Оқулық бб. 02 «Жол машиналары, автокөліктер мен тракторларды пайдалану»
жүктеу/скачать 17,2 Mb.
|
Бір ожаулы эксковаторларБір ожаулы эксковаторлар –VI категория қаттылықтағы топырақты қазуда, жарып тасталған тастақты жынысты ажыратуда əмбебап машина. Олар кенжардан қазып алу жəне үлкен кесекті жəне ұнтақ материалдардың үйінділерін көлікке жегу, ескі құрылыстарды бұзу, жолдарды тесу кезінде алаңды тазарту, мелиорациялық жəне субұрғыш жыраларды тазарту, тартылған ор мен үлкен шұңқыр үзінділерінде, топырақ үгінділерін құру үшін жəне жер асты жолдары мен көпірлі өтпелердің құрылысында жəне т.б. жұмыстарда пайдаланылады. Экскаваторларды қолдану аясының кеңдігі олардың орындалуының көптеген нұсқаларын анықтады, қолданылатын сондай-ақ жұмыс құралының түрлерін де көбейтті. Құрылыста əдетте құрылыс экскаваторларының тобына жатқызатын жұмыс құралы гидрокөлемді жетекпен салмағы 40 тоннаға дейін машиналар көптеп қолданылады. Классификациялық сызбада (5.53сурет) көрсетілген белгілер машиналардың құрылымының алуан түрлілігін қамти алмайды, бірақ олардың қазіргі кездегі қалыптасқан түрлері туралы жалпы түсінік береді. Толығымен айналатын эксковатор (5.54,5.55 сурет) тіректі-айналма құрылғысы арқылы жүрістік құрылғы жақтауына жүгінетін айналмалы платформадан тұрады. Айналмалы платформаға қозғалтқыш орнатылған, оған жүрістік трансмиссиясының бір бөлігі, кабина, басқару жүйесі, жұмыс құрылғылары мен оның күш жетегі жанасады. Экскаватордың жүріс жақтауы, оның жүріс трансмиссиясы мен қозғалтқышы қосылып машинаның шассисін құрайды. Тіректі- айналмалы құрылғы құрамы айналмалы платформаның кез-келген тарапқа жəне айналымның кез-келген қатарына айналуын қамтамасыз етеді. Толық айналмайтын экскаватор (5.56 сурет) бұл базалы машинаға артылған шақын өлшемді экскаватор құрылғысына жатады. Ауысымды құрылғы базалық машинаға артылады да қажет болған жағдайда монтаждалады, ал ауысымды емес құрылғы негізгі болап табылады жəне үнемі пайдаланылады. сурет Бір ожаулы құрылыс экскаваторларының топтамасы Одноковшовые строительные экскаваторы-бір ожаулы құрылыс экскаваторлары Полноповоротный-толығымен айналатын Неполноповоротный-толық айналмайтын По движителю-қозғалтқыш бойынша По массе-салмағы бойынша По оборудованию-құрылғы бойынша Сменные-ауыспалы Несменные-ауыспалы емес Гусеничные-шынжыр табанды Пневмоколесные-пневмодөңгелекті Минни-экскаваторы-шағын-экскаваторлар Обычные-размеры – жəй өлшемдер Прямая лопата- тік күрек Грейфер-грейфер Разрушители-бұзушы Со сдвигом вбог-бүйіріне қарай жылжымамен Без сдвига вбок- бүйіріне қарай жылжымасыз Базалық машиналарда көптеген жағдайда ауысымды емес экскаваторлар құрылғылары дөңгелекті тракторлар болып табылады, оның артқы жақтауына жебелі тұтқа мен қосымша механизмдермен жəне орындаушы гидроцилиндрлермен ожау бекітіледі. Бұл жағдайда экскаватор құрылғысының бұрылыс бұрышы базалық машиналардың құрамымен шектелген жəне ол 180° аса алмайды. Экскаватор құрылғысының тік оське қатысты бұрлысы əдетте табаны машинаның жақтауына ал сояуышы бұрылыс бағанына бекітілген гидроцилиндрмен жүзеге асырылады. Ол қозғалыссыз болуы да мүмкін, (5.57 сурет) немесе ажыратылып жатқан ордан осьті шығара отырып артқы оң немесе сол жақ дөңгелектердің жолтабанына арнайы бағыттаушы бойынша жанына араласа алады. Мұндай мүмкіндік к жер жұмыстарына, жол жиектерін, қабырғаларын тығыздауға жəне т.б. қолайлы. Толық айналмайтын экскаваторлар жұмыс пен нысанның арасындағы қысыңқы жағдайда машиналарды жиі жіберіп тұру кездесетін жүк артатын жəне жер жұмыстарында көбірек қолданылады. Мұндай мүмкіндік ктер жылу, су құбырлары, газ, электр, дренажды жəне коммуникациялық желілерде, сондай-ақ жасылдандыру, абаттандыру жəне қала территорияларын қамтамасыз етуге бейімделген. Ауысымды толық айналмайтын экскаваторлық құралдар аз шығарылады, себебі бағасына байланысты, монтажының еңбек сыйымдылығы жəне бөлшектеуіне жəне базалық машиналардан алыс сақталғанды қажет ететін болғандықтан өте аз қолданылады. сурет Шынжыр табанды бір ожаулы толық айналатын экскаватор Олар көбінесе бортты бұрылысымен аз жүк артатындарға шығарылады (5.58 сурет), сондай-ақ телескопиялық жүк артатынға жəне автогрейдерлер үшін шығарылады. Толық айналмайтын экскаваторлар шынжыр табанды немесе пневмодөңгелекті шассиде құрастырылады. Шынжыр табанды экскаваторлар пневмодөңгелекі экскаваторлардан қарағанда көбірек шығарылады, бұл олардың пайдалану аясының көптігін, алуан түрлілігін көрсетеді. Шынжыр табанды қозғағыш аз топырақты тасуға арналған жəне эксковаторға қотыр жолдарда жұмсақ жерлерде аз бағада жəне үлкен ептілікпен сүйреу мен аударуға мүмкіндік к береді. Бірақ шынжыр табанды машиналарды көшіру арнайы көліктерді бейімдеу кезінде жəне келісілген көлік заңнамасымен тасымал тəртіптерін сақтау көптеген уақыт шығынын талап етеді. Пневмодөңгелекті машиналар нысандар арасында жиі аудару жəне қалалы жерге тиесілі жоғары қысымды көтере алатын қатты беткейлерде пайдалануға бейімді. Пневмодөңгелекті қозғаушылар экскаваторға жоғары көліктік жылдамдықпен, шассидің аз салмағымен қызмет көрсету бойынша аз жұмыс көлемімен, жолдардың қатты жəне жаңартылған жаппасының сақталуымен, қозғалыс кезінде аз шуылмен қамтамасыз етеді. Дөңгелекті машиналар бұл – əдеттегідей пневмодөңгелекті шассиде монтаждалған шынжыр табандылардың нұсқаларының түп тұлғасы болып табылады.Пневмодөңгелекті құрылыс экскаваторлардың салмағы əдетте 22 тоннадан аспайды, себебі одан да ауыр машиналардың габариттары оларды ең басты ерекшелігі –мобильділігінен айырады. Пневмодөңгелектердің икемділігі шығыңқы тіректі пневмодөңгелекті экскаваторларда міндетті пайдалануды, сондай-ақ тікелей бағыт бойынша жəне тірек жəне қарсы салмақ ретінде бульдозерлі үйіндіні де (5.59 сурет) шарттайды. Дөңгелекті-рельсті, құрастырылған жəне қалқыма қозғаушылар шынжыр табанды немесе пневмодөңгелекті қозғаушылар пайдалану шарттарына сəйкес келмеген жағдайда пайдаланылады. ГОСТ 30067-93 «Гидравликалық əмбебап бірожаулы экскаваторлар» экскаваторларды ожауы мен қозғалтқышының күшін қоса салмағы бойынша түрлі өлшемді топтарға бөлініін реттейді. (5.7 кесте) сурет Пневодөңгелекті бір ожаулы толық айналатын экскаваторлар . 5.56. сурет Толық айналмайтын пневмодӛңгелекті экскаваторлар 1 6 2 3 4 5 5.57. сурет Толық айналмайтын экскаваторлардың жебесін базалық машинаның жақтауына бекіту тҥйіні: 1 – жебе шассинің бойлық осьінен жанына қарай қозғалатын бағыттаушылар;2 – жебе бҧрылысының гидроцилиндрі; 3 – шассе жақтауы тесігі; 4 – жебе тесігі; 5 – жебе кӛлбеуінің тік жазықтықтағы осі; 6 – жебені таңдап алынған жағдайға белгілейтін гидроқысқыштар Экскаваторлардың өлшемді топтары
* Меха н и к а л ы қ – блоктар мен арқандар жүйесі арқылы жұмыс құралының жетегі; г и д р а в л и к а л ы қ –гидромотормен жəне гидроцилиндрмен жұмыс құралының жетегі; а с п а – экскаваторлық құрал басқа бағыттағы машинаға асылады; толық айналмайтын – экскаваторлық құрал тік осьтің айналасында 360° кем емес айналады; т о л ы қ а й н а л а т ы н – экскаваторлық құрал тік осьтің айналасынан кез-келген бұрышқа бұрыла береді. Сипаттамасындағыдай ГОСТ 30067-93 екі машиналар түріне таралады: экскаваторлардың өздерің жəне экскаватор – жүк артушы (жүк көтеруші құралмен дөңгелекті тракторлардағы толық айналмайтын экскаваторлар). АҚШ жəне Жапония, ЕО классификацияларында, ал нақтырақ Ресейдің тізбектемелерінде экскаваторлар мен жүк көтерушілер сияқты машиналар түрлері белгіленген. Жалпы олар үшін жəне толық айналатын экскаваторлар үшін машинаның төзімділік есебінің элементтері болып табылады, сондай-ақ экскаваторлар компаниясының жəне оның төзімділігінің күш сипатындағы есебі. Кей жағдайларда бір ожаулы толық айналатын экскаваторларды келесі топтарға бөледі; шағын-экскаваторлар – салмақ 5т , миди экскаваторлар – салмақ 8т, толық өлшемді құрылыс экскаваторлары –салмақ 40 т дейін жəне арнайы бағыттағы экскаваторлар –салмақ 40т асады. .сурет Шағын жүк көтергіште ауысымды толықайналмайтын экскаваторлық құрылғы .сурет Пневмодөңгелекті экскаваторлардың жүріс құрылғысы жəне төзімділікті көтеру механизмі: 1 – бульдозерлі қайырма; 2 – шығарма тетіктер (аутригерлер) Әр түрлі топқа жататын толық айналатын экскаваторлар тек қана салмағымен ғана ерекшеленбейді, басқа да өзгешеліктері бар. Сонымен, шағын экскаваторлар (5.60 сурет) əдетте шынжырлы табанды шассиде құрастырылады, бульдозерлі қайырмамен жабдықталады, ал олардың жұмыс құралдары бұрылыс платформаларына қатысты жоспарда бұрышқа қарай ±90° шамалы азырақ айнала алады (5.60.сурет). Отандық құрылыс экскаваторлары ЭО жалпы индексіне ие жəне жазбада көрсетілгендей сандық мəндері бар: АБВГ (А-ожаудың сыйымдылығы бойынша топ нөмірі, Б-жүріс құрылғысы түрі бойынша топ нөмірі, В-жұмыс құралының аспа түрі бойынша нөмірі, Г-машина моделі). Моделді таңбалау шарттары келісілмеген. жүктеу/скачать 17,2 Mb. Достарыңызбен бөлісу:
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||