Оқулық-атлас Алматы 0 е І £. W ( O m ) ' и и г }

Клиникалық анатомия
313
ет нерві (п. p h ren icu s) бөлігі 4-ш і тү заң т ан тү зіл ед і. Б ү л нервтер- 
дің тарм аңталуы мен т ү зіл у і әр адам да әр тү р л і. М ойын өрім і (рі. 
cervicalis) м ой ы н ны ц бесінш і ф асц и я сы н ы ң ар ты н д а о рн аласң ан .
М ойынның ж о ғар ғы бөлімінде т іл асты сүйегі деңгейінде, 
жалпы ү й қ ы а р тер и ясы н ы ң үстінде веналы ң там ы р ж а т ад ы . V. 
fascialis co m m u n is-ке қ ү я т ы н венозды өрім — ж о ғар ғы қ а л ң а н ш а
венасы (и. thyreoidea superior), тіл венасы (у. lin g u a lis) ж ән е беттің 
алдыңғы веналары н ан қ ү р ы л ғ ан . Ж о ғар ы р аң көлд ен ең бағы тта 
орналасңан тіласты нерві тіл бүлш ы ң еттерін е б ағы тталад ы , бүдан 
жоғарыраң бет ж а ғы н ан т. stylo h yo id e u s-ті ж а у ы п , ң ан там ы р
мен m. d ig a stricu s-тің а р тқ ы ң ар ы н ш асы н ң и ы п өтеді. Қ а л қ а н ш а
ш емірш егінің ж о ғар ғы қ ы р ы деңгейінде ж а л п ы ү й қ ы ар тер и я екі- 
ге бөлінеді.
V. jug u laris in te rn a  ж о ғар ғы бөлігі өте н ә з ік , ж ү ң а , ар тң а там ан
жатады. N . vagus баған асы н ы ң II м ойы н о м ы р тң а д еңгей ін де ж ән е 
сәл ж оғары раң та түй ін д ен іп ж у ан д ан ад ы . Б ү л ж ерде п. va g u s-тан 
жоғарғы ком ей нерві (п . la ryn g u es superior) тү зіл ед і, ал ол ар ты н а 
және қ и ғаш бағы тта түсіп , с и м п а ти к ал ы қ баған ға б айланы сты - 
рушы тарм аң береді. С и м п ати к ал ы қ нерв б аған асы н ы ң ж о ғар ы
мойын түй ін і (g a n g l. cervicale superior tru n c i sy m p a th ic i) II —III 
мойын ом ы р тң алар ы н ы ң көлден ең өсін дісін ің деңгей ін де ж а т ад ы . 
Кейде V ж ән е VI ом ы ртң аға дейін созы лады . Одан ж ү т қ ы н ш а ң қ а , 
кеңірдекке, ж ү р е к к е тар м аң тар тар ал ад ы . А й м аң ты ң төм енгі 
бөлімінде қ ан там ы р л ар мен н евртердің то п о гр аф и ял ы ң ң аты н асы
өте күрделі, көбінесе бүл ж ағд ай a. subclavia т а р м аң т ар ы н а бай- 
ланысты. Б ү ған а м аң ы н д а ң ан там ы р-н ерв ш о ғы р ы н ы ң алды н- 
да т. sternothyreoideus пен т. stern o h yo id eu s, ал одан 1,5 — 4 ,0 см 
жоғары, көлденең т. om ohyoideus ж а у ы п ж а т ад ы . Ү ш інш і ф асци- 
ямен бірге, ол ж ау ы п ж а т ң ан бүлш ы ң еттерді а ш қ а н д а v. ju g u la ris 
interna-яьщ  кеңей ген буы лты ғы (bulbus ju g u la ris in te rn a ) көрін еді. 
Осы жерде оған v. ju g u la ris e x te r n a , кейде v. colli su p erficia lis ң ү яд ы . 
Ж алпы ү й қ ы ар тер и ян ы bulbus-тан болген болбыр ш елде п. vagus 
бағанасы отеді. V. ju g u la ris in te rn a -дак сы р т қ ар ы алд ы ң ғы саты л ы
бүлшыңеттің алды н да п .p h ren ic u s о р н аласң ан . Ол С4 пен С5 бүтағы - 
нан басталады ж ән е б ү л ш ы қ ет үстінде о м ы р тқ а алды ф ас ц и я н ы ң ас­
тында ж атады . Әрі қ ар ай іш к і м ой ы н ды ры ң вен ан ы ң буы лты ғы м ен
қатар ж үріп т. scalenus a n te rio r-дъщ  іш к і ң ы р ы н д а, кезбе нервтің
сыртымен ж ү р іп , одан a. subclavia ж он е v. subclavia ар асы н а еніп, 
кеуденің алды ң ғы ор тал ы ғы н а өтеді. V. subclavia ай м аң ты ң төм енгі 
бөлімінде орналасы п, м ой ы н ға ш ам ал ы бөлігі ға н а ш ы ғад ы . Осы 
айтылып оты рған ай м аң та ек і б ү л ш ы қ ет өтеді. М . sca len u s a n te ­
rior жоне т. scalenus m ed ia lis, т. stern o cleid o m a sto id eu s пен m. sea-

314
5 бөлім. Мойынның клиникалық анатомиясы
lenus a n terio r арасы ндағы к е ң іс т ік — ал д ы ң ғы саты л ы бүлш ы ң ет 
к ең істігі (sp a tiu m a n te sc a le n u m ) деп атал ад ы , одан v. subclavia 
өтеді, ал m. scalenus a n terio r мен m ed ia lis ар асы н д ағы к е ң іс т ік са­
ты лы бүлш ы ң еттер арасы ндағы к е ң іс т ік (sp a tiu m in te rsc a le n u m ) 
деп атал ад ы , одан a. subclavia мен и ы ң өрім і (pi. brachialis) өтеді 
(5.13; 5.13 a сур ет ). V. subclavia v. ju g u la ris in te r n a -м ен т ік бүры ш
ңүрап байланы сады . Б ү л б үры ш ң а (a n g u lu s venosus) сол ж а ғы н а н
сол ж аң кеуде өзегі (d u c tu s thoracicus sin ister), ал оң ж а ғы н а н оң 
ж а қ кеуде өзегі (d u c tu s thoracicus d e xte r) к ел іп ң ү я д ы , я ғн и іш к і 
м ойы нды ры ң венасы (ju g u la ris in te rn a ) ж ән е бүған асты венасы
(vena subclavius) қо сы л у ы н ан тү зіл ген .
М ойында кеуде өзегі (d u c tu s thoracicus) a. carotis co m m u n is пен
a. vertebralis sin istra  арасы н д а о рн аласң ан доға қ ү р а й д ы . К ейде 
tru n cu s ju g u la ris пен tru n c u s su b cla viu s дербес вен ал ар бү р ы ш ы н а 
(angulus venosus) нем есе v. su b cla via -ға ң ү яд ы . B u lb u s v. ju g u la ris- 
тің арты нда, n. scalenus a n terio r-ды ң іш к і қ ы р ы н а к ө тер іл етін a. 
subclavia-нъщ  бірш ам а бөлігі о р н аласң ан . Б ү л ж ер д е ар тер и я 1 қа- 
бы рға үстінде sp a tiu m in te rsc a le n u m -де ж а т ад ы . А р те р и я н ы ң ал- 
ды нда оны ж о ғар ы д ан томен қ и ы п п. vagus ж ән е п. p h ren ic u s өтеді, 
ал оларды ң арасы нда tru n c u s sym p a th ic u s-т ің ж ің іш к е бағанасы
о рн аласқан . Ол тү зағы м ен алд ы н ан ж ән е төм еннен ар тер и я н ы ңор- 
ш ап , ар тер и ян ы ң ар ты н д а о р н ал асқ ан с и м п а ти к ал ы ң тү й ін ге кі- 
реді. Осы іл м ек тен (a n sa V ieussenii) си м п а ти к ал ы ң тү й ін н ің тар- 
м ақтары м ен қо сы л ы п , ш оғы р қ ү р а п , ж ү р е к к е бараты н тарм аң
бөлінеді. А р тер и я н ы ң ар ты н д а, ал д ы ң ғы ж ән е о р тац ғы саты л ы
б үлш ы ң еттердің (m m . scaleni a n te rio r e t m ed ia lis) іш к і ң ы ры нда- 
ғы терең ү я ш ы ң т а м о й ы н н ы ң төм енгі с и м п а т и к а л ы қ тү й ін і ор- 
н ал асқан , ол көбінесе кеуде н ервім ен бірігеді, бүл кезде оны ж ү л - 
д ы зш а түй ін (gangl. ste lla tu m ) деп атай д ы . Осы түй ін н ен ж ү р е к
пен и ы қ өрім іне бараты н та р м а қ т ар тар ал ад ы . А . su b cla via -нъщ  
доғасы асты нан ө зін ің венасы м ен бірге ж ү р етін іш к і кеуде а р т е ­
ри ясы (a. thoracica in te rn a ) бөлінеді. О ны ң дөңес бетінен т. scale­
n us an terio r, іш к і қ ы р ы н а ж а ң ы н ж ерден tr u n c u s thyreocervicalis 
басталады . Осы қ ы с қ а баған а бірден торт т а р м а қ ң а бөлінеді: a. 
thyroidea inferior, м ой ы н н ы ң өрлеуш і а р тер и ясы (a. cervicalis as- 
c en d en s), м ой ы н ны ц беткей а р тер и ясы (a. cervicalis su p erficia lis), 
ж ау ы р ы н н ы ң көлденең ар тер и ясы (a. tra n sv e rsa e scapulae). Б ү л
торт ар тер и я m. scalenus a n te rio r-д щ  м еди алды қ ы р ы н д ағы ойы қ- 
ты ж ау ы п ж атад ы . Б ү л о й ы қ та a. vertebralis, gangl. s te lla tu m  ор- 
н ал асқан . Б ү л нервтерге о п ер ац и я ж асаған д а, х и р у р г ай т ы л ған
ң ал қан ш а-м о й ы н б аған ы н ы ц тар м аң т ар ы н б ай лап тастау ға м әж - 
бүр болады. A. vertebralis a. su b cla via -нъщ  ар ты н д ағы д о ған ы ц ш ы -

Котникалық анатомия
315
ғыңқы бетінен басталады . A . carotis c o m m u n is-т ің арты м ен одан VI 
мойын о м ы р тқан ы ң for. fr a n s u e r s a riu m -ы на, одан о м ы р тң алар д ы ң
көлденең өсіндісі арасы ндағы өзекп ен бас қ у ы сы н а енеді. А р тер и я 
өз венасымен ж ән е gangl. s te lla tu m -нен тү зіл ген nn. vertebrales-uen 
бірге ж үреді.

жүктеу/скачать 28,32 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: