал кел ті рің дер. Оқ шау ла ғыш ты қан дай
зат тардан жа сай ды?
Жат ты ғу
12
1. За ря дын өз герт пес тен те ріс за ряд тал ған ме талл ша рдың кө ме гі мен
бас қа ша рды қа лай оң за ряд тау ға бо ла ды?
2. Те ріс за ряд тал ған ме талл ша рдың кө ме гі мен екі бірдей ша рды
зарядтары тең, бі рақ таң ба ла ры қа ра мақар сы болатындай етіп
қалай за ряд тау ға бо ла ды?
3. Элект рле ну ге кел ті ріл ген мы сал дар ды пай да лы жә не зи ян ды
деп екі ге бө лің дер: жайтарт қыш әсе рі, най за ғай лы бұлт тар дың
жи на луы, элект р кө шір гіш құ рыл ғы сын да бас па ма те ри ал да рының
Бұлқызық
ринтердіңжұмысістеуприн ипі
-сурет
омп тер іңпро ессорынанпр нтере іберіленм тінла ер ің к меімен отоба-
рабан а
оң ар талған н ктелер т рін е бе нелене і онте нер ен
барабанға
саққ рғақбо ут іле і неоларбарабанның ар талғанн ктелеріне абыса ы арту
ме ан мітеріс ар талғанқаға ы барабанға ібере і ң ар талғанбо у ыңб л-
ектерітеріс ар талғанқаға ғатартыла ы о анке інбетыстықрол ктен те і
м н або у ыңб л ектеріқаға ға ағыла ы
1
5
4
2
3
ка
ка
77-сурет.
а зер лі прин тер дің құ ры лы сы
А
118
118
А
Р
Р
3. Элект рле ну ге
деп екі
жи на луы,
М
ря дын
бас қа ша рды
Те ріс за ряд тал ған
за
зарядтары
қалай за ряд тау ға
лект рле ну ге
А
А
А
А
ря дын өз герт пес тен
ша рды қа лай
ряд тал ған
Н
Н
Н
Н
Н
не диэлектр
сайды?
12
-
не диэлектр
П
нгені қалай білінеді?
термен электрлеу
ра әрекеттесуі қа
метрден ай
лерге мы
В
В
лай білінеді?
ге бо
ббб
б
прин тер дің құ ры лы сы
а
а
ка
с
с
па
л ктен
с
о
арабанға
быса ы арту
бо у ың
бо у
б л-
те і
ыы
отоба-
арабанға
ыы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
119
кө ші рмесін жасау, ки ім дер дің элект рле нуі, қоз ғалт қыш қай ыс та
ры ның (ре мень) жә не тас ымал да ғыш жо лақ та ры ның электр ле нуі,
тоқыма өнер кә сі бін де гі тал шық тар дың элект р ле нуі, өнім бет те рін
сыр ла ғыш
пуль тпен сыр лау, егеу құм қа ға зын дай ын дау, элект р
фильтр мен ауа ны та за лау.
Жат ты ғу
12
Пай да лы жә не зи ян ды элект рле ну ті зі мін өз мы сал да рың мен то лық
ты рың дар.
Экс пе ри ме нт тік тап сыр ма
Ре зең ке әуе ша рын га зет пен үй ке лең дер. Қа ғаз дың, ме талл жұ қал тыр дың
(фольга) ұсақ қи ын ды ла ры на шар дың әсе рі қан дай бо ла ты нын ба қы лаң дар.
Оны тө бе ге жа қын да тың дар. Не лік тен шар тө бе де ілі ніп тұ ра ды?
Шы ғар ма шы лық тап сыр ма
Тақырыптардың
бірін таңдап алып, ppt форматында
пре зен та ция да йын-
даң дар:
1) «Элект рле ну ді өн ді ріс те пай да ла ну»;
2) «Элект рле ну дің зи ян көр сет кіш те рі мен кү ре су әдіс те рі».
АР
МА
Н
Н
ян көр
ян көр
-
сет
сет
кіш
кіш
П
Тақырыптардың бірін таңдап алып, ppt форматында пре
Тақырыптардың бірін таңдап алып, ppt форматында пре
те пай
те пай
да
да
ла
ла
ну»;
ну»;
кіш
кіш
те
те
рі
рі
В
В
В
В
Тақырыптардың бірін таңдап алып, ppt форматында пре
Тақырыптардың бірін таңдап алып, ppt форматында пре
б
дер. Қағаздың, ме
дың әсері қандай бола
беде ілініп тұ
а
а
дың, ме
с
с
с
сал да рың мен
п
сал да рың мен т
а
аа
с
с
ет те рін
лект р
ы
ы
лектр ле нуі,
ет те рін
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
120
§ 19. Электр за ря ды ның сақ та лу за ңы, қоз ғал майт ын
за ряд тар дың өза ра әре кет те суі, Ку лон за ңы,
эле мен тар электр за ря ды
I За ряд тар дың сақ та лу за ңы
Үй ке ліс арқылы электр лен ген де бір де не де
ар тық оң за ряд тар, ал екін ші сін де ар тық те ріс
за ряд тар жи на ла ды. Де не де гі за ряд тар дың жал пы
са ны өз гер мей ді: тек бұл за ряд тар қай та бө лі не ді.
Жүр гі зіл ген көп те ген тә жі ри бе лердің нәти
жесі
не гі зін де
за ряд тың сақ та лу за ңы
тұ жы
рым дал ды. Оны 1843 жы лы ағыл шын фи зи гі
М.Фарадей
тәжірибе жүзін де дә лел де ген.
Тұй ық жүйе ні құрайтын за ряд тар дың
ал геб ра лық қо сын ды сы осы жүйе де гі
за ряд тар дың кез кел ген өза ра әре кет те-
суін де өз ге ріс сіз қа ла ды.
q
q
q
q
const
n
1
2
3
+
+
+ +
=
...
,
Тұй ық жүйе қор ша ған ор та да ғы бас қа
де не лер мен өза ра әре кет тес пейт ін тек бірбі
рі мен ға на өза ра әре кет те се тін де не лер жүй есі.
II Ай нал ма лы та ра зы мен жә не нүк те лік
за ряд тар мен жүр гі зіл ген тә жі ри бе лер
VIII ға сыр дың
ая ғын да фран цуз фи зи гі
.Кулон
нүк те лік за ряд тар ара сын да ғы өза ра
әре кет те су за ңын аш ты.
Нүк те лік за ряд – за ряд тал ған де не лер-
дің ара қа шық ты ғы мен са лыс тыр ған да
өл ше мдерін ескермеу ге бо ла тын де не ге
бе ріл ген за ряд.
Ш.Кулон за ряд тар дың өза ра әре кет те су күшін ай нал ма лы та ра зы ның
кө ме гі мен өлшеді (78су рет). Таразының төменгі цилиндрінің қақпағына
бекітілген оқшауланған өзектегі шарға (6) заряд берілді. Осы шар көлемі
бірдей оқшау лағыш материалдан жасалған таразы иініндегі шармен (4)
түйістірілді. Аттас зарядталған шарлар тебілді. Қарсы салмақпен (5) тең
герілген шар (4) күміс жіпті (2) айналдырды. Жіптің айналуы шарлардағы
Күтілетіннәтиже
а ра ра ты қып с д р
л тр а р ды ы
сақ та лу а ы т с д р
ала сы дар
у л а ы с п т р
ы ар у да қ лда а
ала сы дар
Достарыңызбен бөлісу: