Оқулық Алматы, 012 Əож 528(075. 8) Кбж 26. 12я73 т 53
жүктеу/скачать 11,51 Mb. Pdf көрінісі
|
- Бұл бет үшін навигация:
- Аксонометриялық проекциямен блок диаграммалар- ды құру
| Блок диаграммалар.
Жер бетінің қандай да бір бөлігінің көлденең жəне көлбеу қимасын үйлестіру нəтижесінде үш өлшемді кескінін құру арқылы сол аумақтың суретін жасап шығаруға мүмкіндік береді. Блок диаграммалар мазмұны əртүрлі карталарды үйлесімді пайдалану нəтижесінде алынатын кестетік кескіндеме болып саналады. Оған белгілі аумақтың Жер бедері мен геологиялық, геоморфологиялық құрылысының; Жер бедері мен топырақтың, су массаларының, ағыстың тереңдігі мен судың тұздылығы арасындағы байланыстар мысал болады. Өзінің көрнекілігіне байланысты блок диаграммалар оқу мақсатында мектептерде іс жүзінде кеңінен қолданылады. Блок диаграммалар географиялық тəжірибеде бұрыштары аксонометриялық (120° тең 185 изометриялық) проекциямен құрылады. Мысал ретінде жалпы географиялық, геологиялық карталар мен геологиялық көлденең қима-сызба бойынша аксонометриялық проекциямен құрылған (А. М. Берлянт бойынша) блок-диаграмманы қарастырайық. Аксонометриялық проекциямен блок диаграммалар- ды құру . Карталарға шаршылы тор сызады. Бұл карталардың блок-диаграмма түсірілетін бөліктерінің бұрыштамалары мен ондағы торларына бағдарлайтын изометриялық проекцияның бұрыштары 120° тең болатын x, y, z біліктерін тұрғызады да тұстарының ұзындықтарын өзгеріссіз белгілейді. Алынған торға картаның мазмұны салынады. Картаның жанына изометриялық проекциямен көлденең жолақ түрінде t маркасын салады. Калькаға тік масштабтың шкаласын тұрғызылады. Көрнекі болу үшін оны көлденең қима-сызбаның көлденең жəне тік масштаб- тарынан ірілеу етіп алады. Блок диаграммаларды құру үшін трансформацияланған жалпы географиялық карталардың бетін жауып, масштабтың шкаласының t маркалы шкаласы ең жоғарғы белгімен үйлестіріледі де сол белгідегі горизонтальдарды мысалда келтірілген 50м (Д ) t мар- калы шкаласының келесі белгісіне қарама-қарсы тұратындай етіп калъканы жылтыратамыз да, келесі горизонталь (D 1 ) түсіреміз. Соңында горизонтальдарды блок диаграммасының бетіне келесі горизонталь - 40м (D 2 ) жүргізеді. Осы əдіспен басқа барлық горизонтальдар жүргізіліп блок- диаграмманың үстіңгі беті сызылады. Оған картада кескінделген барлық географиялық нысандар түсіріліп, бүйір қабырғасына геологиялық қималар жүргізіледі. X жəне Y білігі карталардың масштабына Z білігі көлденең қима-сызбаның тік масштабы- на сай келеді. Еңбекті көп қажет ететін кестетік сызбаларды автоматтандырудың дамуына байланысты қазіргі кезде блок диа- граммалар автоматты кесте құрғыштардың көмегімен құрылады. Картадан алынған изосызықтардың бойындағы биіктік белгілерінің бірқатар нүктелердің деректерін ЭЕМ жадына сақтайды. Картадан алынған деректерді ЭЕМ сызу автоматтары басқарады. Егер деректерді жаңғыртып, қайта құрсақ, онда блок диаграммаларды əртүрлі бұрышта қозғауға болады. |