Оқу құралы Қостанай 2016
жүктеу/скачать 368,75 Kb.
|
Суюндикова Ж.Т. Адам экологиясының негіздері
- Бұл бет үшін навигация:
- XVIII-XX ғ отбасыларда болған тарихи өзгеріс
| Ұрпақ тәрбиелеу. Кез-келген қоғамның негізгі мәселесінің бірі – өсіп келе жатқан ұрпақты жанын адалдыққа және отбасына деген махаббатын, өзінің әлеуметтік қауымдастығын, өзінің отанына деген құрмет пен ұлттың құндылықтарын сақтауға тәрбиелеу.
Көптеген жалпы жағдайда тәрбиелеу ата-ананың және мектептің әсері күнделікті және жоспарлауды көрсетеді. Тәрбиелеудің басты құралына жатады: үлкендердің жеке үлгісі (ата-ананың, ұстаздардың, үлкен туыстардың, таныстардың), сендіре білу, әділетті түрде талап қою немесе тыйым салу, оқыту. Біреуінің немесе бірнешеуінің болмауы толық емес отбасында қаралатындай кері күшке, тәрбиенің бұзылуына алып келуі мүмкін. Әлеуметтік психология және алдыңғы педагогтар келесі тәрбиелеу стратегиясын ұсынды. Балалық шағында бала еліктеуге бағытталған. Кейінірек, мектепке дейінгі кезеңде оны өзін жасаушы ретінде сездіріп үйрету, өзінің ойлағанын іске асыра алатындай. Мектеп кезінде отбасының, мектептің, мектептен тыс құрылымының көмегімен өзінің іс-әрекетін түсіну, оны сынай білу мен басқалардың іс-әрекетін ой елегінен өткізе біліп тәрбиелеу. Осының нәтижесінде бала өздігінен кез-келген сұраққа жауап іздейді, күшке сенбейді, ал логикаға сүйенеді. Әлбетте, мұның бәрі пайдакүнемдік қызметтер мен әлеуметтік өзара іс-әрекет дағдыларын дамытуда кезегін табу керек. Табиғатпен етене байланысқан этникалық топтарда ең маңызды рөлді адамдарды жастайынан табиғат ресурстарын қорғау, жазықсыздан аңдарды өлтірмеу т.с.с. үйрететін халық педагогикасы атқарады. Жоғарыда айтылғандар айрықша бейімделген экологиялық сана-сезім. Адам табиғатқа, өзінің бір бөлшегіне зиян келтірмейді. XVIII-XX ғ отбасыларда болған тарихи өзгеріс. Отбасының тарихи даму үрдісінде әлеуметтік өзгерістерге бейімдей, негізгі өзгеріске ұшырайды. Тиянақсыздық, ал кейде бұл өзгерістердің өзгеруі, сонымен қатар Ресейдегі үлкен халықтық әртүрлілігін алдын ала анықтайды және отбасы моделінің әртүрлі болуы, көпшілігі өтпелі мінезге ие. Қоғамның орнықты дамуынан (индустриализациялану, урбанизациялануы, әйелдердің эмансипациясы, отбасы сыртындағы өндірістің қызметтің араласуы, т.с.с.) дәстүрлі көпбалалы отбасылары қалалық, аз балалы, қағида іспеттес бір некедегі жұптан (анасы, әкесі) балалы немесе баласы жоқ отбасыларына өз орынын беріп отыр. Қазіргі уақытта отбасын құру үрдісі жаңа түрде жүріп жатыр: некеге тұру және некені бұзу қатынасы тіпті оңай, балалыболуы, балалардың ерте ата-ана шаңырағынан алыстауы және т.