Оқу лық/ Н. А. Закирова, Р. Р. Аширов Ас та на: «Ар ман­ПВ» бас па сы, 2018. 304 б

275
6. Су ық су дың ал ған жы лу мөл ше рін мына фор му ла бой ын ша есеп тең дер:
Q
cm t
t
1
1
1
=
−
(
)
.
7. Ыс тық су дың бер ген жы лу мөл ше рін мына фор му ла бойын ша есеп тең дер:
Q
cm t
t
2
2
2
=
−
(
)
.
8. Алын ған 
Q
1
мен 
Q
2
мән де рін са лыс ты рың дар. Ыс тық су дың бер ген жы лу 
мөл ше рі су ық су дың ал ған жы лу мөл ше рі нен не лік тен көп екен ді гін тү сін­
ді рің дер.
9. Тә жі ри бе нің нә ти же сі бой ын ша қо ры тын ды жа зың дар.
Ба­қы­лау­ сұ­рағы:­
қан дай шарт тар орындалған кезде ыс тық су дың бер ген 
жы лу мөл ше рі су ық су дың ал ған жы лу мөл ше рі не тең бо ла ды?
№ 2 зерт ха на лық жұ мыс 
Мұз дың мен шік ті балқу жы лу ын анық тау
Жұ­мыс­тың­мақ­са­ты:­
жы лу ба лан сы ның тең деуін пай да ла нып, мұз дың мен­
шік ті бал қу жы лу ын анық тау.
Құ­рал-жаб­дық­тар:­
ка ло ри метр, мен зур ка, тер мо метр, та ра зы, мұз ке се гі мен 
су ара лас қан қос па сы бар тер мос, суы бар ыдыс.
Қыс­қа­ша­тео­рия.
Тұй ық жүйе дегі де не лер жы лу ал мас қан кез де, қыз ды рыл ған де не нің бер­
ген жы лу мөл ше рі су ық де не нің ал ған жы лу мөл ше рі не тең болады.
Бұл жұ мыс та тұй ық жүйе ре тін де ка ло ри метр дің іш кі ста қа ны, су жә не 
мұз ке се гі алы на ды. Ста қан мен су сал қын да й ды, мұз энер гия ны ала оты рып 
ери ді жә не қыз а ды.
Ка ло ри метр дің ста қа ны салқындай отырып,
Q
c m t
t
1
1
1
1
=
−
(
)
жы лу мөл ше рін бе ре ді, мұн да 
c
1
– мен шік ті жы лусы йым ды лы қ, 
m
1
– ка ло ри­
метр дің іш кі ста қа ны ның мас са сы,
t
1
– тә жі ри бе бас тал ған ға дей ін гі қор ша ған 
ор та ның ауа тем пе ра ту ра сы, 
t
– жы лу ал ма су дан кей ін гі жүйе тем пе ра ту ра сы.
Су сал қын дай оты рып,
Q
c m t
t
2
2
2
2
=
−
(
)
жы лу мөл ше рін бе ре ді, мұн да 
c
2
– су дың мен шік ті жы лусый ым ды лы ғы, 
m
2
– 
су мас са сы,
t
2
– жы лу ал ма су ға де йін гі су тем пе ра ту ра сы, 
t
– жы лу ал ма су дан 
кей ін гі де не лер дің тем пе ра ту ра сы.
Мұз ери ді жә не 
t
тем пе ра ту ра ға дей ін су тү рін де қыз а ды:
Q
m
c m t
t
3
3
2
3
3
=
+
−
l
(
)
мұн да 
λ
– мұз дың мен шік ті бал қу жы луы, 
m
3
– мұз мас са сы, 
t
C
3
0
= ° −
мұз­
дың бас тап қы тем пе ра ту ра сы.
Жы лу ба лан сы тең деуі нің не гі зін де
Q
Q
Q
1
2
3
+
=
АР
мұн
мұн
да 
да 
λ
λ
– 
– 
мұз
мұз
дың бас
дың бас
т
т
ап
ап
қы тем
қы тем
Жы
Жы
лу ба
лу ба
М
ше
ше
сы,
сы,
t
t
2
2
t
tt
– жы
– жы
гі де
гі де
не
не
лер
лер
дің тем
дің тем
Мұз ери
Мұз ери
ді жә
ді жә
не 
не 
мұз
мұз
дың 
дың 
А
пе
пе
ра
ра
дай о
дай о
ты
ты
рып,
рып,
ше
ше
рін 
рін 
бе
бе
ре
ре
ді, 
ді, 
мұн
мұн
– жы
– жы
лу 
лу 
а
а
л
л
дің тем
дің тем
Н
ре
ре
ді, 
ді, 
мұн
мұн
да 
да 
ны
ны
ның 
ның 
мас
мас
с
с
а
а
сы,
сы,
Н
ра
ра
т
т
ра
ра
ра
у
у
т
тт
ра
ра
сы, 
сы, 
t
t
рып,
рып,
-
Q
c
Q
c
Q
c
Q
c
Q
c
да 
да 
c
c
П
жүйе ре
жүйе ре
тін
тін
мен су сал
мен су сал
алқындай отырып,
алқындай отырып,
Q
c
Q
c
Q
c
Q
c
Q
c
Q
c
Q
c
Q
c
Q
c
Q
c
Q
c
Q
c
Q
c
В
ал
ал
м
м
ас
ас
қан 
қан 
кез
кез
нің а
нің а
л
л
ған жы
ған жы
лу мөл
лу мөл
де 
де 
ка
ка
ло
ло
ри
ри
қын
қын
б
тең
тең
де
де
уін пай
уін пай
к
к
а, тер
а, тер
мо
мо
мет
мет
р, та
р, та
с, суы бар ыдыс.
с, суы бар ыдыс.
а
уін пай
уін пай
да
да
ла
ла
сп
тық 
тық 
су
су
дың 
дың 
су
су
су
не тең бо
не тең бо
ла
ла
ды?
ды?
а
көп екен
көп екен
ді
ді
гін 
гін 
дың 
дың 
с
тең
тең
бер
бер
г
г
ен жы
ен жы
лу 
лу 
гін 
гін 
тү
тү
сін­
сін­
ы
дер:
дер:
тең
тең
дер:
дер:
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

276
не ме се
c m t
t
c m t
t
m
c m t
t
1
1
1
2
2
2
3
2
3
3
(
)
(
)
(
)
− +
− =
+
−
l
.
Алын ған тең деу ден бел гі сіз ша ма ны өр нек тейік
l
=
− +
− −
−
c m t
t
c m t
t
c m t
t
m
1
1
1
2
2
2
2
3
3
3
1
(
)
(
)
(
)
( )
Жұ мыс қа нұс қау лық:
1. 
t
1 
қор ша ған ор та ның тем пе ра ту ра сы мен 
t
2
су тем пе ра ту ра сын анық таң дар. 
Нә ти же ле рін кес те ге ен гі зің дер:
Ка­ло­ри­
метр­дің­
бас­тап­қы­
тем­пе­ра­
ту­ра­сы
­
t
1
,­º
C
Су­­
тем­пе­ра­
тура­сы
t
2
,­º
C
­Қос­па­­
тем­пе­ра­
ту­ра­сы
t
,­º
C
Ка­ло­ри­метр­
ста­қа­
ны­ның­
мас­са­сы
m
1
,­кг
Су­
мас­са­сы
m
2
,­кг
­Мұз­
мас­са­сы
m
3
,­кг
2. Та ра зы да ка ло ри метр дің іш кі ста қа ны ның мас са сын 
m
1
анық таң дар.
3. Ка ло ри метр ге кө ле мі 
V
1 
=
100
см
3
су құй ың дар. Су ға мұз ке се гін са лып, 
мұз то лы ғы мен су ға ай нал ған кез де гі қос па тем пе ра ту ра сын 
t
анық таң дар.
4. Ка ло ри метр ге құй ыл ған су мас са сын кө ле мі мен ты ғыз ды ғы ның мә ні бо ­
йынша есеп тең дер, нә ти же сін кес те ге ен гі зің дер.
5. Ка ло ри метр де гі ері тіл ген мұ зы бар су ды мен зур ка ға құй ып, су кө ле мі нің 
өз ге руін анық таң дар:
∆
V
V
V
=
−
2
1
,
мұн дағы, 
V
2
– мұ зы бар су дың жалпы кө ле мі, 
V
1
– мен зур ка ға құй ыл ған су 
кө ле мі.
6. 
m
V
= ⋅
r
∆
фор му ла сын пай да ла нып, кө лем нің өзгерісі бой ын ша мұз мас са сын анық­
таң дар.
7. (1) есеп теу фор му ла сы бой ын ша мұздың мен шік ті бал қу жы лу ын есеп­
тең дер, зат тар дың мен шік ті жы лу сый ым ды лы ғын 
c
1
мен 
c
2
кес те бой ын ша 
анық таң дар.
8. Мұздың мен шік ті бал қу жы луы ның алын ған мә нін кес те де гі мә ні мен 
са лыс ты рың дар.
9. Тә жі ри бе бой ын ша қо ры тын ды жа саң дар. Мұздың меншікті балқу 
жылуының алынған мәнін кестедегі мәнімен салыстырып, жүргізілген 
өлшеу дің абсолют қателігін анықтаңдар:
∆λ = │λ
кесте 
– λ│.
Нәтижеге әсер еткен факторларды көрсетіңдер.

жүктеу/скачать 13,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: