Н еш  еш  қан дай қан дай жы  жы  жа сауы жа сауы бі  бі  -

88
Ба қы лау сұ рақ та ры
1. Тер мо ди на ми ка ның бі рін ші за ңын тұ жы рым даң дар.
2. Газ дың жұ мы сын қа лай анық тай ды?
3. Қан дай жағ дай да жы лу мөл ше рі мен іш кі энер гия өз ге рі сі нің мән де рі тең
бо ла ды?
Жат ты ғу 
10
1. 2 МПа тұ рақ ты қы сым да 2 л­ден 12 л­ге дей ін кө ле мі ұлғайған газ 
қан дай жұ мыс жа сай ды?
2. Ұлғаюы ке зін де 4400 Дж жұ мыс жа са ған су те кке қан ша жы лу мөл­
ше рі бе ріл ген? Сутектің ішкі энергиясы өзгерген жоқ. 
Жат ты ғу
10
1. 0,3 м
3
­тен 600 л­ге дей ін кө ле мі ұлғайған газ 400 Дж жұ мыс жа са ған. 
Егер ол жұ мыс жа сау ке зін де өз гер ме ген бол са, газ дың қы сы мы 
қан ша ға тең бол ған?
2. Адиа бат тық үдеріс ке зін де газ 10 Дж жұ мыс жа са ған. Оның іш кі 
энер гия сы қан дай ша ма ға өз гер ген?
Шы ғар ма шы лық тап сыр ма
«Бі рін ші рет ті мәң гі қоз ғалт қыш тың үл гі ле рі» та қы ры бын да хабарла ма 
да йын даң дар.
Жауабы­қандай
 
 л т б р р т т м қ алт қы а сау м м м с
 
 л т а ды мы сы м сырт қы 
 т р мы сы ы м д р т , б рақ та
ба ла ры қарама қарсы
 
 с б п т р а т т қ алт қы ы бар 
ақ 
 қа да, ы ар ты да қа лып 
ты ра ды
 
 л т сы у д а қы а ды
А
88
88
Р
Р
да
да
йын
йын
даң
даң
М
М
М
М
ғармашылық тап
«Бі
«Бі
рін
рін
ші рет
ші рет
даң
даң
дар.
дар.
А
А
А
тең
бат тық үдеріс
гия сы қан дай
лық тап
Н
600 л­ге дей 
жұ мыс жа сау
тең бол ған?
үдеріс к
-
дей ін
П
ПП
Сутектің ішкі
В
л­ден
Дж жұ мыс жа са ған
ішкі энергиясы
б
б
б
дей 
а
а
кі энергия өз
с
гия өзгерісінің мән
п
п
а
а
асс
б рақ
қа лып
ыы
та
ы
Все
учебники
Казахстана
на
OKULYK.KZ
*
Книга
предоставлена
исключительно
в
образовательных
целях
согласно
Приказа
Министра
образования
и
науки
Республики
Казахстан
от
17 
мая
2019 
года
№
217

89
§ 14. Жы лу про це сі нің қайт ым сыз ды ғы,
тер мо ди на ми ка ның екін ші за ңы
I Жы лу про цес те рі нің қайт ым сыз ды ғы.
Тер мо ди на ми ка ның екін ші за ңы 
Та би ғат та ғы көп те ген про цес тер қайтым сыз. 
Жы луберілу ке зін де энер гия қат ты қыз ды рыл ған 
де не ден азы рақ қыз ды рыл ған де не ге бе рі ле ді. 
Жер ге құ лайт ын де не нің ме ха ни ка лық энер гия сы 
іш кі энер гия ға ай на ла ды. Бұл про цес тер та би ғат та 
өз ді гі нен ке рі қайт пай ды, олар қайт ым сыз. Тер­
мо ди на ми ка ның екін ші за ңы жы лу про цес те рі нің 
ба ғы тын қа рас ты ра ды. Ол тә жі ри бе лер ге жә не 
та би ғат та бо лып жат қан құ бы лыс тар ға не гіз де ліп 
тұжырымдалған. Заң жы лу құ бы лыс та ры ның 
қайт ым сыз ды ғын жә не олар дың бір ба ғыт та 
жү ре ті нін білдіреді. Тер мо ди на ми ка ның екін ші 
за ңы ту ра лы ға лым дар жа са ған бір не ше анық та­
ма лар бар. Біз екі ға лым ның пі кі рі не тоқ талай ық. 
В.Том сон ның қо ры тын ды сы бой ын ша:
Же ке бө лі ніп алын ған энер гия кө зі нің 
сал қын дауы ның ар қа сын да үз дік сіз жұ-
мыс жа сау мүм кін емес.
Клау зиус тың анық та ма сы:
Тем пе ра ту ра сы тө мен де не ден тем-
пе ра ту ра сы жо ға ры де не ге жы лу бе рі луі 
мүм кін емес.
Том сон тұ жы рым да ған тер мо ди на ми ка ның 
екін ші за ңы бір ға на энер гия кө зі нен алын ған 
энер гия есе бі нен ме ха ни ка лық жұ мыс ат қа ра тын 
екін ші рет ті мәң гі қоз ғалт қыш жа сау мүм кін 
емес еке нін тү сін ді ре ді.
II Қа зір гі за ман фи зи ка сын да ғы тер мо ди на ми ка ның рө лі
Екін ші рет ті мәң гі қоз ғалт қыш жа сау мүм кін емес ті гі ту ра лы тұ жы рым 
жа са ған нан кей ін, 1852 жы лы В.Том сон Әлем нің «жы лу лық өлі мі» 
тұжырымдама сы на тоқ тал ды.
Кү­ті­ле­тін­нә­ти­же
а ра ра ты қып с д р
та б ат та ы қа
тым сы пр с т р д
ата ала сы дар
т р м д а м а ы
а ы т с д р
ала сы дар
т р м д а м а ы
а ы та б ат 
қ бы лыс та ры т с
д ру 
 па да ла а 
ала сы дар
Уиль м­ Том­сон,­ лорд­
Кель­вин­
­ ­бр -
тан­ ық­ ­ к­ ­не­ме­ а­н к
ер­мо­ ­на­м ­ка ­ ме­ а-
н ­ка ­ лект­ро­ ­на­м ­ка­ са-
ла­ла­рын­ а­ғы­ еңбектері­мен­
бел­і­лі ­ л­тео­р ­лық­бі­лім-
і­ прак­т ­ка­ а­ па ­ а­ла­ну­ ы­
а­мы­ту­ға­ л­кен­ лес­қос­қан ­
і­рін­ і­ тран­с­ат­лан­т ­ка­лық­
ка­бел ­ ер­ і­
р­і­ у­ ке­ ін­ е­
бас­ғы­лы­м ­ке­ңес­ і­бол­ған
ір­қа­тар­
л­ л­ е тін­
ас­пап­тар­ ы­қ ­рас­ты­рып­ ы-
ғар­ған

жүктеу/скачать 13,17 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: