Оқулық Қазақстан Республикасы Білім және ғылым министрлігі бекіткен Алматы, 2011

Кесу 
(Обрезать) 
командасының 
пиктограммасын басамыз. 
Содан 
кейін 
(суретте 
кӛрсетілген) 
кесуші 
шектерді (4-еу) белгілеп, 
Enter пернесін басамыз. 
Enter пернесін басқаннан 
кейін 
кесілетін 
шеңбер 
бӛліктерін кӛрсететеміз.
Сызу (Рисование) құрал-
саймандар тақтасынан Облыс 
(Область) 
 пиктограммасын 
басамыз да командалық жолда 
шыққан 
сұранысқа 
жауап 
ретінде 
меңзер 
кӛмегімен 
контур 
жасаушы 
барлық 
сызықтарды белгілеп (барлығы 
8), Enter перенсін басамыз. 
Нәтижесінде 
командалық 

172 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
жолда 1 Облыс құрылғандығы 
жӛнінде ақпарат шығады.  
Модельдеу 
(Моделирование) 
құрал-
саймандар тақтасынан Дене... 
(Тело 
выдавливания) 
пиктограммасын 
басыңыз. 
Командалық жолда шыққан 
сұранысқа 
жауап 
ретінде 
құрылған облыстың кез келген 
жерін белгілеп, Enter пернесін 
басыңыз.
Нәтижесінде 
командалық 
жолда 1 объект табылғандығы 
жӛнінде 
ақпарат 
шығады. 
Содан кейін сол объектінің 
выдавить биіктігін 15 деп 
енгізіп, Enter пернесін басамыз. 
Тұрғызылған объектімізді 
дұрыс 
кӛру 
үшін 
ОБ 
изометрия (ЮЗ изометрия) 
кӛрінісін 
басамыз. 
Оны 
әдеттегідей 
Кӛрініс 
(Вид) 
құрал-саймандар 
тақтасынан 
таңдаймыз: 
Модельдеу 
(Моделирование) 
құрал-
саймандар 
тақтасынан 
Цилиндр 
командасын 
таңдаймыз. 

173 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Командалық жолда цилиндр центрін кӛрсет деген сұраныс шығады. 
Оны қиылысу бойынша объектілік байланысуды 
пайдалану арқылы, 
объектінің орнасында орналасқан осьтік сызықтар қиылысын кӛрсетеміз. 
Центрді кӛрсеткеннен кейін жүйе цилиндрдің радиусын сұрайды. Оған 
20 деп жазамыз: 
Одан кейін жүйе цилиндр биіктігін сұрайды, оған 45 деп жазамыз. 
Нәтижесінде сол жақта кӛрсетілгендей цилиндр шығады.
Денені 
түзету 
(Редактирование тела) құрал-
саймандар 
тақтасынан
Біріктіру 
(Объединение) 
командасын таңдаймыз.
Командалық жолда шыққан 
сұранысқа меңзер кӛмегімен 
тұрғызған объектімізді және 
цилиндрді 
кӛрсетіп, 
Enter 
пернесін басамыз.
Сонда командалық жолда 
барлығы екі объект табылды 
деген жазу шығады, содан 
кейін тағы Enter пернесін 
басамыз. 
Нәтижесінде 
екі 
объектіміз бірігіп, бір объектіге 
айналады. 

174 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
Модельдеу 
(Моделирование) 
құрал-
саймандар 
тақтасынан 
Цилиндр 
командасын 
таңдаймыз. 
Командалық 
жолда 
цилиндр центрін кӛрсет 
деген сұраныс шығады. 
Оны қиылысу бойынша 
объектілік байланысуды 
пайдалану 
арқылы, 
объектінің 
ортасында 
орналасқан осьтік сызықтар 
қиылысын кӛрсетеміз. 
Центрді кӛрсеткеннен кейін жүйе цилиндрдің радиусын сұрайды. Оған 
13 деп жазамыз: 
Одан кейін жүйе цилиндр биіктігін сұрайды, оған 45 деп жазамыз. 
Нәтижесінде сол жақта кӛрсетілгендей цилиндр шығады. Осындай 
тәсілмен диаметрі 14 мм және биіктігі 15 болатын екі цилиндр жасаңыз.
Денені түзету (Редактирование тела) құрал-саймандар тақтасынан
Алып тастау (Вычитание) 
командасын таңдаймыз.
Командалық жолда шыққан сұранысқа меңзер кӛмегімен тұрғызған 
объектімізді және цилиндрді кӛрсетіп, Enter пернесін басамыз.
Командалық жолда шыққан сұранысқа жауап ретінде меңзер кӛмегімен 
құрылған  вроппрп денесін белгілеп, Enter пернесін басамыз.
Келесі сұранысқа меңзер кӛмегімен соңғы құрылған үш цилиндрді 
белгілеп, Enter пернесін басамыз.

175 
Визуалды стильдер (Визуальные стили) құрал-саймандар тақтасынан
Визуалды 
стиль 
«Концептуальный»(Визуальный 
стиль 
«Концептуальный») 
таңдасақ, тұрғызылған деталіміз шынай болып 
кӛрінеді.
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 
 

176 
МАЗМҰНЫ 
Кіріспе 3 
1 - бӛлім Инженерлік компьютерлік графиканың базалық негіздері 11 
1.1 AutoCAD графикалық жүйесі, оның ерекшеліктері мен артықшылықтары. 
Графикалық редактордың сипаттамасы.11 
1.2 Анықтамалық ақпараттарды алу 13 
1.3 Сызбаларды сақтау. 13 
1.4 Әлемдік және қолданбалы координаталар жүйесі. 14 
1.5 AutoCAD жүйесінде үш ӛлшемді координаталардың түрлері 16 
1.6 Командаларды шақыру тәсілдері 18 
1.7 Нүктелерді енгізу тәсілдері 19 
1.7.1 Нүктелерді координаталары арқылы енгізу 19 
1.7.2. Динамикалық енгізу 19 
1.7.3 Объектілік байланыс функциялары 20 
1.8 Объектілердің қасиеттері 22 
1.9 Қабаттар 27 
2 – бӛлім Графикалық примитивтер 31 
2.1 Жәй примитивтер 32 
2.1.1 Нүкте 32 
2.1.2 Кесінді 34 
2.1.3 Тік тӛртбұрыш 35 
2.1.4 Кӛпбұрыш 36 
2.1.5 Шеңбер 37 
2.1.6 Доға 39 
2.1.7 Түзу 40 
2.1.8 Сәуле 41 
2.1.9 Эллипс 41 
2.1.10 Сплайн 43 
2.1.11 Мәтін примитиві 45 
2.2 Күрделі примитивтер. Жазық примитивтер 49 
2.2.1 Полисызық 49 
2.2.2 Мультисызық 52 
2.2.3 Сызықпен түрлеу 53 
2.2.4 Растрлық кескіндер 54 
2.3. Ӛлшемдер 56 
2.3.1. Сызықтық және параллель ӛлшемдер. 58 
2.3.2 Доғаның ұзындығы 60 
2.3.3 Ординаталық ӛлшем 60 
2.3.4 Радиус 61 
2.3.5 Диаметр 62 
2.3.6 Бұрыштық ӛлшем 63 
2.3.7 Лездік ӛлшем 63 
2.3.8 Базалық ӛлшем 64 
2.3.9 Ӛлшемдік тізбек 65 

177 
2.4 Кеңістік примитивтері 66 
2.4.1 Кӛрініс экрандары 66 
2.4.2 Үшӛлшемді полисызықтар 68 
2.4.3 Блоктар 68 
3 Редакциялау командалары 71 
3.1 Объектілерді ӛшіру 72 
3.2 Объектілерді тұтқалары арқылы редакциялау 72 
3.3 Объектілердің орнын ауыстыру 74 
3.4 Объектілердің кӛшірмесін жасау 75 
3.5 Объектілердің айналы кескіні 76 
3.6 Массив жасау 76 
3.6 Ұқсас объектілерді жасау 79 
3.7 Объектілерді бұру 80 
3.8 Фаскаларды орындау 81 
3.9 Түйіндесулерді орындау 83 
3.10 Объектілерді ұзарту 84 
3.11 Объектілерді кесу 86 
3.12 Объектіні үзу 87 
3.13 Объектіні бӛлшектеу 88 
3.14 Объектіні бӛліктеу 88 
3.15 Объектілерді «қасиеттер» терезесінде редакциялау 92 
3.16 Объектілерді масштабтау. 94 
4 Үш ӛлшемді объектілерді салу және оларды редакциялау 95 
4.1 Үш ӛлшемді объектілерді салу құралдары 95 
4.1.1 Параллелепипед 96 
4.1.2 Шар 97 
4.1.3 Цилиндр 98 
4.1.4 Конус 100 
4.1.5 Клин 101 
4.1.6 Пирамида 102 
4.1.7 Айналу денелері 104 
4.1.8 Cығу денелері 105 
4.1.9 Тор 106 
4.1.10 Ығыстыру 107 
4.1.11 Қималары бойынша 108 
4.2 Үшӛлшемді объектілерді редакциялау 109 
4.2.1 Денелерді біріктіру 109 
4.2.2 Денелерді алу 110 
4.2.3 Массив 111 
4.2.4 Фаска салу 112 
4.2.5 Түйіндесу 113 
4.3 Визуализация 114