Көлденең қима-сызбаның тік масштабы

251
ырмасы өте жоғары болғанда негіздің биіктік белгісі метрдің 
дөңгелектенген сандармен алынады. 
Тік масштабтың негізі ретінде көршілес жатқан горизонталь-
дардың қима биіктігі h, көлденең масштабқа горизонталь 
аралық ұзындық d алынады. Көлденең қима-сызба тұрғызу 
үшін өзара перпендикуляр координаттық білік тұрғызады да тік 
білі гіне арақашықтығы 1 см шкала тұрғызылып, оған тік мас-
штабқа сəйкес келетін горизонтальдардың арақашықтықтары 
бірдей қима биіктіктері жазылады. Көлденең білігіне қима-
сызба жүргізілетін сызықтар қилысатын горизонталь аралық 
қашықтықтар d түсіріледі. 
Көлденең қима-сызбаның көлденең масштабы. Ірі мас-
штабты карталардағы горизонталь аралық ұзындыққа сəйкес 
келетін көлденең масштаб картаның масштабына сəйкес келеді 
немесе одан бірнеше есе ірі болып келуімен ерекшеленеді. 
Жергілікті жер бедерінің ерекшеліктерін айқындайтын го-
ризонтальдармен кескінделетін шыңдар, суайрықтар, жыра-
лар мен кемерлер, сыяқты қима-сызба негізнің бойындағы 
сызыпен түйілісетін барлық нүктелер белгіленіп, олардың 
ара қашықтықтары өлшеніеді де, көлденең масштабқа сəйкес 
олар бір-бірімен қосылады. Көлденең қима-сызба тұрғызылып 
болғанда, оның пішіні 10.1 – суретте көрсетілгендей горизон-
тальдардың биіктігіне сай бір-бірімен біртіндеп төмендеп не-
месе көтерілетін толқын тəрізді болуымен ерекшеленеді. Оны 
тұрғызу көлденең қима-сызбаның АВС сызығы қилысатын 
картадағы горизонтальдар, жыралар мен жарлар белгіленіп А 
нүктесінен В нүктесіне дейін, содан соң, В бұрылу нүктесінен 
С нүктесіне дейін жүргізіледі. Келесі кезекте қағаз бетіне 
көлденең қима-сызбаның негізі қызметін атқаратын түзу сызық 
жүргізіледі [7.1-сурет]. 7.1-суретте көлденең қима-сызбаның 
биіктік белгісінің негізі ретінде 202 метр алынған. 

жүктеу/скачать 11,51 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: