185
Пат рон ның құ ры лысы
Шам ды ток көзіне жал ғау үшін оны пат рон ға
кір гі зе ді. Пат рон ның іш кі бө лі гін де (131су рет)
шам мойынының (цо ко лі нің) тү бі не ти іп тұ ра тын
пру жи на лы кон такт (1) жә не шам ды ұс тап
тұ ра тын бұ ран да лы бө лі гі (2) бар. Пру жи на лы
кон так ті мен бұ ран да лы бө лік тің өт кіз гіш тер ді
жүйеге жал ғай тын қыс қыш та ры (3) бар.
Ба қы лау сұ рақ та ры
1. Қыз ды ру эле ме нт те рі нің құ ры лы мы қан дай? Олар қан дай зат тан жа са ла ды?
2. Шам қан дай қо сым ша құ рыл ғы ның ар қа сын да жа рық бе ру ші жүйеге қо сы-
ла ды?
3. Қан дай құ бы лыс ты «қыс қа тұй ық та лу» деп атай ды?
4. Бал қы ма лы жә не ав то мат ты сақ тан дыр ғыш тың жұ мыс
іс теу прин цип те рі нің
ай ыр ма шы лық та ры қан дай?
Экс пе ри ме нт тік тап сыр ма
Электр же лі сі не қыз ды ру ша мы мен жа рық диод ты шам ды қо сың дар. 10 с
уақыт өткен соң шамдарды өшіріңдер. Олар ға қол да рың ды ти гі зіп, қыз ды ру
ша мы ның қат ты қыз ған ына, ал жа рық диод ты шам ның су ық қалпында қал ға-
ны на көз жет кі зің дер. Шам дар дың қу ат тар ын са лыс ты рың дар,
олар дың қай сы-
сы ның жұ мы сы ти ім ді екен ді гі ту ра лы қо ры тын ды жа саң дар.
1
2
3
131-сурет.
ат рон ның
құ ры лы сы
Жауабықандай
л т қы ды ру а мы
рт т а б т л ты ра ды
л т а ма ау п т р л р д сақ та дыр ы тар
ст ы ады
у ат ты т р мыс тық қ рал дар ды л қ су
ал а ты қа лы сым ды
па да ла а ды
Естесақтаңдар
Аз ке дер гі лі тіз бек ті үл кен қу аты бар ток кө зі не қо су ға бол май ды
Жа ла ңаш, оқ шау лан ба ған сым дар ды пай да ла ну ға бол май ды
Электр же лі сі не бір уа қыт та бір не ше қу ат ты құ рал дар ды қо су ға бол май ды
А
А
сының жұ
Р
Электр же
уақыт өткен соң шамдарды өшіріңдер. Олар
шамының қат
нына көз жет
ның жұ
М
М
М
М
рименттік тап
Электр желі
өткен соң шамдарды өшіріңдер. Олар
А
А
А
былыс
лы және ав
шылықтары қан
тік тап
Н
тері
сымша құ
лысты «қысқа тұй
не
автомат
-
рылы
рыл
П
П
мы қан
В
ток
ток
кө зі не
кө зі не
сым дар ды
сым дар ды
пай да ла ну ға
пай да ла ну ға
бір не ше
бір не ше
қу ат ты
қу ат ты
құ рал дар ды
құ рал дар ды
ббб
б
аа
ст
ал а ты
сс
ы ады
ал а ты
с
п
п
131-сурет.
131-сурет.
құ
құ
ры лы сы
ры лы сы
құ
құ
құ
құ
п
п
а
131-сурет.
131-сурет.
ат рон ның
ат рон ның
ры лы сы
ры лы сы
с
ы
ы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17
мая
2019
года
№
217
186
§ 31. Электр то гы ның хи мия лық әсе рі.
Фа ра дей за ңы
I Элект ро лит ері тін ді ле рін де гі за ряд
та сы мал дау шы лар
Ток кө зі нен, шам нан, мы рыш жә не мыс өзек
терден тұ ра тын тіз бек жи най мыз, өзектерді
ыдыс қа са ла мыз. Тіз бек ке қо сыл ған шам жан
бай ды. Ыдысқа то тияйын (мыс ку по ро сы) ері
тін ді сін Cu O
4
құйсақ, шам жа на ды (132су рет).
Ері тін ді электр то гын өт кі з ді. Бұл құ бы лыс ты
мы на дай бол жам ар қы лы тү сін ді ру ге бо ла ды:
то тияйын ның мо ле ку ла ла ры за ряд та ры бар
құрау шы бөл шек тер ге бө лі не ді. Біз химия кур
сынан мұндай бөлінудің элект ро лит тік
дис со
циа ция
, ал бөлшектердің
иондар
деп аталатынын
білеміз. Сырт қы өріс тің әсе рі нен бөл шек тер
электродтарға: оң ион дар те ріс за ряд тал ған элек
трод – ка тод қа, те ріс
ион дар оң за ряд тал ған
электрод – анод қа қа рай қоз ға ла ды.
Оңж нетерісиондар лектролиттердегі
зарядтасымалдаушылар.
Су да ион дар ға ыды рай ала тын зат тар-
ды элект ро лит тер деп атай ды.
Қыш қыл дар мен сіл ті лер дің, тұз дар дың ері
тін ді ле рі элек тро лит ке жа та ды.
II Элект ро лит тік дис со циа ция
Су жақ сы еріт кіш бо лып та бы ла ды. Су мо ле ку
ла ла рын ың оң жә не те ріс за ряд тар ынан құралған
өріс те рдің цент рле рі бірбірінен ығы с ып, диполь
ді құрайды.
ипол грек.di екі бір-біріненбелгілі
қашықтықтаорналасқаншамаларыбірдей р
аттасекінүктелікзарядтыңжиынтығы.
Элек тро лит тер дің мо ле ку ла ла рын да да
осын дай ығы су ды ба қы лау ға бо ла ды. Су мо
ле ку ла ла ры элект ро лит мо ле ку ла ла ры н те ріс
за ряд тал ған жа ғы мен қор шап алып, олар ды екі
Күтілетіннәтиже
а ра ра ты қып с д р
с ық тар да ы л тр
т ы ы та б а ты
т с д р ала сы дар
а ра д а ы с п т р
ы а руда қ лда уды
р
с д р
ал а с т пр
с т с д р ала
сы дар
Өзтәжірибең
-суреттек рсетілен
қ рылғыны нап т ір бе
рі ің ер
132-сурет.
Элект ро лит ері
тін ді сі электр то гын өт кі зе ді
C u
2+
C u
2+
S O
4
-
S O
4
-
133-сурет.
Элект ро лит тік
дис со циа ция
А
186
186
133-сурет.
133-сурет.
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
Р
РР
Р
Р
Р
Р
Р
Р
РР
Р
РР
Р
Р
РР
РР
Р
РР
Р
Р
Р
C u
2+
РРРРРРРРРРРРРР
133-сурет.
133-сурет.
М
М
М
М
М
ММ
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
М
C u
2+
МММММММММММ
А
А
А
А
А
АА
А
А
АА
А
А
А
А
А
А
А
А
АА
А
А
АА
А
А
А
А
А
А
А
А
АА
А
А
А
А
А
Достарыңызбен бөлісу: