Оқулық Алматы 2005 ббк 28. 04 М 87 Оцуыцты жогары оцу орындары студенттеріне
жүктеу/скачать 8,63 Mb. Pdf көрінісі
|
| (У ),
көзінің ақ түсін (W) және айыр қанаттылыгын (ві) анықтайтын үш түрлі гендер бойынша гетерозиготалы аналық шыбынды гомозиготалы аталық шыбынмен будандастырды. Нәтижесінде у мен W гендердің арасындағы кроссинговердің мөлшері 1,2% W мен ві гендерінің 3,5, ал У мен ві гендерінің 4,7% екендігі анықталады. Мүны сызбанұсқада былай көрсетуге болады: 1 , 2 % 3,5% у. W ---------------------------- Ві 4,7%________________ I 77 Бұл тәжірибенің нәтижесінен кроссинговердің проценті гендердің ара қашықтығына байланысты екендігі көрінеді. Шеткі гендер — У мен ві-дің ара қашықтығы екі қашықтықтың У және W, W және ві қосындысына тең болғандықтан гендер хромосоманың бойында бір тізбекпен кезекгесіп орналасады деп тұжырымдауға болады. Соңдай-ақ сол хромосомада эр геннің өзіне тиесілі белгілі орны бар. Оны локус деп атайды. Осындай мәліметтердің негізінде хромосомалардың генетикалық картасын жасауға болады. Генетикалық карта деп бір тіркесу тобында болатьгн гендердің орналасу сызбанүсқасын айтады. Генетикалық карталар ұқсас хромосомалардың әр жұбьгаа жеке - жеке жасалады, онда хромосомадағы гендердің орналасу реті мен бір бірінен салыстырмалы түрдегі ара қашықтығы көрсетіледі. Бүл ара қашықтықтарды 1 % кроссинговерге сәйкес келетін бірлікгерде көрсету мақүлданған. Мұндай өлшем бірлігін түңғыш рет дрозофиланың генетикалық картасын жасаған Т.Морганның қүрметіне Морганида деп атайды. Генетикалық картаны қүруда, әдетте, әр объектіге тән гендерді белгілеудің өзіндік жүйесі қолданылады. Дегенмен, картаны құрудың жалпы үлгісі бірдей больш келеді. Онда міндетті түрде тіркесу топтары, гендердің толық немесе қысқартылған атаулары жөне хромосоманың бір жақ шетінен басталатын, морганидамен белгіленген арақашықтықтар көрсетіледі. Генетикалық түрғыда біршама жақсы зерттелген организмдсрдің мысалы, дрозофиланың, жүгері жөне бүршақ өсімдіктерінің, нейроспораның барлық хромосомаларының карталары жасалған және оларда бүкіл гендердің орналасқан орындары көрсетілген. Қазіргі кезде адамның да генетикалық картасы жасальшып, гендерінің орналасу рсті анықталуда. 78 Гомологты хромосомалар бір емес, бірнеше жерден айқасуы мүмкін. Соған байланысты ол сыңар, қос, үш немесе бірнешеу болып келеді. Кроссинговер неғұрлым көп нүктеде жүрсе, соғұрлым гендердің рекомбинациясы (алмасуы) артьш отырады. Мысалы, қос нүктеде болатын айқасуды қарастыратын болсақ, бір хромосомада үш ген А — В - С орналасса, айқасу тек А мен В немесе В мен С гендердің арасында ғана емес, қатарьшан екі жерде бірдей болады. Сонда тригетерозиготаны талдау жасау үшін будандастырғанда (АаВвСс х ааввсс) мынандай айқасулар болады: жүктеу/скачать 8,63 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
|