Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
Панфилова Қарым-қатынас-психологиясы.-Оқулық
| 150
мәтін жасауға (ақпаратты жіберу) қатысады – ол айту және жазу, ал басқа екеуі – мәтінді қабылдауға, ондағы ақпаратты қабылдауға қатысады – ол тыңдау және оқу. Сӛздік қатынасқа екі және одан кӛп адам қатысады. Ӛзімен ӛзі қатынасу аутокоммуникация деп аталады және қатынасу ҥдерісі әрқашан серіктестің болуын тҧспалайтындықтан, ол ӛзара әрекеттесу, ӛзара тҥсіністік, ақпарат алмасу ҥдерісі болып табылатындықтан жат болып саналады. Сҧхбаттастардың ниетіне байланысты (маңызды әлденені хабарлау немесе білу, бағалау, бірдеңеге итермелеу, жағымды бірдеңе істеу, қызмет кӛрсету, қандай да бір сҧрақ бойынша келісу және басқалар) әр тҥрлі сӛздік мәтіндер, сӛздік конструкттар пайда болады. Ӛзара әрекеттесу қатысушылары қажет жағдайда коммуникативтік сӛйлеудің барлық сан алуандығын пайдалана алады: тҥсініктемелер, хабарлама, пікір, ҧсыныс, кеңес, сҧрақ, жауап, сіни ескерту, қақпа сӛз, қошемет, қорытынды, тҥйіндеу. КОММУНИКАТИВТІК НИЕТ Коммуникативтік интенция, немесе коммуникативтік ниет — серіктестердің бірінің басқа серіктеспен қатынасуға (байланысқа) тҥсуге ықыласы. Коммуникативтік ӛзара әрекеттесу қҧрылымы ақпараттың коммуникативтік тізбек арқылы ӛтуіне сәйкес дамиды: жіберуші – хабарлама – алушы. Сӛйлеу бҧл қызметте белгілі мағынаға ие болып, тек сӛздік емес мәнмәтін қҧрылымында ғана жақсырақ тҥсініле алады. Сӛздік қатынаста, әдетте, қатынасу бастамашысы кӛздейтін м а қ с а т т а р д ы ң е к і т ҥ р і н айырады: ■ ең жақын мақсат, яғни, айтып тҧрған адап тікелей тҧспалайтын (мысалы, интеллектуалдық мақсат — ақпаратты беру немесе алу, оқиғаларды бағалау ҥшін және қарым-қатынас сипатын белгілеуге байланысты мақсат, серіктес сӛзқарасын қолдау немесе жоққа шығару); ■ қашық ұзақ мерзімді. Сҧхбаттастың жақын мақсаттарында (әсіресе келіссӛзде) жиі ӛзара әрекеттесуді тереңдететін және оны кҥрделі ететін мақсатты бүкпе мән жатады (елеусіз мақсат). Бҥкпе мән – сҧхбаттас тек қатынасу мәнмәтінінде тҥсінетін, сӛздік хабарламаның анық емес мағынасы. Б ҥ к п е с ӛ з б е л г і л е р і келесідей жасырынуы мҥмкін: ■ сӛйлеу мазмҧнында; |