Оқулық Қазақстан Республикасының Білім және әылым министрлігі бекіткен алматы, 011 £

Өсу уақыты (тәулік)
7-сурет.
Жасушалар өсуінің 8-тәрізді қисық сызығы
Өсу фазалары:
6
1 - латентгік (бастапқы бүр- 
кеніш, жасырьш) фазасы
2 - үдеу фазасы
3 - экспоненциалдық (лога- 
риф мдік) фазасы
4 - бәсендеу фазасы
5 - стационарлық (бір сарын- 
да) фазасы
6 - жойылу фазасы
2.2. Жасушалардың өсуіне эсер етуші факторлар
Ферментгерлерде биомассаның үнемі араласуы, жалпылай ал- 
масуы қоректік ортамен өсірілетін жасушалардың біркелкі жана- 
суын, отгегінің жасушаларға уақытында жеткізілуін - субстраттың 
тез шығындалуын, үнемі қажеттілік қүнарлықты қамтамасыз етеді, 
заттардьщ біркелкі, түрақты жанасуын, заттар қүнарлығын, рН 
және температураның белгілі түрақтылығын қамтамасыз етеді. 
Биореактор қоректік ортаны (субстратгы), су және буды, рН-ты 
реттейтін ортаны, ерітінділерді, көбікті басушьшарды, өсірілетін 
биомассаны аэрациялау, залалсыздандырылған ауаны беру үшін 
түтіктердің арнайы жүйесімен жабдықталған. Биоректордың жо- 
ғары жағында жасушалар бөліп шығарған ақуыздар мен полиса- 
харидтерден түратын көбік біртіндеп жинала бастайды. Өсе келе 
кейбір жасушалар өзара жабысып, осы көбікте жиналып «қабық- 
ты» немесе «безені» түзеді. Жасушалар биомассасы өсе келе бүл 
қабықта қалыңдайды, ақырында араластыру қарқындылығы тө- 
мендеп, жасушалар қүриды, сол себептен қоректік ортаньщ қүра- 
мына көбікті басушьшарды қосады.
Температуралық тәртіпті үстап түру үшін 35-37°С сыртқы 
және ішкі қабаты берілген температурада су ағыны болады немесе 
иірілім типті жылу алмасушы орналастырылады.
' ^Жасушалардың өсуіне бірнеше физикалық-химиялық фактор-
3
32

лар эсер етеді 
Физикалың факторларга
: температура, қысым, 
араластыратын айналу жиілігі, көбік түзелу, ауа ағынының 
жылдамдығы, қоректік ортаны, субстратты беру жылдамдығы, 
түтқырлығы; 
химиялық факторларга:
қоректік ортасының қүра- 
мы және рН көрсеткіштері, тотығу - тотықсыздану потенциалы, 
еріген оттегі мен көмірқьппқыл газьгаың мөлшері, көміртегі, азот, 
фосфор, магний, калий, кальций, натрий, темір, т.б. иондары мен 
түздарьшың қүнарлығы жатады. Л
Қазіргі микробиологиялық өндірісте ең жиі қолданылатын ре­
актор субстрат пен жасушалар араласатын резервуар болып табы- 
лады, онда реакциялар жүру үшін колайлы жағдайлар жасалынады, 
температура мен рН көрсеткіпггері реттеледі. Қоректік орта арқы- 
лы кейде оттегімен қаныққан сүзілген ауа айдалады, химиялык 
және биологиялық талдау үшін екі тәсілі:
1) барлық кіретін саңылауларды залалсыздандыру;
2) реактор ішінде атмосфералық қысымнан артық қысым жа- 
салыну қолданылады. Бірнеше сағаттан бірнеше күнге дейін созы- 
латын үдеріс аяқталғанда, барлық қоспаны реактордан алып тас- 
тайды, өнімді бөліп, тазалауды жүзеге асады.
Оқшауланған жасушалар, үлпалар,.мүшелердің өсуіне қоректік 
ортадан баска да жағдайлар эсер етедшЭсімдіктер жасушалары- 
ның қатты және сүйык ортада жақсы өсуі үшін, оның 
рН
көрсеткі- 
шінің маңызы өте зор7Табиғи жағдайда жасушаның гіршілік әре- 
кетгері сутегі иондарының қолайлы концентрациясында (рН 5,5- 
7,5) өтеді. Қоректік орталардың буферлік сыйымдылығы өте тө- 
мен, сондықтан олардың алғашқы рН көрсеткіші (5-6) өсімдік 
жасушаларды өсіргенде тез-ақ бірнеше бірлікке жылжып кетеді. 
Сонын аркасында жасушалардың биосинтездік қабілеттері мен 
өнімдердің жиналуы өзгереді. Сонымен қатар, агарланған қатты 
қоректік ортаны дайындағанда агар кышқыл ортада ғана қатады, 
яғни агардың полимеризациясы рН 5-6 сәтгі өтеді.
^Ш^Өсімдік жасушаларын өсіру үшін 25°С шамасында температу­
ра қажет. Жасушалардың өсуіне эсер ететін сыртқы факторлар- 
дың бірі -
жарық.
Жалпы 
іп уііго
жағдайында өсірілетін өсімдік 
жасушаларында жасыл пигмент яғни хлорофил түзілмейді, сондык- 
тан олар әдеттегідей фототрофтық (автотрофтық) жолмен емес, 
гетеротрофты қоректенедіі Жасушаларда қосымша заттар түзілуі- 
не жарықтың сапасы (яғни жарық спектрдің қүрамы), қарқынды- 
лығы және фотопериодтың өсер ететіндігі дәлелденген, сондық-

жүктеу/скачать 16,47 Mb.

Достарыңызбен бөлісу: