Нуржігіт Алтынбеков
226
ұлы ағылшын ғалымы. Оксфорд университетінде оқып, білім алған. Алғашында
медицина ғылымымен айналысып, соңында саясатқа бетбұрыс жасаған. Өмірінің соңғы
кезеңінде философияға көп көңіл бөлген тұлға.
Негізгі еңбектері:
«Адамның зердесі жөніндегі тәжірибелер», «Мемлекетті
басқару жөніндегі екі трактат», «Тәрбие жөніндегі кейбір ойлар» т.с.с.
Онтологиялық мәселелер
Өзінің Дүниеге деген жалпы көзқарасында Дж. Локк тәжірибе арқылы зерттелетін
заттарды эмпирикалық субстанция дейді. Сонымен қатар ол философиялық субстанция
деген ұғымды тудырады, оған ол барлық материалды заттарды жатқызады.
Материя
- орасан зор өлі кесек, ол өзінің күшімен ең ақыр аяғы қозғалысты да
тудыра алмайды. Өлі материя оның сыртында тіршіліктен де соншалықты алыс.
Онда дүниедегі қозғалысты, тіршілік әлемін кім
тудырды деген заңды сұрақ
пайда болады. Өз заманындағы көп ойшылдар сияқты Дж.Локк бұл арада Құдай
идеясына қайтып оралады. «Осы жоғарыдағы көрсетілген қозғалыс пен тіршілік
Құдайдың құдіретті күші арқылы пайда болды. Бірінші,
мәңгілікті ойлайтын пенде
жаратылған өлі материяның кейбіреулеріне белгілі бір дәрежедегі сезім, қабылдау
және ойлау қасиеттерін беру мүмкіндігінен ешқандай
қайшылықты көріп тұрған
жоқпын», - дейді ұлы ойшыл. Сонымен Құдай жараткан Дүние әрі қарай өз
заңдылықтарының негізінде дамиды.
Ал Құдай мәселесінің өзіне келсек, ол жөнінде
бір нәрсе айту өте қиын, әсіресе,
оның денесі бар ма, иә болмаса ол таза рух па деген сұраққа ешкім жауап бере
алмайды.
Бірақ оның өмір сүруінде күмән жоқ. «Жаратылған Дүниеде
айқын даналық пен
құдіретті күш соншалықты көрініп тұр, сондықтан кім ол жөнінде терең ойланса,
Құдайдың болмысын ашпай қоймайды», - дейді ұлы ойшыл.
- Сонымен Құдай идеясына адам
ойлау тәжірибесі арқылы жетеді, әрі қарай
