Оқу лық/ Н. А. Закирова, Р. Р. Аширов Ас та на: «Ар манПВ» бас па сы, 2018. 304 б
жүктеу/скачать 13,17 Mb. Pdf көрінісі
|
| Назараударыңдар
Жы лу мөл ше рі – жы лу ал ма су ке зін де энер гия ның қыз ды рыл ған де не ден сал қын де не ге бе рі лу өл ше мі. А гияның барлық түрлерін бі гияның барлық түрлерін бі бір бір г г е қа е қа рас рас е қа е қа е қа зер зер т т те те г г ен ен Р Де Де не не жұ жұ мыс мыс пен жы пен жы гіз гіз гі гі заң екен заң екен ді ді гияның барлық түрлерін бі гияның барлық түрлерін бі рас рас е қа е қа е қа М ға ға ның бас ның бас қа тү қа тү рі рі қа тү қа тү қа тү ІV Тұй ІV Тұй ық жы ық жы лу лу оқ оқ шау шау лер лер дің дің жә жә пен жы пен жы лу лу А фи фи сі сі бін бін де де азық азық де де қол қол да да на на ды. ды. ға ға ры ры ға ға ға бо бо ла ла ды. ды. қа тү қа тү рі рі қа тү қа тү қа тү не не айналу – жұ айналу – жұ Н Н 1 г су фи фи зи зи к к а а да да жы жы азық азық тү тү - дың тем П де де не не ри ри ме ме ри ри ри тр тр («жы («жы енді білдіреді) де енді білдіреді) де г г ен ат ен ат қа ие бо қа ие бо П пе В ж. ж. жы жы лу лу құ құ бы бы лыс лыс жы жы лу лу мөл мөл ше ше рі рі нің нің лер лер дің дің жы жы («жы («жы лу лу б рып, рып, жұ жұ мыс мыс нің нің өлшем өлшем бб бб бб бббб бба рып, рып, асс кен қ р п луы ер ікі нікі 8 ккал к қ р ікі аа қызық ма ың мен ік 8 кк а сс с ы мыс мыс тер тер ді ді Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 50 Де не лер жүй есі нің то лық энер гия сы деп ме ха ни ка лық жә не іш кі энер гия ның қо сын ды сын атай ды. W E U = + , W – жүйе нің то лық энер гия сы, U – іш кі энер гия, Å – толық ме ха ни ка лық энер гия. Фор му ла да ғы толық ме ха ни ка лық энер гия ның ор ны на E p по тен циал дық жә не E к ки не ти ка лық энер гия лар дың қо сын ды сын қой сақ, фор му ла мы на түр ге ке ле ді: W E E U k p = + + . Тұй ық жы лу оқ шау ла нған жүй еле рде то лық энер гия ның сақ та лу за ңы орын да ла ды. Тұй ық жы лу оқ шау ла нған де не лер жүй есін де то лық энер гия ның ша ма сы, жүйе де бо лып жат қан өз ге ріс тер ге қа ра мас тан, тұ рақ ты бо лып қа ла бе ре ді. I ға сыр дың ор та тұ сын да фи зикға лым дар мы надай қо ры тын ды ға кел ді: Табиғаттағы нергияжоқтанпайдаболмайдыж неешқайдажоғал- майды:олтекбіртүрденекіншітүргеауысады бірденеденекіншіденеге беріліпотырады.Тұйықжүйедегітолық нергиятұрақтышамаболып табылады. ЕСЕП ШЫ ҒА РУ ҮЛ ГІ ЛЕ РІ 200 м/с жыл дам дық пен ұшып ке ле жат қан қор ға сын оқ үй ін ді то пы рақ қа ти ді. Оқ тем пе ра ту ра сы ның қан ша гра дус қа арт қа нын анық таң дар. Берілгені: = 200 ì ñ / ñ Äæ êã Ñ = ⋅ 130 / ешуі: Тұй ық жүйе нің екі жағ дай ын қа рас ты ра мыз: оқ – то пы рақ – үй ін ді: Бі рін ші күй – оқ то пы рақ үй ін ді ге ұшып ке ле жа тыр, екін ші күй – оқ ке дер гі кү ші нің әсе рі нен то пы рақ үй ін ді ге ти іп, тоқ тап қал ды. Бұл жүйе ні жы лу оқ шау лан ған жүйе деп са нау ға бо ла ды, се бе бі про цесс өте аз уа қыт ара лы ғын да жү ре ді, қор ша ған ор та мен жы лу ал ма су бол май ды. Бі рін ші күй де гі оқ тың то лық энер гия сы: W E E U p k 1 1 1 1 = + + . (1) Δ t – ? А 50 50 РМ М А А æ ê æ ê ã Ñ ã Ñ = ⋅ = ⋅ æ ê æ ê æ ê ã Ñ ã Ñ ã Ñ 0 / 0 / ñ Ä ñ Ä ñ Ä æ ê æ ê æ ê ñ Ä ñ Ä ñ Ä ñ Ä ñ Ä æ ê æ ê æ ê æ ê æ ê ñ Ä ñ Ä ñ Ä ñ Ä ñ Ä ñ Ä ñ Ä ñ Ä ñ Ä ã Ñ ã Ñ ã Ñ Н дам дам дық дық пен пен т т у у т тт ра ра сы сы ның қан ның қан Н ешуі: ешуі: - ұшып ке ұшып ке П жүйе жүйе дегі дегі П П В оқтан оқтан пай пай да да пай пай пай б б олмайды олмайды ші ші түр түр ге ге а а уысады уысады а аа дегі дегі т т олық олық б б лер жүй герістер ға ға лым лым дар дар а а лер жүйесінде то терге қара с энер энер гия гия ның ның с де то п ақ, фор ақ, фор ның ның сақ сақ а p p по по тен тен циа циа ақ, фор ақ, фор му му ла ла му му му с – толық ме – толық ме х х а а ни ни к к а а лық лық ы ы не ішкі Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 51 Екін ші күй де гі: W E E U p k 2 2 2 2 = + + . (2) То лық энер гия ның сақ та лу за ңы не гі зін де: W W 1 2 = . (3) (1) жә не (2) фор му ла ны (3) фор му ла ға қой сақ: E E U E E U p k p k 1 1 1 2 2 2 + + = + + . (4) E E E m E p p k k 1 2 1 2 2 2 0 ≈ = = ; ; еке нін ес кер сек, (4) тең дік ті мы надай түр де жа за мыз: m U U 2 2 1 2 = − . (5) Оқ тың іш кі энер гия сы ның өз ге рі сі: ∆ ∆ U Q cm t = = (6) (6) тең дік ті (5) тең дік ке қой сақ жә не t тап сақ, фор му ла мы на түр ге ауы са ды: ∆ t ñ = 2 2 . (7) Есеп тейік: ∆ t ì ñ Äæ êã Ñ Ñ = ⋅ ⋅ ⋅° ≈ ° 4 10 2 130 154 4 2 2 . Жауабы: Δ t = 154 ºС. Ба қы лау сұ рақ та ры 1. Толық ме ха ни ка лық энер гия ның то лық энер гия дан қан дай ай ыр ма шы лы ғы бар? 2. То лық энер гия ның сақ та лу за ңы қан дай жүйе үшін орын да ла ды? 3. Қан дай жүйе ні тұй ық тал ған, қан дай жүйе ні жы лу оқ шау лан ған деп атай ды? 4. Энер гия ның сақ та лу за ңы ның фор му ла сын жа зың дар. Жат ты ғу 7 1. Ваннада температурасы 40 ºС жылы су дайындау үшін температу расы 10 ºС суық су мен 60 ºС ыстық су араластырылды. Суық судың көлемі 80 л, ыстық судың көлемін анықтаңдар. А А көлемі 80 л, ыстық судың көлемін анықтаңдар. Р Р Р Жат 1. Ваннада расы 10 ºС суық су мен 60 ºС ыстық су араластырылды. Суық судың көлемі 80 л, ыстық судың көлемін анықтаңдар. М М М М дай жүйе Энергияның сақ тығу А ника лық энергияның сақта дай жүйені тұйықтал ның сақталу за Н Н Н ры калық энергия - - П Жауабы: Жауабы: Δ Δ П П В тейік: тейік: ∆ ∆ t t = = 2 1 2 1 t = t = 154 ºС. 154 ºС. б ті (5) тең ті (5) тең на түр на түр г г е ауы е ауы 4 1 4 1 а к к е қой е қой с с ақ жә ақ жә е ауы е ауы с с а а ды: ды: с ның өз ның өз г г е е рі рі сі: сі: п надай түр надай түр де жа де жа за за а еке еке нін е нін е с с за за мыз: мыз: с ға қой ға қой с с ақ: ақ: ы ы Все учебники Казахстана на OKULYK.KZ * Книга предоставлена исключительно в образовательных целях согласно Приказа Министра образования и науки Республики Казахстан от 17 мая 2019 года № 217 52 2. Ше бер бір бөл шек ті өң деу ке зін де болат егеу ге 40 Н күш тү сі ріп, 46 қи мыл жа са ды. Егеу ізі 8 смге тең. Мас са сы 100 г егеу дің тем пе ра ту ра сы қан ша гра дус қа кө те ріл ге нін анық таң дар. 3. 500 м би ік тік тен құ ла ған бо лат бөл шек тің жер бе ті не құ лар сәт те гі жыл дам ды ғы 50 м/с бол ды. Ауа ке дер гі сі нің бар лық жұ мы сы тек бөл шек ті қыз ды ру ға кет ті деп алып, бөл шек тің тем пе ра ту ра сы қан ша гра дус қа өз гер ге нін есеп тең дер. жүктеу/скачать 13,17 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|