б. Отбасы тіршілігінің және өмірлік қағидалары сан алуан формада өсіп келеді, материалдық және «өмір сүруші» адамдардың мобильділігі, отбасылық рөлдер мен отбасы өнегесі ұсынысы өзгеріп барады. Осының нәтижесінде: Отбасының басқа құрылысы қалыптасады, оның тенденция нуклеаризациясынан бала санының аздығы айқын көп көрінеді. Жеке отбасы және оның мүшелеріне маңызды туыстық байланыстар азаяды. Отбасына деген қарым-қатынастың тәлім-тәрбиені реттейтін рөлі (дін, салт-дәстүр, әдет-ғұрып) өзгереді: ұлттық құндылықтар мен нормалар, кеңейтілген отбасыны қолдайтындар нормалармен және бірге сүрген өмірімен отбасы мүшелерінен туатын өмір көрінісін салыстырғанда мәндірек көрінеді. Ішкі отбасылық қарым-қатынаста эгатализациялаудың (теңдікті орнату) белсенді үрдісі қарастырылады. Қатты, авторитарлы отбасы құрылымнан ерлі-зайыптылардың демократиялық қарым қатынасына өтеді. Отбасындағы рөлдік қарым-қатынастар өзгереді: ер мен әйелдің бірін-бірі толықтырушылықтан, әрқайсысынан берілген функциялардың толықтырылуы кезінде отбасы ерлі-зайыптылардың өзара алмасушылыққа өтеді, онда өз араларындағы билік пен міндеттерін орықтырады. Кез-келген әлеуметтік үрдіс жақсы жағы секілді, жаман жаққа да негізделген. Некелі-отбасы қарым-қатынасының өзгеруі ажырасудың көп саны және толық емес отбасы, жастықтың, көптеген отбасылардың тәрбиенің төмендігі, белгілі аймақтардағы отбасылардың беделінің төмендігі, араздастық және отбасының белгілі бөлігінің берекесінің кетуімен жалғасады. Дәстүрлі қандас отбасылар қарым-қатынасының орнына, отбасылық құндылықтарының тұлғадан басым болу орнына отбасылық өмірдегі бәрінен бұрын экономикалық мақсаттар, тұлғалық өзімшілдікті жеңу келді. Отбасының үй шаруашылығы оның бөлінбейтін үй мен жұмыс орнына бөлек территориальдық және психологиялық межелеу келді. Қалаланған аймақтарда таза таратылған талап ететін отбасы типі алынады, ондағы ортақ отбасылық негізгі құндылықтар оның мүшелерінің жеке физиологиялық және психологиялық қажеттіліктерді қанағаттандыру.Отбасылық норманың қалыптасуы және отбасы мүшелерінің ролінің орындалуы отбасы мүшелерінің жыныстық, жастық, ішкі отбасылық шені арқылы сөзсіз байланысы, ал кезектес және олардың арасындағы белгілі теңсіздікпен бірге. Үйдегі, отбасындағы және жұмыстағы физикалық және психологиялық ажырату дереу алғашқы ішкі отбасылық қарым-қатынастың арасындағы қарама-қайшылықтың туындауын ескертті, бір жағынан әлемдегі қоршаған отбасының қарым-қатынасындағы басқамен ерекше қасиетінен айыру. Әке мен бала арасындағы кәсіби және әлеуметтік сабақтастық жоғалды. Оның орнына балалардың шыққан жерінен әлеуметтік жағдайға қатысты еркіндігі, сонымен қатар индивидтердің шығуы отбасы ішілік саланың жеке күштік есебінен келді. Үш немесе одан да көп ұрпақтың және үлкендерден тараған бірнеше бұтақты қосатын туыстық-отбасылық жүйе - некелік қатынастар, ерлі-зайыптылық ата-ананың туыстық қатынасынан биік болатын орталықсыздандырылған отбасына жолын береді және де ерлі-зайыптылықтың өзінде жеке, өзіндік қызығушылық басым болады. Күйеуінің қалауымен ажырасудың алмасуына, өте сирек жеке шиеленістен туындаған, ерлі-зайыптылардың психологиялық сәйкес келмеуі, содан кейін шектен тыс шыға алмайды. жүктеу/скачать 368,75 Kb. Достарыңызбен бөлісу:
|