Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

кəсіби
(
аспирантура
жəне
докторантура
, 
курс
-
тар
, 
біліктілік
көтеру
жəне
қайта
дайындау
институттары
) 
білім
мекемелері
; 
- 
дамуында
ауытқуы
бар
оқушыларға
арналған
арнайы
(
түзету
–
коррекциялық
) 
оқу
мекемелері
; 
көруі
мүкісті
жəне
зағиптар
, 
естуі
мүкісті
жəне
кереңдер
, 
ақыл
- 
ес
дамуы
кемістер
, 
есі
ауысқандар
жəне
т
.
б
. 
мектептері
: 
- 
қосымша
білім
мектептері
: 
əн
-
күй
, 
өнер
, 
спорт
мектептері
, 
шығармашылық
орталықтары
, 
жас
техниктер
мен
туристер
станциялары
жəне
т
.
б
.; 
- 
жетім
балалар
мен
ата
-
ана
қарауынсыз
қалған
балаларға
арналған
мекемелер
: 
интернаттар
, 
балалар
үйі
; 
- 
білімдену
процесін
іске
асырушы
басқа
да
мекемелер
. 
Ұйымдасу
– 
құқықтық
формалары
бойынша
білім
мекемелері
мемлекеттік
, 
мунициалды
жəне
мемлекеттік
емес
(
жеке
меншік
, 
қоғамдық
мекемелер
мен
діни
ұжым
оқу
орындары
) 
болуы
мүмкін
. 
Жеке
тұлға
қажеттері
мен
мүмкіндіктерін
ескеруге
орай
əрқилы
білім
алу
формалары
: 
оқу
орнында
(
күндізгі
, 
күндізгі
-
сырттай
(
кешкі
), 
сырттай
оқу
формалары
), 
отбасылық
оқу
формасында
, 
өзіндік
оқу
, 
экстерін
оқуы
. 
ҚР
«
Білім
туралы
Заңына
» 
орай
білім
жүйесіне
оқу
мекемелері
мен
олардың
іске
асырып
баруы
тиіс
білімдік
бағдарламалар
жəне
стандарттар
кіреді
. 
Бағдарламалар
қажетті
деңгейдегі
жəне
бағыттағы
білім
мазмұнын
анықтайды
. 
Қазақстан
Республикасында
жалпы
білімдік
(
негізгі
жəне
қосымша
) 
жəне
кəсіптік
(
негізгі
жəне
қосымша
) 
болып
ажыралған
жалпы
білім
бағдарламалары
бойынша
оқу
, 
білім
процестері
жүргізіледі
.
Жалпы
білімдік
бағдарламалардың
міндеті
тұлғаның
жалпы
мəдениетін
қалыптастыру
, 
жеке
адамды
қоғам
өміріне
бейімдеу
, 
кəсіби
білім
бағдарламаларын
саналы
таңдау
мен
игеру
негіздерін
қалау
. 
Кəсіби
білім
бағдарламалары
кəсіби
жəне
жалпы
білімдік
деңгейлерді
бірізді
көтеру
міндеттерін
іске
асыруға
, 
белгілі
талаптарға
сəйкес
мамандар
дайындауға
бағытталады
. 
Осы
заманғы
білім
жүйесінің
аса
бір
көзге
түсетін
ерекшелігі
–
білім
жүйесін
басқарудың
мемлекеттік
формасының
мемлекеттік
– 
қоғамдық
формаға
біртіндеп
ауысуы
, 
мұндай
басқарымның
мəні
- 
білім
проблемасын
мемлекет
пен
қоғам
мүдделерін
үйлестіре
жасау
үшін
осы
екі
жүйенің
бірлікті
күш
- 
қуат
жұмсау
қажеттігі
.
Білімнің
мемлекеттік
сипатын
елде
ҚР
«
Білім
туралы
Заңына
» 
сай
жүріп
жатқан
білім
саласындағы
біртекті
мемлекеттік
саясат
айқындайды
. 
Оның
ұйымдасу
негізі
- 
нақты
уақытқа
арналған
жоғары
заң
шығарушы
билік
қабылдаған
білімді
дамытудың
мемлекеттік
бағдарламасы
. 
Бағдарлама
мазмұны
,
бір
жағынан
, 
мемлекеттік
саясаттың
жалпы
принциптерімен
анықталса
, 
екінші
жағынан
, 

замандық
бағыт
-
бағдар
жəне
болашақ
даму
жағдайларын
ескерумен
білім
жүйесіне
жасалатын
объектив
талдаулар
нəтижелерімен
белгіленеді
. 
Білім
кеңістігінде
мемлекет
саясатын
бірізді
асырып
бару
үшін
мемлекеттің
білім
басқару
-
республикалық
, 
облыстық
, 
аудандық
- 
органдары
түзіледі
. 
Елдегі
басқару
құрылымдары
- 
білім
жəне
ғылым
министрлігі
, 
облыстық
оқу
департаменттері
жəне
аудандық
оқу
бөлімдеріне
бөлінген
. 
Білім
жүйесін
басқарудың
мемлекеттік
органдары
құзырына
төмендегідей
міндеттер
жүктеледі
:
- 
білім
бағдарламалары
мен
стандарттарын
дайындау
, 
стандарттар
негізі
білім
бағдарламаларын
міндетті
білімнің
ең
аз
педагогикалық
ықшамдалған
(
минимум
) 
көлемін
, 
оқушыларға
арналған
оқу
жүктемесінің
ең
жоғары
(
максимум
) 
ауқымын
, 
түлектер
дайындығына
қойылатын
талаптарды
белгілейді
; 
- 
оқу
мекемелері
мен
оқушыларды
аккредитациялайды
жəне
аттестациялайды
;
- 
білімдік
құрылым
бірліктерін
қалыптастырады
; 
- 
білім
мекемелері
торабының
дамуын
қамтамасыз
етеді
жəне
болжастырады
; 
- 
білім
жүйесіндегі
бюджеттік
жəне
қаржылық
қызметтерде
ҚР
заңдарының
орындалуын
қадағалайды
.; 
- 
бүгінгі
таңда
білімді
басқару
жүйесі
бір
орталыққа
тəуелділігінен
босатылған
, 
яғни
республикалық
органдар
дамудың
стратегиялық
бағыттарын
береді
де
, 
ал
жергілікті
мекемелер
нақты
ұйымдастыру
, 
қаржылық
, 
мамандар
жəне
материалдық
қамтамасыз
ету
мəселелерін
шешеді
. 
Мемлекеттік
басқару
көздерімен
бірқатар
мұғалімдер
мен
оқушылар
ұжымдарының
өкілдері
, 
ата
-
аналар
мен
əлеумет
белсенділерінен
жасақталған
қоғамдық
басқару
органдары
да
жұмыс
алып
барады
.
4.4. 
Білім
- 
педагогикалық
 
процесс
 
Білім
–
бұл
мұғалім
мен
оқушының
субъектив
-
объектив
əрекет
жолдарымен
мақсатқа
жетуді
көздеген
педогогикалық
процесс
жүрісі
. 
Адамның
тұлғалық
дəрежеге
жетуі
оның
қоғам
мұраттарына
сай
қалыптасуы
педагогикалық
процестен
тыс
іске
асуы
мүмкін
емес
.
Педагогикалық
 
процесс
осыдан
білім
беру
, 
тəрбиелеу
жəне
дамыту
міндеттерін
шешуге
бағытталып
, 
арнайы
ұйымдастырылған
педагог
пен
тəрбиеленуші
арасындағы
өзара
ықпалды
қызметті
аңдатады
, 
яғни
педагогикалық
процесс
– 
бұл
 
анайы
 
тар
 
мағынадағы
 
оқу
 
мен
 
тəрбиенің
 
бірлігін
 
қамтамасыз
 
ету
 
жолымен
 
кең
 
мəндегі
 
тəрбиені
 
іске
 
асыруды
 
көздеген
 
біртұтас
 
процесс
. 

Мəндік
, 
мағыналық
тұрғыдан
педагогикалық
процесс
-
əлеуметтік
құбылыс
. 
Педагогикалық
процестің
басты
мақсаты
- 
қоғамның
əлеуметтік
тапсырысын
іске
асыру
, 
яғни
өздеріне
жүктелінген
міндеттерді
табысты
шеше
білетін
адамдардың
жан
-
жақты
дайындығын
қамтамасыз
ету
. 
Педагогикалық
процеске
əлеуметтік
тəжірибе
ұсынылады
, 
əрі
ол
белсенді
игеріліп
барады
,
бұл
мақсат
бағдарлы
ұйымдастырылған
іс
-
əрекеттер
жəрдемімен
, 
тəрбиелеуші
жəне
тəрбиеленушілер
қарым
-
қатынасымен
, 
шəкірттер
санасына
, 
еркі
мен
көңіл
-
күйіне
жүйелі
əсер
етумен
орындалып
жатады
. 
Педагогикалық
процестің
ең
алдымен
көзге
түсер
, 
тілге
алынар
бірліктері
- 
бұл
оқу
жəне
тəрбие
. 
Осылардың
арқасында
тұлғаның
білімділігі
, 
тəрбиелілігі
жəне
дамуындағы
іштей
өзгеріс
процестері
іске
асады
.
Өз
кезегінде
,
оқу
жəне
тəрбие
процестері
бір
-
біріне
ұштасқан
нақты
іс
-
əрекет
процестерінен
құралады
: 
оқу
-
оқыту
 
жəне
бұдан
туындайтын
өзіндік
 
тəрбие
.
Педагогикалық
процесс
атқаратын
қызметтер
түрі
: 
- 
ақпараттық
(
тəрбиеленушіні
сауаттандыру
); 
- 
тəрбиелік
(
тəрбиеленушінің
тұлғалық
өзгеріске
келуі
); 
- 
дамытушылық
(
тəрбиеленушінің
жан
-
жақты
кемелденуі
); 
- 
аксиологиялық
(
тəрбиеленушінің
құндылық
сезіну
бағдары
, 
заттар
мен
құбылыстарға
болған
қатынастарын
қалыптастыру
); 
- 
əлеуметті
икемдестіру
(
тəрбиеленушіні
нақты
өмір
жағдайларына
бейімдеу
). 
Педагогикалық
процестің
құрылымы
екі
тұрғыдан
қарастырылады
: 
1) 
педагогикалық
процеске
қатысушылардың
субъективті
құрамы
, 2) 
іс
-
əрекеттік
құрамы
.
Педагогикалық
процестің
субъекттері
- 
тəрбиеленуші
жəне
тəрбиелеушілер
. 
Бұлардың
құрамы
сан
қилы
. 
Мысалы
, 
тəрбиеленушілер
қатарында
алты
жастан
алпыс
жасқа
дейінгі
сəбилер
мен
қариялар
; 
ал
тəрбиелеушілер
сапында
ата
-
аналарды
, 
кəсіби
педагогтарды
тікелей
тəрбиеші
субъекттер
деп
білсек
, 
бұқаралық
ақпарат
құралдарын
, 
салт
-
дəстүр
, 
дін
, 
тіл
, 
табиғат
жəне
с
.
с
балаға
ықпал
жасайтын
барша
əлеуметтік
–
қоғамдық
құбылыстардың
бəрін
жанама
да
, 
тікелей
де
тəрбиеші
деп
танығанымыз
жөн
. 
Педагогикалық
процесс
субъекттерінің
өзара
байланысты
іс
-
əрекеттерінің
соңғы
нəтижесі
–
тəрбиеленушілердің
адамзат
жинақтаған
тəжірибені
игеруі
. 
Педагогикалық
процестің
іс
-
əрекеттік
 
 
(
процессуалды
) 
құрылымында
төмендегідей
бірліктер
ажыралады
: 
Педагогикалық
 
процесс
 
қозғалысы
(
динамика
) 
педагогикалық
 
процестегі
 
кейінгі
 
өзгерістердің

мөлшері
 
алдағы
 
кезеңдердің
 

өзгерістер
 
өлшеміне
 
тəуелді
. 
Қолға
түскен
жетістіктер
неғұрлым
жоғары
болса
, 
нəтиже
де
соғұрлым
салмақты
келеді
. 
Бұдан
шығатын
қорытынды
- 
педагогикалық
процесс
педагог
пен
тəрбиеленуші
арасындағы
дамып
барушы
ықпалдастық
ретінде
бірізді
«
сатылық
» 
сипатқа
ие
. 
Осы
заңдылық
салдары
: 
аралық
нəтижесі
жақсы
болған
оқушы
жалпы
жетістіктерінде
де
жоғарылау
көрсеткіштерге
ие
болады
; 
- 
педагогикалық
 
процесте
 
тұлғаның
 
дамуы
 
п
едагогикалық
процесс
, 
тұлға
дамуының
арқауы
. 
Тұлғаның
даму
қарқыны
мен
жетілген
деңгейі
нəсілділікке
, 
тəрбие
жəне
оқу
ортасына
, 
оқу
-
тəрбиелік
іс
-
əрекеттерге
жегілуіне
, 
қолданымдағы
педагогикалық
ықпал
жабдықтары
мен
тəсілдеріне
тəуелді
;
- 
оқу
-
тəрбие
 
процесін
 
басқару
 
педагогикалық
 
процестің
 
тиімділігі
тəрбиеленушілер
мен
тəрбиешілердің
арасындағы
кері
байланыстың
жеделдігіне
, 
сондай
-
ақ
тəрбиеленушілерге
жасалған
реттеуші
ықпал
əсердің
шамасы
, 
сипаты
жəне
негізділігіне
орайлас
келеді
; 
- 
ынталандыру
:
Педагогикалық
процестің
өнімді
болуы
оқу
-
тəрбие
қызметтерінің
ішкі
ықпалдарына
(
стимулдарына
) 
жəне
сыртқы
(
қоғамдық
, 
педагогикалық
, 
моральдық
, 
материалдық
) 
жəне
т
. 
б
. 
ықпалдардың
əсеріне
байланысты
болады
; 
- 
педагогикалық
 
процестегі
 
сезімдік
, 
логикалық
 
жəне
 
іс
-
тəжірибелік
 
элементердің
 
бірлігі
. 
Оқу
-
тəрбие
процесінің
тиімділігі
сезімдік
қабылдау
, 
қабылдағанды
қисынды
тоқу
, 
тоқығанды
іс
-
тəжірибеде
қолдана
білу
шарттарына
тəуелді
; 
- 
сыртқы
(
педагогикалық
) 
жəне
 
ішкі
(
танымдық
) 
іс
-
əрекеттің
 
бірлігі
. 
Педагогикалық
ықпал
нəтижелілігі
педагог
қызметінің
сапасына
қалай
байланысты
болса
, 
тəрбиеленушінің
өзіндік
оқу
танымдық
іс
-
əрекеттерінің
сапасына
да
соншалықты
тəуелді
келеді
; 
- 
педагогикалық
 
процестің
 
себептілік
 
негізінің
 
болуы
. 
Оқу
тəрбие
процесінің
жүрісі
мен
нəтижесін
алдын
ала
анықтап
отыратын
жағдаят
- 
қажеттілік
, 
сондай
-
ақ
тұлға
мен
қоғам
мүмкіндіктері
(
материалды
-
техикалық
, 
экономикалық
жəне
т
.
б
.), 
процестің
оқыту
, 
орындалу
(
моральдық
-
психологиялық
, 
санитар
-
гигиеналық
жəне
т
.
б
.) 
шарттары
.
Жоғарыда
аталған
жəне
басқа
да
заңдылықтар
негізінде
педагогикалық
 
процесс
 
принциптері
- (
яғни
, 
кейбір
ереже
, 
ұсыныстарға
орай
) 
нақтыланып
баратын
оқу
мен
тəрбиеге
бастау
, 
жетекші
талаптар
анықталады
(
оқу
мен
тəрбие
принциптері
кітаптың
келесі
бөлімінде
қарастырылады
). 
Қай
педагогикалық
процесс
болмасын
, -
өз
дамуының
белгілі
бір
ізділігіне
сəйкес
кезеңдерге
бөлінеді
. 
Олар
: 
- 
дайындық
кезеңі
, 
- 
орындау
(
негізгі
) 
кезеңі
; 
- 
нəтижелер
талдауы
(
қорытынды
) 
кезеңі
. 

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: