"Тік ішектің артерия, вена, лимфа тамырлары және

694
11 бөлім. Жамбас пен шат аралықтың клиникалық анатомиясы
А ртериалды ң ң ан , т ік іш е к к е ж о ғар ғы таң ж ән е ек і ж ұ п (ортаңғы
ж әне төменгі) т ік іш ек ар тер и я л а р ы ар ң ы л ы келед і (11.11 сурет т і 
қ а р а ц ы з). Т ік іш ек ам п у ласы н ы ң ж о ғар ғы бөлігі көбінесе ж о ғар ғы
тік іш ек ар тер и ясы н ан (a. recta lis sup) қоректен еді.
А м п улан ы ң төм енгі ш еті —о р таң ғы т ік іш ек ар тер и ясы н ан дан- 
мен ж аб д ы қ тал ы н ад ы .
Тік іш ек тің аналд ы тесігі ж ән е сы р т қ ы сф и н ктер і төм енгі т ік
іш ек ар тер и ясы н ан қан м ен ж аб д ы қ тал ад ы .
Тік іш ек а р тер и ял ар ы өзара ү ш тасы п , іш е к т ің төм енгі бөлігінде 
көптеген ар тер и я л ы ң тор қ ү р ай д ы . Б ү л ж а ғд ай ң аж е т к езін д е, ірі 
ар тер и ял ар д ы б айлағанд а да, т ік іш е к т ің қ ан д ан д ы р у ы н а ңауіп 
туғы збайды .
Іш к і ж ы н ы с ар тер и ясы (a. p u d e n d a in te rn a ) ж ам б астан fo ra m en  
infrapiriform e-R en ш ы ғы п , содан sp in a isch ia d ica -ны ар ты н ан ай- 
налы п өтіп, ж ам б асқ а ң ай тад ан — к іш і ш он данай тесігі ар қ ы л ы
к ір іп , fossae ischiorectaliste т ар м ақ тан ад ы . О сы лай т ік іш е к т ің тө- 
м енгі бөлігін, а р тқ ы өтісті (a. rectalis in ferio r ар ң ы л ы ), н есепш ы ғар 
өзегін, ш атарал ы ң бүлш ы ң еттерін ж ән е ң ы н ап ты (әйелдерде), к у ­
пер бездерін (еркектерде) сы р тқы ж ы н ы с ағзал а р ы н (a. dorsalis p e ­
nis s. clitoridis, a. p r o fu n d a pen is s. clito rid is) қо р ектен д ір ед і. Б үдан 
басңа, тік іш ек ті —о ртаң ғы сегізкө з а р тер и ясы ң ан д ан д ы р ад ы . Ол 
аортаны ң б и ф у р к ац и ясы н ан басталы п, сегізкөзбен ң ү й ы м ш аң ал- 
ды мен ж ү р іп , ң ү й ы м ш аң алды безде а я қ т а л а д ы . А р тер и я , өз ж о- 
л ы н д а —т ік іш ек ш ан д ы р ы н , сы р тқы сф и н ктер мен а р т қ ы тесікті 
көтеретін б үлш ы ң етті қ ан д ан д ы р ад ы .
Т ік іш ек тен в еналы ң қ ан ағы сы көп теген тері а сты л ы ң , ш ан д ы р 
ж әне кіл егей асты л ы қ в ен ал ы қ өрімдер а р қ ы л ы болады . О ларды ң 
веналы қ бағандары а р тер и я л ар д ы ң ж ан ы н д а ж ү р іп , қ а қ п а венасы
ж үйесіне (ж оғарғы т ік іш ек венасы ) немесе о р таң ғы ж ән е төм енгі 
тік іш ек веналары а р қ ы л ы төм енгі ңуы с вен асы н а қ ү я д ы .
О сылай, тік іш ек қ абы р ғасы н д а ң аң п а венасы мен төм енгі ңуы с 
венасы арасы нда көптеген ү ш тасу л ар бар. Т ік іш ек в ен ал ар ы , кей- 
бір ж ағд ай л ар д а кеңей генде, гем оррой далы ң түй ін дер п ай д а болуы 
м үм кін .
Б ү л ж ағд ай ға, т ік іш е к т ің ж о ғар ғы венасы н да ж ән е де б ү кіл
ң ақ п а вена ж үй есін де ң а қ п а ң ш а ж о ң ты ғы себепш і болады . К іле- 
гей асты л ы қ, іш к і венозды ң өрім , М органьи б аған д ар ы н ы ң төм енгі 
үш ы н да, саң и н а тәр ізд і (гем оррой лы қ) а й м ақ о р н ал асң ан . Б ү л
ж ерде веналы ң б аған ал ар к ең ей іп , түй ін дер түзеді.
Л и м ф а т и к а л ы қ ж үй е. Т ік іш е к т ің л и м ф а т и к ал ы ң ң ү р ы л ы м ы
ісіктер мен и н ф е к ц и я тар ал у ы н а ү л к ен эсер етеді. Л и м ф а қанта- 
м ы рлары т ік іш ек т ің ш ат а р а л ы қ бөлігі, а р т қ ы тесік, ш он данай —

Клиникалық анатомия
695
тік ішек арасы ндағы ұл п а ж ән е а н ал ьд ы тесік ай н ал асы н д ағы тері- 
ден шығатын ли м ф а ш ап ай м ағы мен сан н ы ң л и м ф а түй ін дерін е 
ңүяды (11.13 сур ет ). Б ү л ж а ғд ай и н ф е к ц и я н ы ң и ш и о р ектал д ы үл- 
падан шап айм ағы ж ән е іш тің ал д ы ң ғы бүйір ң аб ы р ғасы н а тарау 
мүмкіндігін көрсетеді. Т ік іш е к т ің а р тқ ы бетінен л и м ф а сегізкоз- 
дің лимфа түйіндеріне тарай ды . Егер ір ің д ік осы лай ң ар ай тарал- 
са, ретроректалды п ар ап р о к ти т д ам и ды .
Тік іш ек ам п уласы н ан л и м ф а ағы сы — (nodi ly m p h a tic i in te rn i, 
nodi lym phatici m esen terici interiores), ж эн е ш арбы м ай , сигм а тә- 
різді іш ек, ж ал п ы м ы ң ы н а р тер и я л а р ы , аорта м аң ы бездерге т а р а й ­
ды. Лимфа там ы р л ар ы көрсетілген л и м ф а түй ін дерге — ж о ғар ғы , 
ортаңғы тік іш ек а р тер и я л а р ы , ш ам ал ап ор таң ғы сегізкө з ар тер и ­
ясы арңылы өтеді.
Тік іш ек тің ш а та р ал ы қ б ө л ігін ің к іл егей ң аб аты н д ағы л и м ­
фа тік іш ектің ж ам бас бөлігін ің ш ан д ы р ы асты н д ағы 5 — 7 л и м ф а 
түйіндеріне (Геротты ң л и м ф а түй ін д ері) қ ү я д ы .
В. Р. Брай цев (1910 ж .) л и м ф а ж о л д ар ы т ік іш е к т ің ж о ғар ғы
(ампулалық) б ө л ігін ен — «ж оғары » ң ар ай тар ай д ы , ал төм енгі (ш ат 
аралық) бөлігінен «ж оғары ж ән е ж а н — ж а ғ ы н а кеңін ен » тарай д ы
деген. Бүл тү ж ы р ы м осы кезге дейін өз м аң ы зы н саң тады .
Н ервтері. Т ік іш ек көптеген ж ән е ә р тү р л і ж ү й ед ен нервтелген. 
Ішектің түсуіне себептің біреуі — іш ек н ер втен у ін ің бүзы луы (В и ш ­
невский В. А ., С вятухи н В. И .)
Тік іш ек тің әр б өлігін ің ауы рсы н у қаб іл еті әр тү р л і. М ы салы , 
жамбас бөлігінің ауы рсы н у қаб іл еті төм ендеу. К ер ісін ш е, ан ал ьд ы
өзек бөлігі ауы рсы ну қ абл еті ж о ғар ы . Б ү л ж а ғд ай , ан ал ьд ы өзек- 
тің —ж үлы н-м и н ервтері, ал ж ам бас бөлігін ің — си м п ати к ал ы ң
және п ар аси м п ати к ал ы қ ж үй еден нервтенуіне бай л ан ы сты . Сон- 
дықтан тік іш ек т ің әр бөліктеріне о п ер ац и я ж а са ға н д а ж ан сы зд ан - 
дыру әдісі ескерілу к ер ек .
Тік іш ек ж а п қ ы ш т ы ң ф у н к ц и я сы н саң тау ға б ағы тталған хи- 
рургиялың о п ер ац и я л ар к езін д е, нервтену коздерін сақ т а у өте ма- 
ңызды. О перация кезін д е, қ о зға л т ң ы ш ж ән е сезім тал д ы қ нервтер- 
ді зақы м дам ау т ік іш е к т іц ф у н к ц и я сы н то л ы қ саң тау к е п іл д ігі. 
Нервтер, ам п у ла іш ін д егі қ ү р ы л ы м н ы ц с ы р т қ а ж аң ы н д а ған ы н , 
және оны ц ң үрам ы н (газ тәр ізд і, сү й ы қ , ң атац ) сезіп сф и н к тер д іц
ашылу децгейін реттейді.
Тік іш ек тіц іш к і сф и н к тер і с и м п а т и к ал ы ң , сы р т қ ы сф инктер- 
шат аралы ң ж ы н ы сты ң н ер втіц тар м аң тар ы м ен н ервтеледі. К іле- 
гей ж әне бүлш ы ңет қабаты с и м п а ти к ал ы ң та л ш ы қ тар м ен нерв- 
тенеді. Олар іш ек к е ж о ғар ғы т ік іш ек а р тер и ясы бойы м ен к е л іп , 
ішек ңабы рғасы на ар ты н ан ж ән е бүйірім ен енеді.

696
11 белім. Жамбас пен шат аралык^ъщ клиникалық анатомиясы
II, III, IV кей кезде V сегізкөздік ж ү л ы н нервтері ағзан ы ң фе- 
калды қүрам ы мен газға толу деңгей ін ің сезетін им пульсы н өткізу- 
ш і болады. Б ү л нервтермен ңатар, п ар аси м п ати кал ы ң висцералды
талш ы қтар ж атад ы . Олар п ар аси м п ати кал ы ң ж ү й е ж ам бас ағза- 
лары пп. splanchnici pelvin i-дің сегізкөзд ік бөлімінен басталады .
К өрсетілген ж а ғд ай л а р , т ік іш е к к е о п ер ац и я ж а са ға н д а ескері- 
лу керек.
М . leva to r а п і-д щ  III ж ән е IV сегізкө з, ал кейде II сегізкө з нерв- 
тері тарм аң тары м ен н ервтенуін ескеру п р а к т и к а л ы ң м аң ы зд ы
ж ағд ай . С оны ңтан тік іш е к к е ж е ту ү ш ін ж аса л ат ы н оп ер ац и я д а 
сегізкөзді ү ш ін ш і сегізкө з тесігінен төмен кесу к е р ек . Б ү л кезде 
т. levator-ani-дъщ қ ы зм еті мен бірге-сы ртқы сф и н к тер д ің ң ы зм еті 
ж әне ж ам бас қу ы сы н д ағы басңа ағзал ар да заң ы м д ан б ай д ы .

жүктеу/скачать 28,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: