Оқулық Алматы : «Нұр пресс»

Жеке
(
нақты
) 
заңдылықтар
оқу
жүйесінің
кейбір
тараптарына
орай
іске
қосылады
. 
Оқу
процесінің
жеке
(
нақты
) 
заңдылықтары
: 
- 
дидактиканың
 
тек
 
өзіне
 
тəн
(
оқу
нəтижесі
қолданылған
оқу
əдістері
мен
құрал
-
жабдықтарына
, 
оқытушының
кəсіби
шеберлігіне
жəне
т
.
б
. 
байланысты
); 
- 
таным
 
теориясына
(
гносеологиялық
) 
сай
(
оқу
нəтижесі
оқушылардың
танымдық
белсенділігіне
, 
ептілігіне
жəне
оқуды
қажетсінуіне
, 
т
.
б
. 
тəуелді
); 
- 
психологиялы
?
(
оқу
нəтижесі
шəкірттердің
оқу
-
үйрену
мүмкіндіктеріне
, 
зейін
деңгейі
мен
тұрақтануына
, 
ой
-
ақыл
ерекшеліктеріне
жəне
т
.
б
. 
байланысты
); 
- 
əлеуметтік
(
жеке
адамның
дамуы
төңірегіндегі
басқа
адамдармен
тікелей
не
жанама
қарым
-
қатынасына
, 
қоршаған
ортаның
ақыл
-
парасат
дəрежесіне
, 
мұғалімнің
оқушымен
қатынас
жасау
стиліне
жəне
т
.
б
. 
тəуелді
); 
- 
ұйымдастырушылық
(
оқу
процесінің
тиімділігі
оның
ұйымдастырылу
дəрежесіне
, 
сол
процестің
оқушыда
оқуға
болған
ынтаны
, 
қажеттікті
тəрбиелеуге
бағытталуына
, 
таным
қызығушылығын
қалыптастыруына
, 
қанағаттану
лəззатына
бөлеп
, 
танымдық
белсенділікті
қанаттандыруына
жəне
т
.
б
. 
тікелей
байланысты
); 
Оқу
заңдылықтарының
нақты
көріністері
принциптерде
жəне
оларға
орай
қабылданған
ережелерде
байқалады
.
Ережелер
мұғалімге
қандай
да
бір
жағдайларда
нақты
əрекеттерді
жасауға
сілтеме
беріп
, 
белгілі
бір
талаптарды
орындауға
бағыттайды
. 
Ал
бұл
нұсқаулардың
қалай
орындалуы
мұғалімге
тəуелді
. 
Мысалы
, 
оқушы
сабақ
басына
кешігіп
, 
сыныпқа
қоңыраудан
соң
кіріп
келді
. 
Мұндай
жағдайда
мұғалім
ережеге
сай
оқушыға
қандай
да
ықпалды
əрекет
жасауы
қажет
, 
себебі
тəртіп
бұзу
ескерусіз
қалмауы
тиіс
. 
Ал
бұл
ескерту
қалай
орындалады
- 
оның
жолы
бүтіндей
жəне
толығымен
нақты
ситуацияға
, 
оқушы
тұлғасына
, 
мектепте
қабылданған
тəртіптерге
, 
қалыптасқан
қатынастарға
жəне
көптеген
басқа
да
себептерге
байланысты
. 
6.3. 
Принциптер
 
жəне
 
оларға
 
байланысты
 
оқу
 
ережелері
 
Оқудың
дəстүрлі
теориясында
аса
танымал
болғандары
келесі
дидактикалық
принциптер
: 
саналылық
жəне
белсенділік
, 
көрнекілілікпен
оқыту
, 
жүйелілік
жəне
бірізділік
, 
беріктік
, 
түсініктілік
, 
ғылымилық
, 
көңіл
-
күй
ескеру
, 
теория
мен
практиканы
байланыстыру
. 
Саналылық
 
жəне
 
белсенділік
принципі
негізінде
ғылым
тарапынан
анықталған
заңдылық
тұжырымдары
жатыр
. 
Білім
мəні
оқушының
өз
ақыл
-
ой
белсенділігі
арқасында
игерілген
терең
де
əрі
өз
бетінше
ұғынылған
білімдерден
құралады
. 
Білімдерді
саналы
игеру
бірнеше

