49
Іш кі энер гия ның ме ха ни ка лық энер гия ға ай на луы да мүм кін. Жұ мыс
атқару арқылы бу не ме се газ әр түр лі ме ха ни зм дер ді, мы са лы, бөл шек тер ді
қоз ға лыс қа кел ті руі мүм кін.
IIІ Жұ мыс жә не жы лу мөл ше рі
1798 ж. ағыл шын фи зи гі Б.Рум форд зең бі рек
ұң ғы сын те су де оның қыз ға нын бай қа ған.
1799 ж. Гемф ри Дэ ви мұз дың екі ке се гін бірбі
рі не үй ке ген де, олар дың еруі не жет кі лік ті жы лу
мөл ше рі нің бө лі не тін ін анық та ды. Тәжірибе
жүзінде толық жұмыс денелердің тұйық жүйе
лерінің ішкі энергиясының өзгерісіне тең екені
анықталды:
A = ∆ .
Энер гия ның сақ та лу за ңы на сүй ене оты рып,
Д.Джоуль бір не ше тә жі ри бе нә ти же сін де жұ мыс
тың өлшем бірлігі мен жы лу мөл ше рі нің өлшем
бірлігі арасындағы қа ты на сты анық та ды:
1калория 4 19 ж.
Ка ло рия – I ға сыр да ғы жы лу құ бы лыс
та рын зерт теу де қол да ныл ған жы лу мөл ше рі нің
өл шем бір лі гі. Тұй ық жүйе де де не лер дің жы лу
ал ма суы бол ған аспап
ка ло ри метр
(«жы лу ды өл
шей мін» дегенді білдіреді) де ген ат қа ие бол ды.
1 ка ло рия – 1 г су дың тем пе ра ту ра сын 1
о
С-ге арттыруға қажетті
жы лу мөл ше рі.
Қа зір гі кез де фи зи ка да жы лу мөл ше рін джоуль мен өл шей ді. Ка ло рия ны
та мақ өнер кә сі бін де азықтү лік тің энер ге ти ка лық құн ды лы ғы ның өл шем
бір лі гі ре тін де қол да на ды. Ка ло рия сы жо ға ры азықтү лік тің мен шік ті жа ну
жы луы жо ға ры бо ла ды. Адам ағзасында азықтү лік бөлетін энер гия энер
гия ның бас қа тү рі не айналу – жұ мыс жа сауы үшін ке рек.
ІV Тұй ық жы лу оқ шау ла нған жүйедегі толық энер гия ның сақ та лу за ңы
Де не лер дің жә не бөл шек тер дің энер гия ла рын си пат тай тын ша ма ре тін де
жұ мыс пен жы лу мөл ше рі нің эк ви ва ле нт ті лі гі энер гия ның сақ та лу за ңы не
гіз гі заң екен ді гін көр сет ті. Ол тек ме ха ни ка лық энер гия мен шек тел мей, энер
гияның барлық түрлерін бі рік ті ре ді. Ме ха ни ка лық жә не жы лу құ бы лыс та рын
бір ге қа рас тыр ған да жә не осы про цес тер де гі энер гия ның бірбі рі не ай на лу ын
зерт те ген де «то лық энер гия» тү сі ні гі қа лып тас ты.
Бұлқызық
ары ма ың мен ікті
ану ылуы 8 ккал к
қ м екер ікі
ккал к
алманікі 8 ккал к аңа
піскенқ р ікі
ккал к
Достарыңызбен бөлісу: