Оқулық Алматы, 012 Əож 528(075. 8) Кбж 26. 12я73 т 53
Ұсақ масштабты карталардан қисық сызықтардың
жүктеу/скачать 11,51 Mb. Pdf көрінісі
|
tokpanov-kartografia
| Ұсақ масштабты карталардан қисық сызықтардың
ұзындықтарын анықтау . Өзен, жол, шекара сияқты қисық сызықтардың ұзындықтардын төменде көрсетілген бірнеше əдістердің көмегімен анықталады: 1. Сызықтың екі жағында курвиметрдің немесе арақашықтығы ауысып отыратын микроциркульдың көмегімен өлшеп орташа нəтижесін алу. Курвиметрмен немесе штангециркульмен қисық сызықтардың ұзындығын үш рет өлшеп алып шыққан сандарды бір-біріне қосып жиынтығын үшке бөледі. 2. Ұзындығы 15-20 см-ден аспайтын салыстырмалы түрде қысқа қисық сызықтарды өлшеудің тиімді əдісі циркульды аттатқан сайын қисық сызықтың арақашықтықтары өлшенетін бөліктерінің аралықтарын біртіндеп арттырып отыру қажет. Бұл əдісте циркульдің аяқтарын аттатқанда жəне есептегенде қателіктер кетпейді. 3. Қисық сызықтар желісін есептегенде мөлдір каль- ка қағазына 2-4мм тең бұрышты торлар жүргізілген шаршы- лы полеткалар қолданылады. Полетка картаға бір рет қойылып шаршының тік жəне көлденең сызықтары қанша рет қилысатын саны жылдам есептелінеді. Екінші рет өлшеу полетканы 45° бұрғанда шаршының тік жəне көлденең сызықтарының қилысы п 1 қайта есептелінеді. Формула бойынша қисық сызықтар желісі төмендегі формула бойынша есептелінеді. ∑ е= ⎟ ⎠ ⎞ ⎜ ⎝ ⎛ + 2 4 1 n n d π . Мысалы, 1:1 000 000 масштабты Алматы облысының картасындағы теміржол торларының жиілігін п =83 . шаршының жақтары 4см масштабы бойынша 1см=10 шақырым. Формулаға қоя отырып теміржолдың ұзындығын есептеп шығарамыз. 2 1 n n + =84 189 ∑ е= 3.14 4 . 10 . 84=659,4 шақырым Көлемді өлшеу табиғаттағы заттардың балансын оқып-үй ре- ну олардың көлемін өлшеу мен тығыз байланысты. Мысалы, 1см геоморфологияда ығыстырылып, бір жерден екінші жерге тасы- малданған тау жыныстарының көлемі, климатологияда жау ған жауын-шашынның, гидрологияда зерттелетін аумақтан ағып өте - тін судың, мұздықтардың, қар жамылғысының көлемі анық та лады. Изосызықтармен кескінделген географиялық нысандардың көлемін анықтау қиындық тудырмайды. V көлем жазықтық қимасының аралығын қамтитын жеке қабаттар көлемінен тұратын жиынтық көлем v 1 түрінде берілуі мүмкн. Оны төмендегі формуламен есептеп шығаруға болады: V= v 1 + v 2 +.....+ v n = + + h P P 2 2 1 + + h P P 2 3 2 + + − 1 2 n n n h P P 3 1 P n · h Δ , Мұндағы Р п жəне Р п+1 – қабатты шектейтін төменгі жəне жоғарғы жазықтықтың ауданы; h n -қабаттың биіктігі; 3 1 P n · h Δ – нысанның қимасы бар ең соңғы жазықтықтан h Δ биіктік айыр- ма жасайтын шыңының ауданы. Осы əдіспен тау түзілістерінің ғана емес, егер изобатпен, қардың қалыңдығы изосызықтармен берілгіленіп, ең терең жері берілсе теңіздердегі, көлдердегі судың, қар жамылғысының да көлемдерін есептеп шығаруға болады. жүктеу/скачать 11,51 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|