10.3 Мектепке дейінгі білім беру мекемесіндегі дамытушы
ортаның негізгі сипаттары
Заманауи мектепке дейін білім беру мекемесі, егер олар бұл сатыда мамандардың жұмысын реттейтін негізгі нормативтік құжаттарға қайшы келмесе, білім беру бағдарламаларын таңдауда, балаларды дамыту жағдайын жасағуда ерікті. Сонымен бірге балалардың сапалы білімге құқығын қамтамасыз ету үшін дамытушы ортаның негізгі сипаттарын анықтау қажет, олар мектепке дейінгі мекеменің педагогикалық ұжымының жеке даралығына және оны «идеалды» мектепке дейінгі мекеме деген түсінікке қарамастан қарастырылуы керек.
М. Н. Полякова «Балалық шақ» бағдарламасын жасаушылар тұрғысынан мынадай сипаттарды бөліп көрсетеді.
Жағдайдың жайлылығы мен қауіпсіздігі. Қамтамасыз ету жолдары: үй жағдайының тиімділігі; балалардың белсенділігі аумақтарының арасындағы шекараны болдырмау (ойын, оқу, театралдық); кеңістікті балалардың өзінің өзгерту мүмкіндігі; баланың іс-әрекет үшін орын таңдау мүмкіндігі; орынды түрлі жарықпен безендіру; жайлы орналасу үшін кілем жапқыштардың болуы және дыбысты сіңіру; балалардың басқа бөлмелерде өздігінен жұмыс жасауы үшін орын дайындау (ұйықтайтын бөлмеде, қабылдау бөлмесінде, студияларда, кітапханада).
Сенсорлық әсерлердің байлығын қамтамасыз ету. Қамтамасыз ету жолдары: түстің, түрдің, шамасының,
материалының көптүрлілігін бейнелейтін заттарды іріктеу. Бұл контексте тұрмыстық заттар, табиғи заттар, жай материал, ойын үшін табиғи заттар, костюмдер, түрлі бағыттағы конструкторлар болуы керек.
Мектеп жасына дейінгі балалардың өзіндік даралық іс-әрекетін қамтамасыз ету. Қамтамасыз ету жолдары: кеңістікті баланың ортаға кіруіне мүмкіндік беретін арнайы іріктелген материалмен толтыру, әртүрлі әрекетті, материалдарды таңдау, қызықты объектінің айналасына басқа балалармен және педагогпен бірігу. Мұның нәтижесі іспен шұғылданғандық, берілгендік, ұйымдасқандық, шығармашылдық атмосферасын туғызу.
Зерттеу, үйрету мүмкіндіктерін қамтамасыз ету. Қамтамасыз ету жолдары: заттармен эксперимент жасау үшін, өз бетімен және педагогтың жетекшілігімен тәжірибе қою үшін жағдай жасау, осылар арқылы әртүрлі жағдайда заттардың қасиеттерін, сапасын, ерекшеліктерін танып білу; орта объектілерінің ішіндегі және инициативаны дамытушы проблемалық элементтердің болуы, таным процестері, шығармашылық іс-әрекет тәжірибесі.