шарттар
мен
жағдаяттарға
тəуелді
: 
оқу
мотивтері
, 
оқушылардың
танымдық
белсенділігінің
деңгейі
мен
сипаты
, 
танымдық
іс
-
əрекетті
басқару
жəне
оқу
тəрбие
процесін
ұйымдастыру
, 
мұғалім
қолданған
əдістер
мен
оқу
жабдықтары
жəне
т
.
б
. 
Оқушының
өзіндік
таным
белсенділігі
оқудың
маңызды
жағдаятының
бірі
есептеледі
, 
ол
оқу
материалын
терең
əрі
берік
игеруде
пəрменді
ықпал
жасайды
. 
Оқудың
саналылық
жəне
белсенділік
принципін
іске
асыру
барысында
келесі
маңызды
оқу
ережелері
сақталуы
тиіс
: 
- 
алдағы
жұмыстың
мақсаттары
мен
міндеттерін
анық
түсіну
- 
саналы
оқудың
қажетті
шарты
: 
оларды
оқушыларға
көрсету
маңызы
мен
мəнін
түсіндіру
,
болашақтағы
қажетін
бала
санасына
жеткізе
білу
; 
- 
оқыту
барысында
оқушы
не
, 
неліктен
жəне
қалай
істеу
керектігін
түсінуі
, 
сонымен
оқу
жұмыстарын
қарадүрсін
орындамай
, 
алдын
-
ала
олардың
терең
мəн
, 
мағынасын
ұғынуы
; 
- 
оқу
барысында
танымдық
іс
-
əрекеттің
барша
түрлері
мен
формаларын
пайдалану
, 
талдауды
біріктіру
тəсілімен
, 
индукцияны
дедукциямен
салыстыруды
қарама
-
қарсы
қоя
, 
біріктіру
, 
сəйкестікті
жиі
пайдалану
, 
балалардың
жасы
кіші
болса
, 
индукция
тəсілін
жиі
қолдану
; 
- 
оқушылар
əр
сөздің
, 
сөйлемнің
, 
ұғымның
мəн
-
мағынасын
түсінуі
; 
оларды
қолдануда
оқушылардың
өтілген
білімдері
мен
тəжірибесіне
сүйену
, 
бейнелі
салыстыруларды
пайдалану
, 
мəн
-
мағынасы
жете
ашылуы
мүмкін
болмаған
ұғымдарды
сабақта
қолданудан
аулақ
болу
; 
- 
балалардың
бірін
-
бірі
оқыту
мүмкіндіктерін
пайдалану
, 
дұрыс
шешім
табудың
ұжымдық
формаларын
дамытуға
қажет
жағдайларды
қамтамасыз
ету
, 
мұғалімнің
түсіндірмесінен
гөрі
, 
қасында
бірге
отырған
жолдасының
əңгімелеп
бергені
тиімді
де
, 
əрі
жеңіл
, 
сондықтан
сыныптағы
үздік
оқушылар
қолынан
келетін
оқу
істерін
өз
міндетіне
алуы
, 
бала
белсенділігін
тəрбиелеуде
уақытты
да
, 
күш
-
қуатты
да
аянбау
. 
Есте
болсын
, 
бүгінгі
белсенді
оқушы
қоғамның
ертеңгі
белсенді
мүшесі
; 
- 
оқушыларға
белгісіз
мəліметтерді
бұрынғы
белгілілерімен
логикалы
ұштастыру
: 
игерілген
мен
игеріліп
жатқан
білімдердің
арасында
логикалы
байланыс
болмаса
, 
саналы
оқу
да
болмайды
. 
- 
Есте
болсын
, 
оқудағы
басты
нəрсе
–
оқытылып
жатқан
пəн
емес
, 
ол
мұғалім
тəрбиесімен
қалыптасып
жатқан
тұлға
. 
Оқушыны
пəнге
қосалқы
элемент
болмайтындай
етіп
оқыту
əрі
тəрбиелеу
, 
керісінше
, 
оқушыны
сол
пəнді
мұғаліммен
бірге
белсенді
игеретін
субъект
дəрежесінде
тану
. 
Тұлғаны
қалыптастыратын
пəн
емес
, 
пəнді
оқытумен
байланысқан
мұғалімнің
өз
əрекет
-
қимылы
. 
- 
оқушының
бақылайтын
деректері
мен
игерген
білімдері
арасындағы
айырмашылықтарды
тауып
жəне
оларды
түсіндіруді
талап
ететін
жағдайлар
жасау
; 

- 
егер
əр
ереже
тиімді
сандағы
мысалдармен
қамтамасыз
етілсе
жəне
сол
ережелердің
қолдану
ауқымы
қаншалықты
кең
екендігін
оқушы
түсінсе
, 
оқу
табысы
соғұрлым
жоғары
болады
. 
- 
игеріліп
жатқан
материалдардағы
басты
жəне
екінші
дəрежелі
ақпараттарды
табуға
жəне
ажыратуға
үйрету
. 
Оқушыны
ең
алдымен
өзекті
проблемаларды
түсініп
, 
игеретін
дəрежеге
жеткізу
. 
Сабақта
келтіретін
дерек
жəне
мысалдардың
негізгі
мəселе
мəнін
көлеңкелеп
тастамауы
.

жүктеу/скачать 1,76 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: