Ү ш і н ш і тарау
КЛЕТКАЛЫ Қ БИОТЕХНОЛОГИЯНЬЩ НЕГІЗГІ
САЛАЛАРЫ
3.1. Микроорганизмдер биотехнологиясы
3.1.1. Биосинтездік өнеркәсібі
Қазіргі уақытқа осы заманға сай адамның тамақгану құрылымы
бойынша жинапған деректер тағамның ауыстырылмас қүрылым-
дық бөліктерін жеткіліксіз тұтыну
алатындығы кең тарағанын
көрсетті. Үсынылатын тұтыну мөлшерін ескере отырып, қазіргі
адамның рационын оңтайландыру денсаулыққа зиян келтірместен
табиғи азық-түлік өнімдерін тұтынуды қарапайым жолмен үлғай-
туға қол жеткізу мүмкін емес, бүл жаңа тәсілдер мен шешімдерді
қажет етеді. Мүндай тәсілдердің бірі тағамға поливитамин,
вита-
миндік-минералдық қоспалар және өсімдік кешендер түрінде таби-
ғи биологиялық белсенді заттардың биологиялық белсенді қоспа-
лары болып табылады. Биологиялық белсенді заттарды, яғни био-
өнімді әртүрлі жіктейді, мысалы, парафармацевтика - дәрі-дәрмек-
ке жақын заттар; нутрицевтика - сауықтыру қоспалары қосылған
азық-түлік өнімдері; витаминді-минералдық кешендер.
Өсімдік
және жануар шикізатынан барлық биологиялық белсенді қосы-
лыс (ББҚ) топтарын химиялық экстракциямен де, биотехнология-
лар көмегімен де алады. ББҚ нарыкқа шығару дәрі-дәрмек және
диагностикалық препараттар шығару сияқты рұқсат беру рәсім-
дерін талап етпейді, бүл өндірістің тартымдылығын және іс жүзінде
барлық ең ірі фармацевтикапық және биологиялық фирмалардың
қатысуын шарттайды. Азық-түлік өнімдері өндірісінің көлемін үл-
ғайтудан гөрі организмді тагапы
заттармен қосымша қамтудың
тез және қол жетерлік қажеттілігі туралы шешім сүранып түрған-
дай. Осындай рөлді бүкіл дүниежүзінде тараған әртүрлі фарма-
цевтикалық түрдегі (түнбалар, экстракттар,
бальзамдар, шырын-
дар, концентраттар, изоляттар, үнтақтар, дәрілер, капсулалар және
т.б.) не биологиялық белсенді заттар қосылған азық-түлік өнімдер
түріндегі тамақ ішу кезде тағамға сальшатын биологиялық белсенді
54
қоспалар (ББҚ) орындауы тиіс. Халықтың тамақтануы мен ден-
саулығын жақсартудың осы жолы биоорганикалық химия мен био-
технологияның (толық және сапалы заггарды бөлу), нутрициоло
гия мен фармакологияның (организмде биологиялық белсенді зат-
тардың іс-әрекеті мен айналдьфу тетігінің мағынасын ашу) тиім-
ділігіне негізделген.
Кез келген тірі организмде зат алмасу үдерісіне
қатысатын
әртүрлі қосымша заттар синтезделеді. Жасушалар
іп \ііго
жағдай-
ында организмнің әр түріне тән қосымша заттарды синтездеу
кабілетін сақтап қалады. Микроорганизмдер - жасушалары үлкен
ерекшеліктермен сипатталатын, зат алмасу үдерісі
қарқынды
жүретін нысаналар. Бір микробтық жасуша минутына 10-нан 100
мың ақуыз молекуласына дейін синтездейді. Көптеген микроор-
ганизмдердің екі еселену уақыты 0,3 - 2 сағат аралығында болады,
бүл ен жоғары өнімді өсімдіктермен салыстырғанда 500 рет, ал
жоғары асьш түқымды малдардан 1000-5000 рет жылдам екендігін
көрсетеді. Көптеген
Достарыңызбен бөлісу: 
