Оқулық «Білім беру және педагогика» мамандықтарының «Қарым-қатынас психологиясы»
жүктеу/скачать 3,57 Mb. Pdf көрінісі
|
|
ШИЕЛЕНІС КӚЗДЕРІ ЖӘНЕ ОЛАРДЫҢ КЕЗЕҢДЕРІ Жанжалдардың әр тҥрлі сипаттары бар. Олар бағыттар бойынша: қарама-қайшылықтар сипатына, ағынның динамикасына, функцияларына, уақыт параметрлеріне, рҧқсат тҥрін байланысты, дереккӛздер, әлеуметтік нәтижелер, ҧзақтық және т.б. сәйкес жіктеледі. Қарама-қайшылықтардың табиғаты бойынша: әлеуметтік жанжалдар шынайы, кездейсоқ, бҧрмаланған, қате бекітілген, жасырылған және жалған болып бӛлінуі мҥмкін. Адамның жанжалды сипаты кӛбінесе оның п с и х о л о г и я л ы қ т ҥ р і м е н а н ы қ т а л а д ы . Жеке тҧлғаның бірінші тҥрі — ӛзара әрекеттесудегі агрессивті мінезі. Бҧл эмоционалдық тҧрақсыздық пен алаңдаушылықты сезінген адамдарға тән, олар мҧнын орнын толтыру ҥшін тапқырлы мінезін байқатып, кӛбінесе дӛрекілігі мен ожарлығын танытып, ӛз маңыздылығына кӛңіл аудартқысы келеді. Жеке тҧлғанын екінші тҥрі — жанжалдың құрбаны болып табылады. Ол адамдар арасындағы қарым-қатынаста шиеленісті тудырады. Шиеленістер тараптардың жағымды ӛзгерістеріне және ӛзара пайдасына әкелуі мҥмкін және солай болуы керек, тек кҥштілер әлсіздерді қорлайтын амбициялар кҥресіне айналмау керек. Тіпті мҧндай қашан да тиімді емес стратегия, ымыраға келу (лат. compromiss — жол беру арқылы келісімге келу), ынтымақтастықтың алғашқы қадамы болуы мҥмкін, ымыраға келудің нәтижесінде кешегі жаулардың арасындағы қарым-қатынас достыққа айналмаса да, дҧшпандылық азаяды. Бҧған қоса, жанжал туындауы кезінде адамдар ақыл емес, аффектке (лат. affectus — эмоционалдық толқу, қҧмарлық) алып келетін эмоциялар басым болады, кҥрделі қозғалыстармен, қыңырлық пен жылау бірге жҥретін, ашуланғыштық, ҥмітсіздік кӛрсететін, салыстырмалы тҥрде қысқа ӛмір сҥретін эмоционалдық уайым. Мҧндай кезде адам, әдетте, эмоцияларын бақыламайды, сӛздері мен қимылдарына жауапты бола алмайды.Парсы ойшылы Саади бҧлтуралыескерткен болатын: |