Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

жинақтаған
білімі
, 
ептілігі
, 
ойлау
тəсілдеріне
сəйкес
келген
дүниені
ғана
түсіне
алады
.
 
 
Түсініктілік
принципін
 
іске
асыруда
қажет
, 
өз
уақытында
Я
.
А
.
Коменский
өрнектеген
классикалық
ережелер
: 
жеңілден
-
қиынға
, 
белгіліден
-
белгісізге
, 
қарапайымнан
-
күрделіге
өту
. 
Қазіргі
заман
оқу
теориясы
мен
практикасы
түсінімін
оқытуда
міндетті
болған
ережелер
тізімін
кеңейте
түсті
: 
- 
өтілуге
тиіс
материалдардың
бəрі
əр
жас
қабылдауына
сəйкес
реттестіріліп
, 
ұсынылуы
тиіс
; 
- 
оқушы
санасы
қандай
да
пəнді
қабылдауға
дайын
болуы
қажет
екендігін
ұмытпау
; 
- 
оқыту
барысында
балалардың
табиғи
мүмкіндіктерін
, 
олардың
дайындығы
мен
даму
деңгейін
арқау
ету
, 
балалардың
өмір
тəжірибесін
, 
қызығуларын
, 
бейімділігін
, 
даму
ерекшеліктерін
зерттеу
жəне
оқытуда
ескеру
; 
- 
оқу
мазмұны
жəне
тəсілдері
балалар
дамуынан
бір
шама
алда
жүретіндей
болсын
; 
- 
оқушылардың
əртүрлі
топтарындағы
оқу
ерекшеліктерін
назарға
алу
. 
Бір
текті
мүмкіндіктері
бар
балаларды
жіктеулі
топтауға
біріктіру
; 
- 
оқу
процесін
тиімді
қарқында
жүргізу
, 
бірақ
күшті
оқушыларды
аяқтан
тартпайтындай
, 
сонымен
бірге
орташа
жəне
үлгерімі
төмен
оқушылардың
дамуына
тиімді
ықпал
жасайтындай
етіп
ұйымдастыру
; 
- 
оқу
жұмысы
белгілі
дəрежеде
күш
салуды
қажет
етеді
. 
Олай
болмаса
, 
балалар
жұмыс
орындауға
дағдылана
алмайды
. 
Оқушылар
əрдайым
өз
мүмкіндіктерінен
төмен
оқу
қарқынын
қалайды
. 
Осыны
ескерумен
мұғалім
əр
оқу
ситуациясына
сəйкес
оқу
желісін
тиянақты
əрі
нақты
белгілеп
барғаны
жөн
; 
- 
педагогиканың
жəне
психологияның
жаңа
жетістіктерін
пайдалану
: 
нақты
білімдер
мен
ептіліктерді
кіші
көлемдегі
материалдар
жəрдемімен
қалыптастырып
бару
, 
ал
қорытынды
білімдерді
қалыптастыруда
– 
іріленген
білім
блоктарын
пайдалану
; 
- 
сабақ
барысында
ұқсастықты
, 
салыстыруды
, 
беттестіруді
, 
қайшылықтарды
кең
қолдану
, 
жаңа
жəне
күрделі
материалды
өтуде
күшті
оқушыларды
қатыстыру
, 
ал
бекіту
жұмыстарына
- 
орташа
жəне
төмен
оқушыларды
тарту
; 
- 
жаңа
ұғымды
енгізу
бір
сабақтың
танымдық
міндеттерімен
ғана
байланыстырылмай
, 
бүкіл
өтілген
оқу
жүйесіне
негізделуі
тиіс
. 
Ғылымилық
 
принциптің
 
талабы
– 
оқушылар
игеруіне
ғылым
тарапынан
анықталған
білімдерді
ұсыну
. 
Мектептік
білімденудің
де
міндеті
осы
ғылыми
білімдерді
игертуге
бағытталған
. 
Оқудың
ғылымилығы
ең
алдымен
мектеп
білімінің
мазмұнына
жəне
оны
қалыптастыру
принциптерін
қатаң
ұстануына
; 
мұғалімдердің

мазмұнды
толық
іске
асыра
алуына
тəуелді
; 
қабылданған
білімдердің
ғылымдық
сипаты
оқу
жоспарларында
, 
бағдарламаларында
өрнектелген
, 
пəн
аралық
байланыстарда
іске
асып
барады
. 
Озат
дидактикалық
жүйелер
практикасы
бұл
принципті
жүзеге
келтіретін
бірнеше
ережелерді
пайда
еткен
: 
- 
оқуды
педагогика
,
психология
, 
əдістеме
, 
педагогикалық
тəжірибенің
жаңа
жетістіктері
негізінде
жүргізу
, 
оқу
процесіне
педагогикалық
еңбекті
ғылыми
тұрғыдан
ұйымдастырудың
жаңа
тəсілдерін
ендіру
; 
- 
оқу
дидактикасы
мен
психологияның
соңғы
жаңалықтарын
ескерумен
индуктивті
оқыту
логикасын
ғана
емес
, 
сондай
-
ақ
дедуктивті
оқу
əдісін
де
орынды
пайдалану
, 
дерексізденген
(
абстракция
) 
түсініктерді
қолданудан
тартынбау
, 
себебі
бұл
нақты
құбылыстардың
тереңдегі
мəн
-
мағынасын
түсінуге
жəрдемін
береді
. 
Бірақ
мектеп
курсы
шеңберінде
толық
түсінік
берілмеген
абстракцияларды
қолданудан
аулақ
болыңыз
; 
- 
əрқандай
жаңа
енгізілген
ғылыми
ұғым
, 
түсінікті
жүйелі
қайталап
отыру
, 
пəнді
оқыту
барысында
қолданып
, 
пайдалану
, 
себебі
жаттықтырылмаған
білімдер
тез
ұмытылады
; 
- 
ғылыми
таным
əдісін
пайдаланумен
, 
оқушылардың
ойлау
қабілетін
дамыту
, 
балаларды
ізденіс
, 
шығармашыл
жұмыстарға
қосып
отыру
; 
- 
жаңа
идеялар
қабылдауды
бір
сəттік
міндет
деп
білмеу
– 
əрбір
құбылысты
жаңадан
түзіліп
жатқан
жан
-
жақты
байланыстары
жəне
қатынастары
аумағында
қарастыра
талдау
; 
- 
оқушыларды
атақты
ғалымдардың
өмірбаяндарымен
таныстыру
мүмкіндіктерін
қолдан
шығармау
, 
олар
енгізген
ғылым
жаңалықтарын
шəкірттерге
кең
жария
ету
; 
- 
жаңа
ғылыми
терминологияны
қолдану
, 
ескірген
терминдерден
сақ
болу
, 
оқушыларға
жаңа
жетістіктердің
негізгі
идеяларын
ашып
, 
ұсыну
, 
оларды
жаңа
ақпараттарға
ден
қоюға
үйрету
, 
жаңа
мəселелерді
ұжым
болып
талқылауды
қолдап
қуаттау
; 
- 
балалардың
зерттеу
жұмыстарына
қолдау
көрсету
. 
Оларды
мүмкін
болған
жағдайларды
пайдаланып
, 
ғылыми
-
тəжірибе
жұмыстарының
негіздерімен
таныстыру
, 
шығармашылықты
қажет
еткен
мəселелерді
шешуде
алгоритмдерді
пайдалануға
жаттықтыру
, 
проблемалармен
айналысудың
сензитивтік
(
жас
сатысы
) 
кезеңдерін
есіңізде
ұстау
; 
- 
танымдық
қызметтен
оқушыға
жаңалық
ашу
, 
табысқа
жету
, 
қанағат
табу
сезімдеріне
бөленуге
мүмкіндік
беру
. 
Ұнамды
 
көңіл
-
күй
 
сақтау
 
принципі
бала
табиғатының
дамуы
мен
оның
іс
-
əрекетіне
байланысты
туындайды
. 
Ұнамды
көңіл
-
күйден
адам
жаны
нəр
алады
, 
ой
өрісі
сəуелелене
түседі
, 
оқу
жеңіл
, 
жылдам
жəне

жағымды
сезіммен
қабылданады
. 
Егер
оқушының
кітап
оқуға
зауқы
болмаса
, 
оны
ауыр
да
азапты
еңбек
сипатында
қабылдаса
, 
одан
табысты
нəтиже
күтудің
өзі
бей
-
берекетсіз
іс
. 
Сондықтан
да
, 
оқу
баланың
ұнамды
көңіл
-
күйін
көтеріп
, 
оны
қуанышты
оқиға
ретінде
қабылданатын
дəріс
жұмысына
дайындау
қажет
. 
Ұнамды
қатынас
болмаған
жерде
оқу
процесі
өз
ықпалын
жояды
. 
Ықыласы
болмаған
адамды
оқыту
– 
бос
əурешілік
. 
Көңілін
қорқыныш
, 
өшпенділік
, 
жек
көрушілік
жайлаған
баланы
оқыту
оның
санасына
шынайы
болмыс
деректерін
зорлап
ендірумен
бірдей
. 
Мұндай
жолмен
қабылданған
білім
ұзаққа
бармай
ұмытылады
, 
одан
келер
пайда
болымсыз
. 
Сондықтан
педагогтар
бар
шеберлігін
қосып
, 
мектеп
оқу
еңбегі
мен
білім
тартымдылығын
көтеруге
ат
салысады
. 
Бала
жанын
сенім
шуағымен
жылытып
, 
оның
алғашқы
қадамдарына
қолдау
көрсетеді
. 
Мектеп
өмірін
мұғалімдер
жарқын
да
қызықты
істер
, 
оқиғалармен
толтырып
, 
олардың
бəрі
балалық
шақтың
балдəурені
секілді
оқушы
есінде
ұзаққа
сақталуына
негіз
қалайды
. 
Оқудың
көңіл
-
күй
принципінің
талаптары
осы
. 
Ал
бұл
талаптарды
іске
асыруда
мұғалімнің
міндеттері
:
- 
əр
сабаққа
дайындалу
барысында
оқушылардың
ұнамды
көңіл
-
күйін
қалыптастыру
мен
қолдау
жолдарын
ойластыру
. 
Алдағы
оқу
жұмысы
неғұрлым
зеріктіргендей
əрқилы
болса
, 
оқу
материалы
неғұрлым
құрғақ
əрі
абстракт
келсе
, 
ұнамды
эмоциялар
пайда
етудің
барша
мүмкіндіктерін
іздестіріп
бағу
; 
- 
сынып
босағасын
көңіл
жадыратар
кейіппен
аттап
, 
балалармен
əзілдесе
, 
оларды
жігерлендіре
сөз
тауып
, 
сабақты
бастау
; 
- 
демократиялық
қарым
-
қатынас
стилін
ғана
ұстану
; 
- 
балалар
болмысына
, 
олардың
істеріне
қызыға
қатынас
жасап
, 
араласып
бару
; 
- 
сыныпта
қапелімде
болып
қалатын
дау
-
дамайды
əрқашан
сабырлы
, 
айқайсыз
, 
тұрпайы
жəне
намысқа
тиер
сөздерсіз
шешу
; 
- 
күдер
үзгендей
əрі
қиын
жағдайлардан
шығу
үшін
орайы
келген
əзіл
-
қалжыңды
пайдалану
; 
- 
оқуды
əсем
, 
бейнелі
, 
көңілді
өткізілуі
үшін
оқу
процесін
танымдық
ойындар
, 
жарыстар
, 
конкурстар
мен
сайыстарға
толтыра
жүргізу
; 
- 
кіші
оқушының
ойлауын
оның
сезімдері
мен
толғаныстарынан
ажыратпау
: 
оқу
-
тəрбие
процесінің
эмоционал
көрікті
болу
қажеттігі
- 
бала
ойының
даму
заңдылықтарынан
туындаған
талап
; 
- 
əрдайымғы
көңіл
-
күй
көтеретіндей
сəттерден
ұнамды
эмоционал
қалыпта
өтетін
тұрақты
кейіп
жағдайларына
өту
; 

- 
оқу
материалдары
, 
оқу
əдістері
мен
танымдық
еңбек
ұйымдастыру
формаларының
эмоционалдық
молшылығын
пайдалану
. 

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: