Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

толық
еркіндік
береді
. 
Бұл
жоғарыда
аталған
кей
жүйелердегі
мұғалімнің
жетекшілігін
мойындамай
, 
білім
стандартынан
бас
тартудың
əлі
де
сақталуына
жол
қойып
отыр
. 
Осы
заманғы
кей
мектептер
тəжірибесінде
оқуды
ұйымдастырудың
басқа
да
формалары
қабылданған
. 
Батыс
елдерінде
шектері
 
нақтыланбаған
(
неградуированные
) 
сыныптар
сақталған
: 
кей
оқушы
бір
пəн
бойынша
жетінші
сынып
бағдарламасымен
оқыса
, 
қалған
пəндерден
алтыншы
не
бесінші
сыныптық
білім
алып
жүруі
мүмкін
. 
Жер
-
жерде
ашық
 
мектептер
 
ұйымдастыру
эксперименттеріде
жүріп
жатыр
. 
Оқу
мұндай
мектеп
жағдайында
қоры
бай
кітапханалар
, 
шеберханалар
орталықтарында
өткізіледі
, 
яғни
бұл
болашақта
“
мектеп
” 
деген
жүйенің
жалпы
керек
болмасына
мегзеп
тұр
. 
Оқу
ұжымдастырудың
ерекше
формасы
шомдыру
(
погружение
): 
оқушы
белгілі
уақыт
(
бір
не
екі
апта
) 
аралығында
бір
немесе
екі
пəнді
игерумен
ғана
айналысады
. 
Осыған
сəйкес
Вальдорф
мектептерінде
дəуірлер
 
бойынша
оқу
ұйымдастырылған
. 
Оқуды
ұйымдастыру
формалары
дамуының
қысқаша
тарихы
осылайша
. 
Жоғарыда
аталған
барша
жаппай
оқыту
формаларының
арасында
үлкен
тұрақтылығымен
сақталғаны
сынып
-
сабақтық
оқу
жүйесі
. 
Шынымен
де
, 
осы
оқу
формасы
педагогикалық
ой
мен
жаппай
мектеп
озық
тəжірибесінің
аса
құндылықты
жемісі
.
9.3. 
Оқу
 
процесін
 
ұйымдастыру
 
формалары
 
Оқу
процесі
əрқилы
ұйымдастырылуы
мүмкін
. 
Оның
ұйымдастырылу
формалары
да
сан
түрлі
: 
сабақ
(
дəстүрлі
түсінімде
), 
дəрісбаян
, 
семинар
, 
конференция
, 
зертхана
-
практикалық
дəріс
, 
практикум
, 
факультатив
, 
оқу
саяхаты
, 
курстық
жоба
, 
дипломдық
жоба
, 
өндірістік
практика
, 
өзіндік
үй
жұмысы
, 
кеңес
, 
емтихан
, 
сынақ
, 
пəн
үйірмесі
, 
шеберхана
, 
студия
, 
ғылыми
қоғам
, 
олимпиада
, 
конкурс
жəне
т
.
б
. 
Қазіргі
заманда
еліміз
мектептері
тəжірибесінде
оқушыларға
келелі
тəлім
-
тəрбие
берудің
бірден
-
бір
формасы
да
, 
құралы
да
– 
сабақ
өз
маңызын
жойған
емес
. 
Сабақ
 – 
оқу
процесін
ұйымдастырудың
ең
тиімді
формасы
. 
Бұл
оқу
барысында
педагог
дəл
белгіленген
уақыт
аралығында
оқушылардың
тұрақты
тобымен
(
сыныбымен
) 
шəкірттерге
игерілуі
тиіс
пəн
негіздерін
қабылдауына
тиімді
жағдайлар
жасап
, 
қажетті
жұмыс
түрлерін
, 
құрал
-
жабдықтары
мен
əдістерін
қолданып
, 
танымдық
жəне
басқа
да
іс
-
əрекеттерді
ұйымдастырады
, 
онымен
бірге
оқушыларды

тəрбиелеп
, 
олардың
шығармашыл
қабілеттері
мен
рухани
күштерінің
көзін
ашып
, 
жетілдіріп
, 
дамыта
түседі
. 
Əр
сабақ
негізгі
бірліктерден
құралады
.
Олар
– 
жаңа
материалды
түсіндіру
, 
бекіту
, 
қайталау
, 
білім
, 
ептілік
, 
дағдыларды
тексеру
. 
Бұлардың
əрбірі
мұғалім
мен
оқушының
қандай
да
өзіндік
сипатына
ие
іс
-
əрекетімен
ұштасады
. 
Аталған
бірліктер
сан
қилы
байланысқа
түсіп
, 
сабақ
құрылымының
, 
оның
кезеңдері
арасындағы
көптеген
сан
жəне
сападағы
көрініс
береді
. 
Сабақ
 
құрылымы
– 
бұл
белгілі
бірізділікті
жəне
өзара
қарым
-
қатынасқа
келген
дəріс
бірліктерінің
байланыс
тұтастығы
. 
Құрылым
əрқашан
дидактикалық
мақсатқа
, 
оқу
материалының
мазмұнына
, 
оқушылардың
жас
айырмашылықтары
мен
ұжым
сипатындағы
сынып
ерекшеліктеріне
тəуелді
. 
Сабақ
құрылымының
көптүрлілігі
сабақ
типтерінің
де
сан
алуандығына
жол
ашады
. 
Бүгінгі
дидактикада
сабақ
типтерінің
жалпылай
қабылданған
нақты
классификациясы
жоқ
. 
Мұның
басты
себебі
– 
сабақта
мұғалім
мен
оқушы
арасындағы
өзара
байланысқа
түсетін
ықпалдас
іс
-
əрекеттердің
алдын
ала
болжамға
келе
бермейтін
күрделілігі
мен
көп
тараптылығында
. 
Бүгінгі
дидактика
сабақ
типтерін
олардың
басты
сипатына
орай
төмендегіше
топтастырады
: 
дидактикалық
 
мақсаттарға
 
байланысты
 
сабақ
 
типтері
:
- 
жаңа
білім
материалын
хабарлау
; 
- 
білімді
бекіту
;
- 
ептіліктер
мен
дағдыларды
қалыптастырып
, 
бекіту
; 
- 
қорытындылау
; 
- 
білім
, 
ептілік
жəне
дағдыларды
тексеру
(
бақылау
) 
сабағы
. 
Оқу
 
дəрістерін
 
өткізу
 
тəсілі
 
бойынша
 
сабақ
 
типтері
: 
- 
оқу
саяхаттары
; 
- 
кино
-
теле
-
сабақтар
; 
- 
өзіндік
жұмыс
сабақтары
жəне
т
.
б
. 
Дəріс
 
бірліктерінің
 
басымдылығын
 
негізге
 
алған
 
арнайы
 
сабақ
 
типтері
: 
- 
жаңа
материалды
игеру
; 
- 
бекіту
; 
- 
қайталау
; 
- 
білімді
бақылау
, 
тексеру
. 
Егер
арнайы
сабақ
типтерінің
мақсаттары
мен
жұмыс
түрлері
не
олардың
элементтері
бір
дəрісте
тоғысатын
болса
, 
ондай
сабақты
аралас
 
сабақ
деп
атау
қабылданған
. 

Сабақтан
басқа
да
, 
жоғары
да
айтылғандай
, 
оқуды
ұйымдастырудың
əртүрлі
формасы
баршылық
. 
Солар
арасында
аса
ерекше
көзге
түсетіні
– 
дəрісбаян
(
лекция
).
Дəрісбаян
– 
оқу
процесінің
өзіндік
анайы
құрылымымен
танылған
тəлім
-
тəрбие
формасы
. 
Дəрістің
басынан
ақырына
дейін
оқытушы
жаңа
оқу
материалын
баяндап
, 
ұсынады
, 
ал
оқушылар
сол
материалды
белсенділікпен
қабылдайды
. 
Дəрісбаян
оқу
ақпаратын
ұсынудың
ең
тиімді
тəсіл
жолы
, 
себебі
оқу
материалы
қисыны
нақтыланған
формада
шоғырландырылып
беріледі
. 
Мұндай
сабақ
аяқ
асты
, 
суырып
салмалыққа
мүмкіндік
береді
, 
осыдан
дəріс
тыңдармандардың
белсенділік
көтеріңкілігіне
дем
беріп
, 
сабаққа
араласып
отыруына
қолдау
-
қуаттау
көрсетеді
, 
сонымен
бірге
оқу
процесіне
шығармашыл
сипат
ендіріп
, 
сабақ
ақпаратына
болған
қызығушылықты
арттырады
. 
Дидактикалық
мақсаттарына
жəне
оқу
процесіндегі
орнына
байланысты
дəрісбаян
: 
кіріспе
, 
айқындау
(
установочная
), 
ағымдық
, 
қорытындылау
жəне
шолу
- 
түрлерімен
ажыралады
. 
Оқу
дəрістерін
өткізу
əдіс
-
тəсілдеріне
орай
дəрісбаян
түрлері
төмендегідей
: 
- 
ақпараттық
 
дəрісбаян
– 
түсіндірме
-
көрнекілік
əдіспен
өткізілетін
дəстүрлі
, 
ежелден
келе
жатқан
оқу
түрі
; 
- 
проблемді
 
дəрісбаян
- 
оқу
материалының
ұсынылуы
шешімі
қажет
болған
сұрақтар
, 
мəселе
-
міндеттер
, 
жағдай
-
ситуациялар
қолданумен
өтілетін
оқу
формасы
. 
Таным
процесі
-
ғылыми
ізденіс
, 
диалог
, 
талдау
, 
əрқилы
көзқарастарды
салыстыру
жəне
т
.
б
. 
жолдармен
орындалатын
оқу
шарты
; 
- 
көрнекілі
 (
визуалды
) 
дəрісбаян
– 
оқу
материалын
техникалық
оқу
құралдарын
, 
аудио
, 
теледидар
қолдану
арқылы
, 
түсіндірме
бере
отырып
, 
оқыту
жүйесі
; 
- 
бинарлы
 
дəрісбаян
(
диалогты
дəрісбаян
) – 
оқу
материалын
екі
оқытушының
- 
бірі
ғалым
, 
екіншісі
– 
практик
немесе
екі
ғылыми
бағыт
өкілдерінің
сұхбаты
негізінде
жеткізу
формасы
; 
- 
шатастыру
 
дəрісбаяны
(
лекция
провокация
) –
мұндай
дəрістер
алдын
ала
жоспарланған
қателіктермен
беріледі
. 
Мұндағы
мақсат
–
оқушылар
ынтасына
дем
беріп
, 
ұсынылып
жатқан
материалға
бақылау
қоюға
жəне
көзделген
олқылықтарды
байқауға
үйрету
. 
Дəрісбаян
соңында
тыңдаушылар
білімі
сарапқа
салынып
, 
жіберілген
қателіктерге
талдау
беріледі
; 
- 
дəрісбаян
 –
конференция
– 
ғылыми
-
практикалық
сабақ
түрінде
күн
ілгері
белгіленген
, 
оқу
бағдарламасына
сəйкес
проблемалар
төңірегінде
баяндамалар
тыңдау
жолымен
өткізіледі
. 
Сабақ
аяғында
оқытушы
қорытынды
жасайды
, 
ақпаратты
толықтырады
əрі
нақтылайды
, 
негізгі
тұжырымдар
жасайды
; 

- 
Кеңес
 
дəрісбаяндар
«
сұрақ
-
жауап
» 
не
«
сұрақ
-
жауап
-
сөз
-
жарыс
» 
күйінде
материалды
оқушыға
жеткізу
формасы
; 
- 
Екеу
 
дəрісбаяны
(
лекции
вдвоем
)- 
бір
пəн
не
тақырып
бойынша
екі
маман
бір
уақытта
дəріс
жүргізеді
. 
Оқушылар
қатысына
орай
оқытушы
рейтингі
анықталады
. 
Дəрісбаян
түрлері
басқа
да
негіздемелер
бойынша
: 
- 
жалпы
 
мақсаттарына
байланысты
оқыту
-
ағарту
, 
үгіттік
, 
насихаттық
, 
тəрбиелік
, 
дамытушылық
дəрісбаяндары
ажыралады
; 
- 
мазмұны
 
бойынша
; 
академиялық
жəне
ғылыми
көпшілік
дəрісбаяндары
белгілі
; 
- 
ықпал
-
əсеріне
 
орай
: 
көңіл
-
күй
, 
түсінім
, 
иландыру
деңгейіндегі
дəрісбаяндар
қолданылуда
. 
Құрылымдық
жағынан
, 
əдетте
, 
дəрісбаян
үш
: 
кіріспе
, 
негізгі
жəне
қорытынды
– 
бөлімнен
тұрады
. 
Кіріспе
 
бөлімде
тақырып
нақтыланады
, 
жоспар
мен
міндеттер
таныстырылады
, 
негізгі
жəне
қосымша
əдебиеттер
көретіледі
, 
өтілген
материалдармен
байланыстар
түзіледі
, 
тақырыптың
теориялық
жəне
практикалық
маңызы
сипатталады
. 
Негізгі
 
бөлімде
проблема
мазмұны
ашылып
, 
өзекті
идеялар
мен
ұстанымдар
нақтыланады
, 
олар
арасындағы
байланыстар
, 
қатынастар
көрсетіліп
, 
құбылыстар
талданады
, 
қалыптасқан
тəжірибе
мен
ғылыми
зерттеулерге
баға
беріледі
, 
даму
болашағы
жөнінде
жол
- 
жоба
анықталады
. 
Қорытынды
 
бөлім
қызметтерінің
мəні
– 
мазмұн
нақтылы
үйретіліп
, 
негізгі
теориялық
көзқарастар
қысқаша
қайталанып
, 
жалпыланады
, 
қорытынды
ой
-
сөз
жүйесіне
келтіріліп
, 
сұрақтарға
жауаптар
беріледі
. 

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: