Е с к е р т у   ш а р а л а р ы н а

ж атады .  Б ү л   ш аралар  бақты   ж обалау  ж әне  оты рғы зу 
кезікде ңолданы л ад ы .
Б елсенді  к у р е с к е
  б аң ты   су ар у ,  т ү т ін д е т у ,  гүлд еу 
кезеңін  кейін  ж ы л ж ы ту ,  ф изиологиялы ң  белсенді  зат- 
тар  ш аш у  ж атады .  К өктемгі  үсікке  қарсы   күрестің  ең 
кең  тараған  түрі  — 
т у т іп д е т у .
  Түтіндету  үш ін  түрлі 
ж анатын материалдарды жөне түтін табақш алары н пай- 
даланады.  Түтін пердесі топы раңта ж ы луды ң бөлінуіне 
кед ер гі  ж а с а й д ы ,  со н ы ң   н әт и ж е сін д е  с у ы қ т ы ң   беті 
қайтады .
Түтіндету  ауаны ң температурасы  1° градусңа төмен- 
дегенде  б астал ы п ,  к ү н   ш ы ғар  у аң ы тта  к ү ш ей тіл ед і. 
Сөйтіп  1,5-2 сағат бойы созылады. Түтіндету үш ін күзді 
күні дайы ндалған органикалы қ материалдар -  ш іріген 
сабан,  б ү таң ,  ш ө п ш ек ,  қ у р а й ,  ж а п ы р а қ ,  агаш   үгін - 
дісі  ж ағы л ад ы .  Ө йткені  оларды ң  тү тін і  ңою  болады. 
Б аң ты ң   әрбір  гектары н а  ж ел  ж ағы нан   бірдей  етіп  80- 
100  ү й ін д і  ү й іл ед і.  Әрбір  ү й ін д ін ің   асты ңғы   ж ағы н а 
тез ж анаты н материал салы нады . Олардың үстіне аздап 
топыраң сал ы н ад ы .  Ір і  б ақ  ш а р у а ш ы л ы ң т а р ы н д а   әр 
г е к т а р ғ а   2 0 -3 0   данадан  «Урожай»  типті  түтін  табаң- 
ш асы  қолдан ы лады .  Б а қ ты   үсіктен   сақтау  ти ім д ілігі 
түм андатқы ш   ңондырғылар,  АГ-УД-2  аэрозоль  генера- 
торын қолданы п түмандатса да  арта түседі.
Үсіктен сақтаудың сенімді де тиімді өдісі -  бақты суару. 
Бүл өдіс жеміс дақы лдары ны ң гүлдеуін 5-7 күн кідіртеді. 
Ерте  көктемде  жеміс  ағаш тарын  гүлдеу  алдында  бақты 
түтас  суарады.  Суару  топы рақты ң  ж ы лу  өткізгіш тігін, 
а у а н ы ң   ж е р   б е т ін д е гі  ң а б а т ы н ы ң   ы л ғ а л   с а қ т а у ы н  
үлғайтады .  К ейінгі ж ы лдары  ж аңбы рлаты п суару өдісі 
ң олдан ы лы п   ж ү р .  С уаруды ң  осы  өдісін  қолдан ған да 
судың тозаңданған там ш ы лары  гүлдің,  гүл тозаңы ны ң, 
түйіндер мен ж апы рақтарды ң бетіне қатады да, ж үқа мүз 
қабаты   пайда  болады.  Осы  мүз  қабаты   өсімдікті  ж ы лу 
сөулесінен  сақтай д ы .  Ж аң б ы р л ату   бүтақтардағы   мүз 
ерігенш е созылуы тиіс.
Ү с ік т ің   қ а у іп т і  сал д ар ы н ан   ж ем іс  а ға ш т а р ы н ы ң  
гүлдеу  м ерзім ін   ауы сты ру  ж олы м ен  де  сақтан уға  бо-
121

лады.  Б ұл м ақсат үш ін  селекциялы ң  ж үм ы сқа зор  мөн 
беріледі, кеш  гүлдейтін ж еміс дақы лдары ны ң сорттары 
ш ы ғар ы л ад ы .  С ү й екті  д аң ы л д ар д ы   (ө р ік ,  ш абдалы ) 
ж азд а  қы рңуды ң  пайдасы   зор.  Ж азд а  қ ы р ы қ қ а н   соң, 
бүтаңтарды ң ек ін ш і  толңы ны   өсіп  ш ы ғады .  Ж аң ад ан  
ш ы қ қан  бүтақтарда гүл бүрш іктерінің дифференциация- 
сы кеш  басталады , соған орай гүлді бүрш іктер көктемде
5-7 к ү н  кеш  гүлдейді.
Ж е м іс -ж и д е к   д а қ ы л д а р ы н ы ң   к ө б ісін   ж ә н д ік т е р , 
негізінен аралар тозаңдандырады. Ж ы л  сайын ж әндіктер 
тозаңдандыратын жеміс өсімдіктерінің 90 пайызына жуы- 
ғы н д а  бал  ар ал ар ы н ы ң   үлесі  бар.  А р ал ар д ы ң   ж ем іс- 
ж идек  даңы лдары н  тозаңданды руы   көбінесе  ауа  райы- 
на  да  байланы сты .  М ысалы,  ж ауы нды ,  ж елді,  салқы н 
немесе  суың  күндері  оларды ң  гүлдерді  тозаңдандыруы 
наш арлайды .  Соның салдары нан ж ем іс дақы лдары ны ң 
ө н ім іазаяд ы . 
-
А уа райы  ж аңсы  болса, баңтарды тозаңданды ру үш ін 
бал  ар ал ар ға  2-3  к ү н   к ер ек .  Гүлдер  гүлдеу  к езең ін ің  
а л ғ а ш қ ы   2-3  к ү н д е р і  ж а қ с ы   ү р ы ң т а н а д ы .  Т ағы   бір 
ескертетін ж ай т -  ж ем іс дақы лдары  өте көп гүлдегенде 
гүлдердің 5-10% -ы тозаңданғанның өзінде ңалы пты  өнім 
алуға  м үм кін дік  береді.  А ралар  омартадан  500-1000  м 
радиуста өте ж аңсы  ж үмы с істейді.  Ж ем іс дақы лдары н 
қалы пты   тозаңданды ру үш ін  2-4  га  ж ас  баңңа бір  ғана 
мыңты ара үясы , ал 1 га жеміс салып түрған баңңа 2-3 ара 
үясы  ңаж ет. Ж еміс дақы лдары  гүлдеп болған соң, аралар 
бақтан әкетілуі ти іс.
Ж ем іс даңы лдары ,  әсіресе  алм а  мол  гүлдеген  ж ы лы  
пластикалы ң заттар ды тиімсіз пайдаланады . Сондыңтан 
ағаш тарды ң өсуіне,  өніміне,  ж ем істердің сапасы на,  ке- 
лер  ж ы л  өнімі үш ін  гүл бүрш іктерін  салуы на кері өсер 
ете д і. Өнімді ңалыпты мөлшерге кел тіру үш ін ағаш тарды 
дүрыстап ңырңу ж әне гүлдер мен түйіндерді қолмен ж үлу 
әдісі ңолданы лады .

жүктеу/скачать 17,71 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: