265 Топографиялық карталардың проекциялары. Біршама ірі
аумақты жазықтықты кескіндеу барысында кететін қателіктерді
азайту үшін оны картаға жеке бөліктерге бөліп түсіреді. 1:100
000 масштабтыдан басқа топографиялық карталарды құру үшін
Қазақстан мен ТМД, басқада бірқатар елдерде Гаусс пен Крюгердің
түзу бұрышты көлденең цилиндрлі проекциясы қолданылады. Онда
элипсоидтың беті сфералық екі бұрыштарға (аймақтарға) бөлініп
содан соң əр қайсысы жазықтықта жеке кескінделеді. Оның əр
аймақтың ортасындағы (біліктік) меридиан мен экватор өзара перпен-
дикуляр түзу кескінделеді. Біліктілік меридианнан алыстаған сайын
бұрмалану біртіндеп артады. Бұрмалануды ең төменгі деңгейге дейін
азайту үшін аймақтың бойлықтары 6º шектеледі. Масштабы: 1:1 000
000 ұсақ масштабты карталарды құру үшін 6º аймақтар, 1:5 000 ірі
масштабты карталар үшін 3º аймақтар қолданылады. Жер шары 6º
60 аймаққа бөлінген. Бірінші аймақ гривничтің шығысындағы 0-6º
ш.б, екінші – 6º пен 12º
ш.б аралығын қамтиды. Гаусс пен Крюгердің
аймақтарының (зоналарының) шекарасы колонналардың шекара-
лары мен сəйкес келгенімен оларды санмен белгілеуде 30 бірлікке
айырма жасайды. Əрбір аймақ полюске қарағанда экватордағыдан
екі 30 есе кіші өте жіңішке жолақ тəрізді [7.7-сурет]. Меридиандар
мен параллельдер жазықтықта қисық сызық түрінде кескінделеді.
Біліктік меридианның картаның масштабындағы ұзындығы нақты
ұзындығына сəйкес келеді. Біліктілік меридианнан алыстаған сай-
ын бұрмалану біртіндеп артқаны мен экватор мен зонаның ең шеткі
меридианының қилысындағы бұрмалану көрсеткіші 0,0014-тен
аспайды. Бұрыштар мен ауданның бұрмалануы да шамалы.
7.7 сурет . Гаусс пен Крюгердің көлденең цилиндрді проекциясымен
құрылған карталарда 6º зоналардың жазықтықта кескінделуі
